mikroplastik na talerzu
Ewelina Sochacka

PFAS mogą być groźne dla zdrowia – czym one są i gdzie się znajdują?

PFAS, czyli substancje per- i polifluoroalkilowe, to związki chemiczne, które ze względu na powszechność stosowania i powolną degradację w środowisku mogą znajdować się w organizmach ludzi i zwierząt. Jak wpływają na nasze zdrowie? Czy mogą być niebezpieczne?

Czym są PFAS?

PFAS (ang. per- and polyfluoroalkyl substances) to duża, złożona grupa syntetycznych substancji chemicznych, które charakteryzują się długim łańcuchem węglowym oraz obecnością atomów fluoru. Ponieważ wiązanie węgiel-fluor jest jednym z najsilniejszych w chemii organicznej, chemikalia te nie ulegają łatwo degradacji w środowisku. Są one stosowane od lat 50. XX wieku, przede wszystkim do wytwarzania powłok fluoropolimerowych i produktów odpornych na wysokie temperatury, tłuszcz i wodę. PFAS znajdziemy m.in. w opakowaniach do przechowywania żywności, w farbach, klejach, izolacjach przewodów elektrycznych, detergentach, nieprzywierających powłokach, np. na patelniach czy garnkach, w materiałach ognioodpornych, tkaninach wodoodpornych, a także w kosmetykach.

Narażenie ludzi na związki PFAS jest powszechne, ale zmienne w zależności od położenia geograficznego i wykonywanego zawodu. Mogą one kumulować się w glebie, wodach powierzchniowych i organizmach żywych. Mogą również przenikać do żywności czy wody pitnej (chociaż substancje per- i polifluoroalkilowe stosuje się od ponad 80 lat, technologia umożliwiająca zbadanie niskich stężeń PFAS w żywności pojawiła się stosunkowo niedawno).

Sprawdź, jakie produkty na oczyszczenie organizmu – detoks – znajdziesz na DOZ.pl

Jak PFAS wpływają na zdrowie ludzi?

Badania naukowe wykazały, że narażenie na niektóre PFAS może mieć szkodliwy wpływ na zdrowie ludzi i zwierząt. Ponieważ jednak istnieje wiele rodzajów tych substancji chemicznych i można je znaleźć w wielu różnych produktach, to ich dokładne zbadanie oraz ocena potencjalnych zagrożeń dla zdrowia ludzkiego i środowiska są trudne. Niemniej dotychczasowe prace naukowe na zwierzętach wskazują, że PFAS może m.in. wpływać na:

  • płodność – badania wykazały, że PFAS zakłócają funkcje rozrodcze u kobiet poprzez zmianę wydzielania hormonów i zaburzenia cyklu menstruacyjnego;
  • zaburzenia hormonalne – liczne badania epidemiologiczne, głównie w ramach badań przekrojowych, wykazały powiązanie wyższej ekspozycji na PFAS z późniejszym wiekiem wystąpienia pierwszej miesiączki, nieregularnymi cyklami miesiączkowymi, wcześniejszym wiekiem pojawienia się menopauzy oraz z obniżonym poziomem estrogenów i androgenów;
  • czynność tarczycy – rozmaite testy sugerują, że PFAS mogą zaburzać pracę tarczycy u ludzi, co może mieć negatywne konsekwencje dla przebiegu ciąży oraz rozwoju płodu u kobiet w ciąży;
  • wątrobę – substancje per- i polifluoroalkilowe mogą przyczyniać się do zwiększenia poziomu cholesterolu czy kwasów żółciowych, a tym samym wpływać negatywnie na zdrowie wątroby; u badanych osób narażonych na PFAS stwierdzono uszkodzenie wątroby objawiające się zwiększoną masą wątroby, zapaleniem wątroby i zwiększonym poziomem aminotransferazy alaninowej w osoczu;
  • nowotwory – wykazano, że istnieje związek między narażeniem na niektóre rodzaje PFAS a wzrostem ryzyka wystąpienia pewnych rodzajów nowotworów, takich jak rak jądra czy rak nerki.

Powiązane produkty

Czy można uniknąć narażenia na PFAS?

Najczęściej ludzie mają kontakt z PFAS, pijąc skażoną wodę, spożywając ryby złowione w wodzie zanieczyszczonej PFAS (w szczególności PFOS) bądź inną żywność uprawianą czy hodowaną w pobliżu miejsc, w których używano lub wytwarzano owe związki. Do kontaktu z tymi substancjami chemicznymi nierzadko dochodzi też w trakcie jedzenia żywności pakowanej w materiał zawierający PFAS oraz podczas używania tekstyliów plamo- czy wodoodpornych.

Z dostępnych danych wynika, że tylko niewielka ilość PFAS przedostaje się do organizmu człowieka. Niemniej ich wpływ na zdrowie jest nadal aktywnym obszarem badań. Wiele krajów podjęło działania mające na celu ograniczenie narażenia na PFAS, regulując ich stosowanie w różnych produktach i kontrolując ich obecność w środowisku i żywności. Ponadto Europejska Agencja Chemikaliów (ECHA) zaproponowała Komisji Europejskiej wydanie zakazu produkcji i wprowadzania PFAS do obrotu. Na taką decyzję trzeba będzie jednak poczekać przynajmniej do 2025 roku.

  1. N. Ding i in., Perfluoroalkyl and polyfluoroalkyl substances (PFAS) and their effects on the ovary, „Hum Reprod Update” 2020, nr 26(5), s. 724-752.
  2. B. P. Rickard i in., Per- and poly-fluoroalkyl substances (PFAS) and female reproductive outcomes: PFAS elimination, endocrine-mediated effects, and disease, „Toxicology” 2022, nr 465.
  3. F. Coperchini i in., Thyroid Disrupting Effects of Old and New Generation PFAS, „Front Endocrinol (Lausanne)” 2021, nr 19.
  4. K. Roth i in., Exposure to a mixture of legacy, alternative, and replacement per- and polyfluoroalkyl substances (PFAS) results in sex-dependent modulation of cholesterol metabolism and liver injury, „Environ Int” 2021, nr 157.
  5. Per- and Polyfluoroalkyl Substances (PFAS), [online] https://www.fda.gov/food/environmental-contaminants-food/and-polyfluoroalkyl-substances-pfas [dostęp:] 24.08.2023.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl