Polipy w nosie – jak je rozpoznać? Czy są groźne?

Polip w nosie – co to takiego? Dlaczego powstają?

Polipy nosa to miękkie, niebolesne, groniaste uwypuklenia błony śluzowej (wyglądem przypominające uszypułowane winogrona bądź kroplę wody), będące objawem przewlekłego stanu zapalnego błony śluzowej nosa i zatok przynosowych. Tworzą się głównie w przewodzie nosowym  środkowym. Przyczyna powstawania polipów nie jest wciąż wyjaśniona. Postuluje się współwystępowanie dwóch zjawisk w ich patogenezie: są to zaburzenia funkcji komórek nabłonka oraz eozynofilowe zapalenie błony śluzowej. Działanie czynników zewnętrznych takich jak bakterie, wirusy, substancje toksyczne, alergeny prowadzą do zaburzenia prawidłowej funkcji komórek nabłonka błony śluzowej, zapoczątkowując tym samym rozwój zapalenia błony śluzowej jamy nosowej i zatok przynosowych.

Podstawowa klasyfikacja polipów obejmuje (Position Statement on Nasal Polyps 1994):

1. Polipy nosa jednostronne.
2. Polipy nosa obustronne:

• bez towarzyszących schorzeń,
• z astmą i nietolerancją niesteroidowych leków przeciwzapalnych,
•  miejscowe lub ogólne niedobory odpornościowe.

Czynniki zwiększające ryzyko pojawienia się polipów w nosie

Polipy nosa często współistnieją z innymi chorobami ogólnoustrojowymi, w których dochodzi do zaburzeń ruchomości rzęsek, zastoju śluzu lub zwiększenia jego lepkości.

Wśród chorób stanowiących czynnik ryzyka rozwoju polipów nosa możemy wymienić: astmę oskrzelową, niealergiczny nieżyt nosa z eozynofilią, zespół Kartagenera, mukowiscydozę, nadwrażliwość na NLPZ (niesterydowe leki przeciwzapalne, szczególnie na aspirynę), zespół Churga-Strauss, zaburzenia odporności.

Czy polip w nosie jest groźny? Polipy w nosie a nowotwór

Polipy nosa są zmianami łagodnymi, nie ulegają zezłośliwieniu. Pamiętajmy jednak, że prócz polipów w jamie nosowej mogą rozwijać się inne zmiany również nowotwory złośliwe. Pierwsze symptomy raka nosa są bardzo dyskretne i łatwo je przeoczyć.

Polip nosa a kolczyk w nosie

Osoby cierpiące na przewlekłe zapalenie zatok czy polipy nosa powinny zrezygnować z kolczyka w nosie. Biżuteria nie jest całkowicie obojętna dla naszego organizmu i może być przyczyną stanu zapalnego oraz nasilenia dolegliwości ze strony polipów. Obecne mogą być bóle głowy, niedrożność nosa, obecność wydzieliny w nosie, krwawienia z nosa, utrata zapachu. Należy zwrócić uwagę na jednostronność wymienionych objawów.

Rodzaje polipów w nosie

Wyróżnia się następujące rodzaje polipów nosa: obrzękowe, gruczołowe i mieszane.

Typ obrzękowy występuje w około 50–60% wszystkich przypadków. Histologicznie składa się z obrzękniętej tkanki łącznej i gruczołów mieszanych, często z torbielkami, które pokryte są niezmienioną błoną śluzową. Typ gruczołowy zawiera centralnie obrzękniętą tkankę łączną z obecnością licznych torbieli i gruczołów. Odpowiada za ok. 30% przypadków polipów nosa. Typ mieszany traktuje się jako zejściową formę procesu aktywnego, taki polip jest zbudowany z rdzenia łącznowłóknistego nacieczonego przez monocyty i makrofagi. Ten rodzaj występuje u około 10% pacjentów z polipami nosa.

Polipy w nosie u dziecka

U dzieci bardzo rzadko dochodzi do rozwoju polipów nosa. Obecność u dziecka polipów nosa wymaga pogłębienia diagnostyki. W pierwszej kolejności należy wykluczyć mukowiscydozę, kolejno wrodzone zaburzenia ruchomości rzęsek nabłonka oddechowego, zaburzenia odporności nowotwory nosogardła.

Polip w nosie – objawy

Objawy ze strony polipów w dużej mierze zależą od ich wielkości i mnogości. Obecność niewielkich polipów zwykle przebiega bezobjawowo, a pacjent nie zdaje sobie sprawy o ich istnieniu. Polipy dużych rozmiarów mogą powodować różnorodne objawy. Najczęściej występującymi dolegliwościami są: przewlekły katar, krwawienia z nosa, uczucie zatkania nosa, spływanie wydzieliny po tylnej ścianie gardła, upośledzenie lub brak węchu lub smaku.

Mogą pojawić się dolegliwości bólowe zatok (spowodowane zablokowaniem ujść przez polipy), bóle głowy, zębów, chrapanie.

Polipy w nosie – rozpoznanie i leczenie      

Rozpoznanie polipów ustala się na podstawie szczegółowo zebranego wywiadu i wziernikowania jam nosowych. Duże polipy będą widoczne podczas wziernikowania jako ruchome, gładkie białawoszare masy wychodzące spod małżowiny nosowej środkowej lub wypełniające przewód nosowy wspólny. Większym wyzwaniem diagnostycznym jest rozpoznanie polipów na wczesnym etapie trwania choroby. Pomocne wtedy bywa wykonanie badania endoskopowego jam nosa. Niewykazanie polipów nosa w badaniu endoskopowym nie wyklucza ich obecności. W takich przypadkach jedynie wykonanie tomografii komputerowej (TK) zatok przynosowych pozwoli na ich uwidocznienie. Badanie TK zatok jest warunkiem prawidłowego rozpoznania polipów i podjęcia decyzji o zastosowaniu leczenia chirurgicznego.

Ponieważ przyczyny powstawania polipów są nieznane, ich leczenie jest objawowe. Stosowane są metody farmakologiczne i operacyjne, wielokrotnie stosowane razem. Leczenie farmakologiczne polipów nosa jest nakierowane na ograniczenie procesu zapalnego toczącego się w śluzówce nosa. Najskuteczniejszymi lekami są glikokortykosteroidy (GKS) podawane miejscowo tzn. donosowo w postaci kropli lub sprayu. Stosowanie GKS u chorych z polipami nosa pozwala na zmniejszenie ich rozmiarów (można je wysuszyć – to potoczne określenie używane przez pacjentów) i ograniczenie stanu zapalnego, co z kolei pozwala na unikniecie leczenia operacyjnego prawie u połowy chorych.

Usuwanie polipów w nosie

W przypadku braku poprawy po leczeniu farmakologicznym wykonuje się zabieg chirurgiczny. Leczenie polega na mechanicznym usunięciu polipowatych zmian z jam nosa i zatok przynosowych. Zabieg wykonywany obecnie najczęściej jest metodą endoskopową (funkcjonalna chirurgia endoskopowa zatok, tzw. FESS) i wymaga kilkudniowego pobytu w szpitalu na oddziale laryngologicznym. Po zabiegu przewlekle stosuje się krople do nosa ze sterydami, aby zapobiec nawrotom.         

Domowe sposoby na polipy w nosie

Proponowane „przez Internet” stosowanie aloesu, skrzypu polnego czy innych ziół jako domowych sposobów na pozbycie się polipów nosa nie mają potwierdzenia w badaniach medycznych i muszą być stosowane z rozwagą.

Polipy nosa – powikłania

Obecność polipów nosa może prowadzić do licznych powikłań m. in. nawracające infekcje górnych dróg oddechowych, nawracające zapalenia zatok, obturacyjny bezdech senny, zaostrzenie astmy oddechowej. Do rzadkich, ale groźnych powikłań należą: stany zapalne oczodołu, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych czy zakrzepice żył w obrębie zatok.

Polipy nosa – zapobieganie

Nie istnieją skuteczne metody, aby zapobiec tworzeniu polipów u osób predysponowanych. Warto jednak podkreślić, że częstą przyczyną niepowodzeń w leczeniu polipów nosa jest niesystematyczne przyjmowanie przez pacjenta leków lub brak kontynuacji terapii glikokortykosteroidami donosowymi po leczeniu operacyjnym, co prowadzi do nawrotów (odrastania polipów).