przemoknięte dziecko w ręczniku
Joanna Naczyńska

Hipotermia – przyczyny, objawy, pierwsza pomoc

Hipotermia to wychłodzenie organizmu, do którego dochodzi, gdy temperatura ciała spada poniżej 35℃. Co ją może spowodować? Czy jej skutki mogą być groźne dla zdrowia? Jak wygląda pierwsza pomoc osobie z hipotermią? Podpowiadamy.

Hipotermia – co to takiego? Co ją powoduje? Jakie mogą być jej skutki?

Hipotermia jest stanem, w którym temperatura ciała człowieka spada poniżej 35℃. Dochodzi do niej, gdy ochładzanie organizmu zachodzi szybciej niż wytwarzanie ciepła. Hipotermia może wystąpić na skutek długiego przebywania w niskiej temperaturze otoczenia (powietrza, wody), kiedy dochodzi do wychłodzenia organizmu, które może zagrażać życiu. Hipotermia może dotyczyć również noworodków. Fizjologicznym zjawiskiem jest hipotermia wywołana, czyli hibernowanie niektórych ssaków. W hibernacji temperatura ciała ssaków obniża się do małych wartości i nie powoduje żadnych skutków chorobowych po obudzeniu.

Hipotermia znalazła również zastosowanie w medycynie. Hipotermię łagodną stosuje się w w niektórych przypadkach u osób z nagłym zatrzymaniem krążenia, aby uzyskać spowolnienie metabolizmu i zmniejszenie zapotrzebowania na tlen, a w rezultacie zmniejszyć uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego.

Hipotermia może dotyczyć również miłośników morsowania, czyli korzystania z prozdrowotnych właściwości krótkich kąpieli w zimnej wodzie. Zimna woda o wiele szybciej wychładza ciało niż zimne powietrze.

Hipotermia u noworodka

Noworodki mają zwiększoną podatność na wychłodzenie. Dzieje się tak głównie z kilku powodów: wysokiego stosunku powierzchni ciała do masy, dużej utraty ciepła przez parowanie i niedoboru podskórnej tkanki tłuszczowej oraz braku mechanizmów termogenezy takich, jakie posiadają osoby dorosłe. Noworodki wykorzystują jedynie mechanizm termogenezy bezdrżeniowej, pozyskują energię cieplną z brunatnej tkanki tłuszczowej, która ulega rozpadowi pod wpływem narażenia noworodka na zimno i powoduje wytwarzanie dużej ilości ciepła. Zapasy tej tkanki są nieodnawialne.

Brunatna tkanka tłuszczowa powstaje w 26.–28. tygodniu ciąży, wcześniaki urodzone przed tym czasem, nie posiadają tkanki brunatnej i są o wiele bardziej narażone na hipotermię niż noworodki donoszone.

W szpitalu, podczas opieki nad noworodkiem, kontroluje się ciepłotę jego ciała, a wszelkie objawy hipotermii, takie jak ochłodzenie i bladość skóry noworodka, sina lub jasnoróżowa skóra, zaburzenia rytmu oddychania, senność czy brak łaknienia, mogą być oznaką hipotermii i wymagają pomocy personelu medycznego, aby zapobiec następstwom hipotermii. Skutki hipotermii są bardzo poważne i mogą doprowadzić nawet do śmierci noworodka. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) zaleca, by temperatura ciała noworodka była utrzymywana w granicach 36,5–37,5℃, temperaturę 36,0–36,4℃ określa jako stres termiczny lub hipotermię łagodną, temperaturę 32,0–35,9℃ jako hipotermię umiarkowaną, natomiast poniżej 32,0℃ jako ciężką. Podkreślić należy, że równie niebezpieczne jest przeciwieństwo hipotermii, czyli przegrzanie organizmu noworodka.

W wyspecjalizowanych ośrodkach medycznych stosuje się tzw. hipotermię kontrolowaną. Hipotermia kontrolowana jest stosowana w niektórych oddziałach szpitalnych jako metoda neuroprotekcji ośrodkowego układu nerwowego (OUN) u noworodków z objawami encefalopatii niedotlenieniowo-niedokrwiennej i polega na kontrolowanym obniżeniu temperatury ciała o 3–4°C przez 72 godziny. Najczęściej dotyczy noworodków urodzonych w zamartwicy i w stanie niedotlenienia. Stosowanie hipotermii pozwala na zwolnienie metabolizmu tkanki nerwowej mózgu i zmniejszenie zapotrzebowania na glukozę oraz tlen. Kontrolowana hipotermia ma w tym przypadku na celu zmniejszenie uszkodzeń mózgu i poprawę rokowań wystąpienia następstw neurologicznych, w tym mózgowego porażenia dziecięcego i padaczki.

Rodzaje i objawy hipotermii. Jak się ją leczy?

Wyróżnia się hipotermię łagodną (32–35℃), umiarkowaną (28–32℃), ciężką (20–28℃)  i głęboką (<20℃). W ocenie głębokości stanu hipotermii stosuje się odczyt temperatury głębokiej (centralnej) ciała. W stanie hipotermii wszystkie procesy życiowe ulegają spowolnieniu, a w skrajnych przypadkach hipotermia może doprowadzić do śmierci z wychłodzenia.

Objawy hipotermii można podzielić na: łagodne, umiarkowane, ostre i krytyczne.

  1. Łagodne objawy hipotermii to przede wszystkim silne dreszcze. Organizm stara się wytworzyć więcej ciepła poprzez drżenie i ruch mięśni. Gdy nie udaje się w ten sposób podwyższyć temperatury ciała, dochodzi do stopniowego osłabienia organizmu, dłonie i stopy są bardzo zimne, a czucie w nich może zanikać.
  2. Umiarkowane objawy hipotermii charakteryzują się ustaniem dreszczy. Osoba, której stan wychłodzenia dotyczy, jest senna, zdezorientowana i obojętna, lecz nadal jest przytomna. Tętno jest niemiarowe, a skóra na klatce piersiowej chłodna.
  3. Ostre objawy hipotermii występują, gdy temperatura ciała spada poniżej 28℃. Osoba będąca w stanie hipotermii głębokiej jest nieprzytomna, jej oddech jest płytki i bardzo wolny, a skóra bardzo zimna. To stan, w którym serce bije bardzo wolno.
Gdy temperatura ciała spadnie poniżej 24℃, mówimy o krytycznych objawach hipotermii, do których zalicza się zatrzymanie akcji serca.

Leczenie hipotermii

Leczenie hipotermii odbywa się zawsze w warunkach szpitalnych na oddziałach intensywnej opieki medycznej. Leczenie polega głównie na podtrzymywaniu funkcji życiowych i stopniowym podnoszeniu temperatury ciała.

Powiązane produkty

Pierwsza pomoc w hipotermii

Udzielanie pomocy osobie wychłodzonej wymaga przestrzegania zasady, aby unikać wszelkich zbędnych ruchów poszkodowanego. Nadmierne poruszanie kończynami może spowodować nagłe przemieszczenie ochłodzonej krwi z kończyn do serca. W hipotermii organizm utrzymuje ciepłą jeszcze krew, zachowując krążenie w sercu, płucach i mózgu; przemieszczenie do serca zimnej krwi z kończyn może doprowadzić do całkowitego zatrzymania krążenia.

Osoba, której udzielana jest pomoc, powinna zostać przeniesiona w miejsce ciepłe, osłonięte od wiatru, gdzie możliwe będzie stopniowe, powolne ogrzewanie.

Osobę wychłodzoną należy traktować bardzo ostrożnie. W przypadku łagodnych objawów hipotermii, gdy poszkodowany jest w pełni przytomny, powinno się rozebrać go z mokrych ubrań, w razie konieczności rozciąć ubranie. Ogrzewanie należy rozpocząć od okolicy pleców, szyi i głowy, unikać gwałtownego ogrzewania. Do ogrzewania można wykorzystać butelki z ciepłą wodą lub ogrzewacze chemiczne. Istotne jest również odizolowanie poszkodowanego od zimna poprzez np. okrycie go kocem ratunkowym lub śpiworem. Osobie przytomnej można podawać słodkie, ciepłe napoje, nie powinno się natomiast dawać wychłodzonej osobie alkoholu. Nieprzytomnym osobom w hipotermii nie wolno aplikować żadnych napojów, należy unikać transportu w pozycji pionowej oraz rozbierania odzieży, jak najprędzej należy zapewnić pomoc medyczną.

Ofiarę wychłodzenia w stanie hipotermii głębokiej często trudno odróżnić od osoby zmarłej. Udzielający pierwszej pomocy powinien starannie ocenić obecność zachowanego krążenia, aby uniknąć resuscytacji pacjenta, u którego jest zachowane krążenie. Zbyt wcześnie podjęta resuscytacja może w tym przypadku doprowadzić do zaburzenia spowolnionego rytmu serca, wywołać migotanie komór i pogorszyć stan pacjenta. Zespoły ratunkowe do oceny rytmu serca osoby w hipotermii pomocniczo mogą stosować kardiomonitor z zapisem EKG lub ultrasonograf. W hipotermii głębokiej, gdy doszło do zatrzymania akcji serca, tkanka mięśnia sercowego jest wychłodzona i dlatego nie zaleca się wykonywania defibrylacji, jeżeli temperatura głęboka ciała wynosi mniej niż 30℃. Dane w literaturze wskazują na korzystny efekt długotrwałej resuscytacji ze stopniowym ogrzewaniem poskzodowanego i podjęcie próby defibrylacji chorego dopiero po ogrzaniu go do temperatury 30℃.

Jak zapobiec hipotermii?

Wydaje się, że rozsądne podejmowanie aktywności w warunkach, gdzie może dojść do wychłodzenia, jest podstawą. Bardzo ważne jest zapewnienie odpowiednich ilości zarówno płynów, jak i pokarmu, aby dobrze nawodnić oraz odżywić organizm. Odpowiedni ubiór (nie bawełniany, wskazana jest odzież z poliestru lub wełny), który szybko schnie, oddaje pot i wilgoć na zewnątrz. Należy znać objawy hipotermii, aby w porę je rozpoznać i zareagować.

Ważne jest analizowanie prognozy pogody na czas wypraw w góry, uwzględnianie komunikatów i ostrzeżeń pogodowych, unikanie deszczu i wiatru, zaplanowanie rozpoczęcia wyprawy odpowiednio wcześnie, by przed zachodem słońca zdążyć wrócić w bezpieczne miejsce, zaopatrzenie się w ogrzewacze czy latarkę. Warto przemyśleć sposób wezwania pomocy, gdyby zaszła taka potrzeba. Unikać należy udziału w nietypowych aktywnościach sportowych, które narażają organizm na przebywanie w niskiej temperaturze bez odpowiedniego przygotowania. Jak podkreślają eksperci od morsowania, zażywając tej formy aktywności, zawsze warto dowiedzieć się, jak zapobiec hipotermii.

Hipotermia dotyka również wiele bezdomnych osób, zwłaszcza w okresie zimy, dlatego nie należy przechodzić obojętnie obok osób, które potrzebują pomocy.
  1. William F. Ganong, Fizjologia, Wydawnictwo PZWL, Warszawa 2005, str. 252.
  2.  D. Graydon, K. Hanson, Góry, wolność i przygoda, Wydawnictwo Galaktyka, Łódź 2014, str. 504–505.
  3. A. O'Bannon, Sztuka zimowej wędrówki, Wydawnictwo Sklep Podróżnika, Warszawa 2010, str. 4–6.
  4. M. Nowacka-Gotowiec, D. Dunin-Wąsowicz, Zastosowanie hipotermii leczniczej w encefalopatii niedotlenieniowo-niedokrwiennej noworodków, „Neurologia Dziecięca”, Vol. 21/2012, nr 43.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Czym jest pokrzywka stresowa? Objawy i metody leczenia wysypki na tle nerwowym

    Pokrzywka stresowa to specyficzna odmiana reakcji skórnej, która pojawia się w odpowiedzi na czynniki psychiczne, w szczególności silny stres, lęk czy napięcie emocjonalne. W odróżnieniu od klasycznych postaci pokrzywki, które mają podłoże alergiczne lub fizykalne, pokrzywka na tle nerwowym może być związana z funkcjonowaniem układu nerwowego i reakcjami organizmu na bodźce psychiczne. W literaturze medycznej określana jest pokrzywką idiopatyczną z komponentą psychogenną lub pokrzywką psychogenną. Pokrzywka stresowa stanowi wyraźny przykład tego, jak silne emocje mogą wpływać na funkcjonowanie różnych układów organizmu i prowadzić do powstawania charakterystycznych objawów dermatologicznych.

  • Szczepionka przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu. Dla kogo jest przeznaczona i kiedy najlepiej się szczepić?

    Kleszczowe zapalenie mózgu (KZM) to poważna choroba wirusowa, której głównym wektorem są kleszcze. W ostatnich latach obserwuje się wzrost liczby zachorowań, co wynika zarówno ze zmian klimatycznych, jak i zwiększonej aktywności ludzi na terenach zielonych. W związku z tym coraz więcej osób poszukuje skutecznych metod ochrony przed tą groźną infekcją. Jedną z najskuteczniejszych form profilaktyki jest szczepienie, które pozwala zminimalizować ryzyko zachorowania, a tym samym uniknąć poważnych powikłań neurologicznych.

  • Rośnie zagrożenie chorobami wenerycznymi w Polsce. Wykryto ponad 30% więcej przypadków rzeżączki

    Jedna na dziesięć osób w Polsce może być nosicielem choroby przenoszonej drogą płciową, nie zdając sobie z tego sprawy. Tylko w pierwszej połowie tego roku odnotowano 30-procentowy wzrost przypadków rzeżączki w porównaniu z 2024 rokiem. Niepokojący jest również ubiegłoroczny wzrost zakażeń HIV o 20%. Rosnąca liczba zachorowań na rzeżączkę, HIV czy chlamydiozę wymaga jak najszybszej reakcji, ponieważ niewykryte i nieleczone infekcje prowadzą do powikłań zdrowotnych oraz zwiększają ryzyko transmisji patogenów, co utrudnia kontrolę epidemiologiczną.

  • Grzybica penisa – objawy, przyczyny i leczenie grzybicy prącia

    Grzybica penisa to powszechna – choć często niedostatecznie rozpoznawana – infekcja grzybicza, która dotyka męskie narządy płciowe i jest wywoływana głównie przez drożdżaki z rodzaju Candida. Schorzenie to objawia się charakterystycznymi zmianami skórnymi, zaczerwienieniem, świądem czy bólem, które mogą znacznie obniżyć komfort życia i prowadzić do powikłań, jeśli infekcja nie zostanie odpowiednio zdiagnozowana i leczona. W artykule szczegółowo omówimy mechanizmy powstawania grzybicy penisa, czynniki ryzyka, typowe symptomy, metody diagnostyczne oraz skuteczne sposoby terapii, a także podpowiemy, jak zapobiegać nawrotom tej uciążliwej choroby.

  • Alergia skórna: objawy, przyczyny i metody leczenia uczulenia na skórze

    Alergia skórna to jedno z najczęstszych schorzeń dermatologicznych dotykających znaczny odsetek populacji w każdym wieku. Charakteryzuje się szerokim spektrum objawów manifestujących się na powierzchni skóry w odpowiedzi immunologicznej organizmu na kontakt z różnorodnymi alergenami. Reakcja alergiczna skóry może przybierać rozmaite formy.

  • Czerniak paznokcia – objawy, leczenie, rokowania

    Czerniak paznokcia, zwany również czerniakiem podpaznokciowym lub czerniakiem aparatu paznokciowego, to nowotwór złośliwy skóry rozwijający się w obrębie macierzy paznokcia oraz tkanek otaczających paznokieć. Może występować zarówno na palcach rąk, jak i stóp, choć częściej diagnozowany jest na kończynach dolnych. Jak wygląda diagnostyka i leczenie czerniaka paznokcia? Po czym poznać, że na paznokciu rozwija się czerniak?

  • Jakie zagrożenia zdrowotne niesie powódź? Na co uważać w razie kataklizmu

    Powódź to nie tylko dramatyczne obrazy zalanych domów i ulic. To także realne zagrożenie dla zdrowia – zarówno fizycznego, jak i psychicznego. Woda powodziowa niesie ze sobą nie tylko błoto czy gruz, ale także patogeny, toksyny, skażone ścieki i chemikalia. Jak się chronić? Na co zwrócić uwagę? Czy da się przygotować na powódź?

  • Mutacje BRCA – refundowane badania dostępne bez skierowania do szpitala

    Od 1 lipca 2025 r. weszły w życie kluczowe zmiany w dostępności do diagnostyki mutacji genetycznej BRCA1 i BRCA2. Ministerstwo Zdrowia umożliwiło przeprowadzanie refundowanych badań genetycznych w trybie ambulatoryjnym, dzięki czemu dotychczasowy obowiązek hospitalizacji został zniesiony. To istotny krok w kierunku skrócenia ścieżki diagnostycznej i zwiększenia dostępności terapii celowanych dla pacjentów onkologicznych.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl