Półpasiec - objawy i leczenie

Co zatem jest czynnikiem etiologicznym odpowiedzialnym za rozwój półpaśca i ospy wietrznej?

Za rozwój półpaśca odpowiedzialny jest ten sam wirus, który wywołuje ospę wietrzna (czyli popularną wiatrówkę). Jest to wirus VZV. Wrotami zakażenia dla tego wirusa są górne drogi oddechowe i/ lub spojówki. Jedynym rezerwuarem dla tego wirusa są ludzie. Zakażenie przenosi się drogą kropelkową, jak również przez kontakt bezpośredni z chorym oraz przez łożysko.

W jaki sposób dochodzi zatem do rozwoju półpaśca?

Półpasiec rozwija się u osób, które przebyły pierwotne zakażenie wirusem VZV, czyli krótko mówiąc u osób, które w przeszłości chorowały na ospę wietrzną (wiatrówkę). Wirus VZV po takiej infekcji pierwotnej pozostaje w postaci utajonej w komórkach zwojowych korzeni grzbietowych i zwojach nerwów czaszkowych, a w sprzyjających warunkach (kiedy dochodzi do spadku odporności u człowieka) - ulega reaktywacji.

Czy istnieją czynniki ryzyka zachorowania na półpasiec?

Tak. Do czynników tych należy przede wszystkim starszy wiek pacjentów - choroba ta zwykle rozwija się u osób po 65 roku życia (co nie oznacza, że nie może ona też powstać u młodszych pacjentów, w tym również u dzieci). Zdecydowanie częściej  półpasiec rozwija się też u pacjentów cierpiących z powodu nowotworów złośliwych oraz u pacjentów poddanych leczeniu immunosupresyjnemu. Poza tym półpasiec częściej obecny jest też u chorych zakażonych wirusem HIV oraz u osób cierpiących z powodu innych zaburzeń odporności. U dzieci ryzyko zachorowania na półpasiec jest większe, jeśli matka przebyła ospę wietrzną podczas ciąży, po 20 tygodniu, nie występuje wówczas ospa wrodzona, ale wirus VZV może ulec reaktywacji już w wieku dziecięcym. 

Czy od chorego na półpasiec można zarazić się półpaścem?

Nie. Od chorego na półpasiec można jedynie zarazić się ospą wietrzną, nie zaś półpaścem. Dlatego też tak naprawdę osoby, które w przeszłości przechorowały ospę wietrzna są w towarzystwie chorego na półpasiec "bezpieczne". Jeśli jednak ktoś wcześniej na wiatrówkę nie chorował, to na wszelki wypadek powinien unikać kontaktów z chorym na półpasiec lub też ograniczyć te kontakty do minimum. W czasie spotkań chorych z osobami, które nie chorowały na wiatrówkę, należy też osłonić wykwity na skórze, aby tym sposobem ograniczyć możliwość zarażenia się do minimum. 

W jaki sposób przebiega półpasiec?

Pierwszym okresem choroby jest okres tzw. objawów zwiastunowych, który obecny jest u około 70-80 % chorych. Do objawów tych zalicza się ból w obszarze unerwionym przez jeden nerw, ból też może być ciągły lub przerywany, może być zarówno częsty jaki i sporadyczny, może być to ból piekący, czasami kłujący lub pulsujący, zdarza się, że jest on wyzwalany przez dotyk. Czasami objawem zwiastunowym jest świąd lub uczucie mrowienia skóry, uczucie to pojawia się zarówno w dzień, jak i w nocy, pojawia się ono zwykle 3-4 dni przed wykwitami skórnymi, niekiedy też utrzymuje się ono ponad tydzień po ich ustąpieniu . Zdarza się też, że obecna jest gorączka lub stan podgorączkowy, uogólnione złe samopoczucie oraz bóle głowy. Po okresie zwiastunowym na skórze zaczynają pojawiać się charakterystyczne zmiany skórne. Jest to wysypka, umiejscowiona według przebiegu poszczególnych nerwów. Początkowo wysypka ta ma charakter rumieniowo-plamisty, potem zaś powstają skupiska grudek, z których po 1-2 dniach powstają pęcherzyki wypełnione płynem surowiczym lub mętnym. Po kolejnych 4-5 dniach pęcherzyki pękają, pozostawiają  bolesne nadżerki i owrzodzenia, które następnie pokrywają się strupami. Nowe wykwity mogą pojawiać się rzutami przez okres około tygodnia. Po trzech - czterech tygodniach strupy odpadają, często pozostawiając  blizny, odbarwienia lub przebarwienia. Wykwity poza skórą mogą też pojawić się na błonach śluzowych. W typowym przebiegu półpaśca wykwity występują w skupiskach na obszarze unerwionym przez gałęzie nerwowo-czuciowe jednego dermatomu i jednej połowy ciała. Poza wysypką w przebiegu półpaśca, choć zdecydowanie rzadziej, może też pojawić się niedowład kończyn, zdarza się też, że dochodzi do zaburzeń smaku oraz wydzielina śliny i łez. 

Czy obecne są też czasami inne postacie półpaśca?

Tak. Poza najczęstszą postacią skórną zdarza się, że obecny bywa półpasiec oczny, uszny, rozsiany i nawracający. W przypadku  półpaśca ocznego zmiany obejmują skóre czoła, powiek oraz spojówkę i rogówkę oka. Przebieg półpaśca ocznego jest zwykle ciężki, w rogówce mogą powstać owrzodzenia, które znacznie będą upośledzały wzrok. Niekiedy półpasiec oczny może nawet doprowadzić do całkowitej ślepoty. W przebiegu półpaśca usznego zmiany skórne obejmują skórę małżowiny usznej, przewód słuchowy zewnętrzny oraz błonę bębenkową. Zmianom tym towarzyszy silny ból, jak również szum w uszach, niedosłuch oraz zawroty głowy. W przypadku półpaśca rozsianego zmiany mogą obejmować, jak w przypadku ospy wietrznej, całe ciało. Półpasiec nawracający zaś może sugerować, że u pacjenta rozwija się nowotwór złośliwy lub też zburzenia odporności komórkowej. 

Jak stawia się rozpoznanie półpaśca?

Półpasiec zazwyczaj rozpoznawany jest na podstawie objawów klinicznych oraz dokładnie zebranego przez lekarza wywiadu. 

Jak leczy się półpaśca?

Półpaśca leczy się zarówno przyczynowo, jak i objawowo. Podstawowym lekiem w leczeniu przyczynowym  jest acyklowir, którego dawkowanie jest różne w zależności od wieku pacjenta (inne dawkowanie u dorosłych, inne u dzieci). Dawkowanie acyklowiru zależy też od tego czy pacjent nie cierpi z powodu zaburzeń odporności, nie choruje na nowotwór złośliwy czy też nie przebył niedawno przeszczepu narządu. Jeśli chodzi o leczenie objawowe, to przede wszystkim stosuje się leki przeciwbólowe. Leki te są różne, mają różną siłę działania, w zależności od bólu, który zgłasza pacjent.

Czy półpasiec może dawać powikłania? 

Tak. Zdarza się, że po przebyciu półpaśca u pacjentów obserwuje się nerwobóle, które mogą być obecne więcej niż 30 dni od początku choroby albo też mogą pojawiać się ponownie po czterech tygodniach. Czasami ból taki może być obecny przez wiele miesięcy lub nawet lat. Zdarza się też, że po przechorowaniu półpaśca pacjenci cierpią z powodu uporczywego świądu, który może utrzymywać się przez wiele miesięcy. Innym rodzajem powikłań są też blizny, przebarwienia lub odbarwienia skóry po ustąpieniu wysypki. Zdarza się też, że po przebyciu półpaśca, obecne są powikłania neurologiczne, takie jak zapalenie mózgu, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych czy też zapalenie rdzenia kręgowego. Na szczęście tego typu powikłania zdarzają się naprawdę niezwykle rzadko.