Pasożyty przywiezione z wakacji – o czym pamiętać, planując podróż?

Udając się po poradę do lekarza, koniecznie należy wspomnieć o pobycie w rejonach odmiennych środowiskowo, w których mogło dojść do zakażenia lub zarażenia. Do rejonów szczególnie niebezpiecznych dla podróżujących należą tereny Afryki subsaharyjskiej, a także znacznie częściej odwiedzane rejony Afryki Północnej (Egipt, Algieria, Maroko, Tunezja), Afryki Środkowej (Kamerun, Kongo, Zambia) i Wschodniej (Etiopia, Kenia, Mauritius), Ameryki Środkowej (Meksyk, Dominikana) i Południowej (Brazylia, Peru, Wenezuela). Częste zachorowania zdarzają się także podróżnym odwiedzającym Azję (Indie, Malediwy, Sri Lanka) i Bliski Wschód (Arabia Saudyjska, Cypr, Izrael, Jordania, Turcja, Zjednoczone Emiraty Arabskie).

Jakie objawy po powrocie z wakacji  powinny nas zaniepokoić?

Przewlekłe biegunki

Wśród podróżujących w odmiennych warunkach środowiskowych, dominują biegunki o ostrym przebiegu i bakteryjnej etiologii, są to tzw. biegunki podróżnych. Jeżeli biegunka utrzymuje się po powrocie z podróży przez okres około 2 tygodni mówimy o biegunce przewlekłej, która zazwyczaj jest pochodzenia pasożytniczego. Czynnikiem chorobotwórczym są w tym przypadku najczęściej pierwotniaki.

Patogenem najczęściej spotykanym w krajach gorącej strefy klimatycznej o niskich standardach sanitarnych jest Entamoeba histolytica, czyli pełzak czerwonki. Pierwotniak ten powoduje chorobę zwaną amebozą (pełzakowicą). Do zarażenia dochodzi przez spożycie wody lub żywności zanieczyszczonej cystami E. histlytica. Okres wylęgania wynosi 8 -30 dni, choroba może przebiegać bezobjawowo lub mieć postać z biegunką zawierającą domieszkę krwi i śluzu. Choroba może przechodzić w postać przewlekłą z okresami nawrotów i remisji, może mieć także postać pozajelitową przebiegającą z tworzeniem się ropni zlokalizowanych zazwyczaj w wątrobie. Diagnostyka w przypadku biegunek pasożytniczych opiera się na co najmniej trzykrotnym mikroskopowym badaniu kału. Leczenie w przypadku biegunek wywołanych przez pierwotniaki polega na zastosowaniu  metronidazolu - leku wydawanego na podstawie recepty lekarskiej.

Dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego

Bóle brzucha, nudności, wymioty, zaparcia, okresowe biegunki należą do najczęstszych objawów zarażenia glistą ludzką (Ascaris lumbricoides). Nicień ten powoduje chorobę glistnicę (askarioza), która występuje kosmopolitycznie, jest najbardziej rozpowszechnioną robaczycą na świecie. Źródłem zakażenia najczęściej jest spożyta żywność zanieczyszczona jajami pasożyta lub przeniesienie jaj do ust na zabrudzonych rękach. Jaja pasożytów mogą również zostać przyniesione do mieszkań np. na zanieczyszczonych odchodami butach. Obok objawów ze strony przewodu pokarmowego mogą pojawić się reakcje alergiczne (wysypka skórna, świąd skóry) i objawy płucne spowodowane migracją larw (kaszel, gorączka, wysoka eozynofilia we krwi) a także bóle i zawroty głowy, bezsenność, nadmierna pobudliwość. Diagnostyka polega na 3-krotnym badaniu kału w mikroskopii świetlnej wykonywanym w odstępach 2-3 dniowych. Leczenie polega na zastosowaniu leku o nazwie albendazol, wydawanego z apteki na podstawie recepty lekarskiej. Lek dostępny jest w postaci tabletek i doustnej zawiesiny (Zentel).

Objawy podobne do glistnicy mogą dawać również tasiemczyce - choroby spowodowane spożyciem jaj tasiemców. Zarażenie następuje na skutek spożycia surowej wołowiny lub wieprzowiny.

Zmiany skórne

Pasożytami powodującymi objawy skórne u osób powracających z terenów tropikalnych i subtropikalnych mogą być pierwotniaki z rodzaju Leiszmania przenoszone przez samice muchówek i powodujące chorobę leiszmaniozę. Skórne dolegliwości powodują również przywry z rodzaju Schistosoma powodujące schistosomatozę, a także skórna larwa wędrująca lub inne pasożyty charakterystyczne dla danej strefy klimatycznej. Wszelkie zmiany skórne, bolesne lub niebolesne wykwity, owrzodzenia, stany zapalne, swędzące powrózkowate zmiany i inne niepokojące objawy utrzymujące się po powrocie z podróży powinny zostać ocenione przez lekarza. 

Gorączki niewiadomego pochodzenia

Gorączki są objawem różnych, zazwyczaj pasożytniczych lub zakaźnych chorób. Wśród osób podróżujących do strefy tropikalnej lub subtropikalnej, przyczyną gorączki w jednym na trzy przypadki jest malaria (zimnica) - choroba pasożytnicza wywoływana przez zarodźca malarii (Plasmodium). Do zachorowania na malarię u człowieka dochodzi najczęściej w wyniku ukłucia  przez zarażone zarodźcem komary. Zarodźce malarii pasożytują u człowieka w wątrobie oraz w krwinkach czerwonych krwi obwodowej. Gorączka w malarii może pojawić się kilka tygodni po powrocie z podróży i mieć charakter napadowy, przebiegający cyklicznie, występować nieregularnie lub utrzymywać się przez cały okres objawów choroby.

Pacjenci zgłaszają również takie objawy jak bóle głowy, bóle kostno-stawowe i mięśniowe. Badanie lekarskie może również wykazać powiększenie wątroby, śledziony, węzłów chłonnych, żółtaczkę. Diagnostyka polega m.in. na wykonaniu badania krwi w mikroskopii świetlnej, morfologii z rozmazem, AspAT, AlAT.

O czym warto pamiętać, planując podróż?

Przed wyjazdem w rejony malarii warto odwiedzić lekarza w celu uzyskania porady i zastosowania chemioprofilaktyki przeciwmalarycznej. Lekarz może w tym celu zlecić jeden z leków zarejestrowanych w Polsce pod nazwą Malarone (atovaquone/proguanil), Doxycyclinum (doxycyclinum), bądź  Arechin (chloroquine). Profilaktykę rozpoczyna się przed wyjazdem w rejon malaryczny, kontynuując w trakcie pobytu oraz po powrocie.  

Przed wyjazdem w rejony o odmiennych warunkach klimatycznych, zaleca się sprawdzenie kalendarza szczepień zalecanych i obowiązkowych dla danego rejonu turystycznego. Przestrzeganie powyższych zasad pomaga uniknąć problemów zdrowotnych w trakcie i po podróży.