Tyrozynemia – objawy, przyczyny i leczenie

1. Tyrozynemia – czym jest? Jakie daje objawy?
2. Tyrozynemia typu I i II (zespół Richnera–Hanharta)
3. Tyrozynemia – przyczyny
4. Tyrozynemia – leczenie

Tyrozynemia – czym jest? Jakie daje objawy?

Tyrozynemia, zwana dawniej tyrozynozą, jest chorobą metaboliczną uwarunkowaną genetycznie. W wyniku mutacji dochodzi do niedoboru enzymów konwertujących tyrozynę – jest to jeden z kluczowych aminokwasów w organizmie, będący prekursorem wielu biologicznie czynnych substancji (np. hormonów tarczycy czy neuroprzekaźników). Nieprzekształcona tyrozyna i jej metabolity stopniowo odkładają się w wątrobie i nerkach, prowadząc do ich powolnego uszkodzenia.

Objawy choroby zależą od rodzaju mutacji genetycznej, która ją wywołuje, a także od tego, czy tyrozynemia ma przebieg ostry bądź przewlekły.

Tyrozynemia typu I i II (zespół Richnera–Hanharta)

Tyrozynemia typu I związana jest z brakiem hydroksylazy fumaryloacetooctanowej (FAH). Jest to najczęściej obserwowana postać tyrozynemii – częstość jej występowania szacuje się na 1 : 100 000 urodzeń.

W ostrym przebiegu tyrozynemii typu I objawy widoczne są już w pierwszych miesiącach życia dziecka. Charakterystyczne jest pogorszenie funkcji wątroby, a w konsekwencji: nasilona żółtaczka, zaburzenia krzepnięcia krwi, wodobrzusze. W badaniach obrazowych uwidacznia się hepatomegalia, czyli powiększenie wątroby. Gwałtowny przebieg choroby może doprowadzić do rozwoju sepsy.

Tyrozynemia typu I może mieć również charakter przewlekły, z pierwszymi symptomami obserwowanymi we wczesnym dzieciństwie, a czasem, choć bardzo rzadko, dopiero w dorosłości. Objawia się marskością wątroby i wtórnym do niej powiększeniem wątroby oraz jej niewydolnością. Dochodzi również do uszkodzenia i niewydolności nerek oraz do rozwoju krzywicy.

Tyrozynemia typu II (zespół Richnera–Hanharta) rozwija się w wyniku uszkodzenia genu TAT i wynikającego z tej mutacji niedoboru aminotransferazy tyrozynowej. W przebiegu tej postaci choroby odkładające się kryształy tyrozyny prowadzą do hiperkeratozy dłoniowo-podeszwowej, upośledzenia intelektualnego oraz uszkodzenia narządu wzroku (nadwrażliwość na światło, nadmierne łzawienie oczu). Jak dotąd w literaturze opisano jedynie kilkadziesiąt przypadków tej postaci choroby.

Tyrozynemia – przyczyny

Przyczyną tyrozynemii jest uwarunkowane genetycznie zaburzenie w metabolizmie tyrozyny. W olbrzymiej większości przypadków (tyrozynemia typu I) mutacja występuje w obrębie genu FAH kodującego hydrolazę fumaryloacetooctanu. Enzym ten odpowiada za kluczową reakcję katabolizmu aminokwasów aromatycznych (przekształcenie 4-fumaryloacetooctanu do fumaranu i acetooctanu). Z kolei przyczyną tyrozynemii typu II jest mutacja w genie TAT, skutkująca niedoborem aminotransferazy tyrozynowej – enzymu przekształcającego tyrozynę w 4-hydroksyfenylopirogronian.

Tyrozynemia jest dziedziczona w sposób autosomalny recesywny. Oznacza to, że aby choroba wystąpiła u dziecka, oboje rodzice muszą być nosicielami zmutowanego genu.

Tyrozynemia – leczenie

Rozpoznanie tyrozynemii możliwe jest już w okresie prenatalnym. Jeśli mutacja powodująca chorobę występowała wcześniej w rodzinie, można wykonać analizę genetyczną materiału pobranego podczas biopsji kosmówki lub amniopunkcji.

SPRAWDŹ OFERTĘ PREPARATÓW NA WĄTROBĘ

W późniejszej diagnostyce tyrozynemii najważniejszym badaniem różnicowym jest oznaczenie poziomu bursztynyloacetonu we krwi lub w moczu. Obecność tej toksycznej pochodnej tyrozyny jest objawem patognomonicznym dla tyrozynemii typu I, czyli charakterystycznym wyłącznie dla tej jednostki chorobowej i wystarczającym do postawienia diagnozy. W przebiegu tyrozynemii typu I może dojść do podwyższenia poziomu tyrozyny, fenyloalaniny i metioniny we krwi oraz kwasu delta-aminolewulinowego w moczu. W rozpoznaniu tyrozynemii typu II pomocna jest analiza objawów klinicznych w połączeniu z oznaczeniem poziomu tyrozyny oraz jej metabolitów we krwi i w moczu. Potwierdzeniem diagnozy w obu przypadkach choroby są badania genetyczne.

Podstawą leczenia tyrozynemii jest dieta eliminująca aminokwasy aromatyczne. Chorzy muszą unikać nie tylko tyrozyny, której metabolizm jest zaburzony, ale również fenyloalaniny, będącej substratem do endogennej produkcji tyrozyny. W leczeniu tyrozynemii typu I stosuje się również nityzynon. Substancja ta uniemożliwia rozkład tyrozyny, a więc zapobiega gromadzeniu się toksycznych metabolitów i w konsekwencji chroni przed niewydolnością nerek i wątroby.

Wczesne postawienie diagnozy i wdrożenie odpowiedniego postępowania żywieniowego i farmakologicznego znacząco poprawia rokowania pacjentów. Niemniej każdy chory wymaga kompleksowej opieki zespołu specjalistów: pediatry, genetyka i dietetyka klinicznego.