Dlaczego kichamy na słońcu?

Kichanie jest jedną z naturalnych reakcji obronnych organizmu i ma na celu oczyszczenie śluzówki nosa z alergenów, zanieczyszczeń i drobnoustrojów. Często bywa oznaką rozpoczynającej się infekcji lub typowym objawem alergii, lecz może być też gwałtowną reakcją na zmianę temperatury i wilgotności, drażniący zapach czy… słońce lub inne źródło ostrego światła.

1. Czym jest kichanie?
2. Zespół ACHOO
3. Dlaczego kichamy w reakcji na słońce?
4. Czy kichanie na słońcu może być groźne?
5. Czy odruch kichania można powstrzymać?

Czym jest kichanie?

Kichanie jest naturalną reakcją obronną, w wyniku której organizm pozbywa się potencjalnych zagrożeń: drobnoustrojów, cząsteczek pyłów i alergenów. Kichanie jest odruchowe, co oznacza, że odbywa się bez udziału naszej woli. Czynnik drażniący błonę śluzową nosa wyzwala serię następujących po sobie reakcji: mięśnie brzucha i mięśnie międzyżebrowe napinają się, uciskając płuca i wytwarzając nadciśnienie w klatce piersiowej. Następnie tylna część języka delikatnie się podnosi, a człowiek „wyrzuca” z siebie rozpyloną mgiełkę z prędkością nawet 40 km/h!

Zespół ACHOO

Odruch kichania w reakcji na słońce (lub inne źródło ostrego światła) występuje wtedy, kiedy żaden fizyczny czynnik drażniący nie wpływa na śluzówkę nosa. Zjawisko to wbrew pozorom jest bardzo częste – szacuje się, że występuje u 18–35% populacji, częściej u kobiet i u przedstawicieli rasy kaukaskiej.

Kichanie pod wpływem słońca doczekało się własnej klasyfikacji; fachowo nazywa się syndromem ACHOO (ang. autosomal dominant compelling helio-ophthalmic outburst), a po polsku autosomalnym posłonecznym syndromem intensywnego kichania (APSIK).

Choć mechanizm rozwoju kichania w reakcji na słońce nie jest poznany, wiadomo, że odruch ten dziedziczy się w sposób autosomalny dominujący. Oznacza to, że jeśli u jednego z rodziców występuje kichanie pod wpływem słońca, istnieje 50% szans na to, że cecha ta będzie obecna u jego dzieci.

Dlaczego kichamy w reakcji na słońce?

Mechanizm kichania na słońcu nie jest dokładnie poznany. Przede wszystkim dlatego, że zjawiska tego nie poddaje się szeroko zakrojonym badaniom naukowym, uważając je za niewiele wnoszące do wiedzy medycznej.

Kichanie w reakcji na słońce tłumaczy hipoteza jednoczesnej stymulacji nerwu wzrokowego i nerwu trójdzielnego, która w świetle obecnie dostępnych dowodów naukowych wydaje się najbardziej prawdopodobna. Impuls świetlny odbierany jest przez nerw wzrokowy, który przebiega w bliskim sąsiedztwie nerwu trójdzielnego, unerwiającego nos. Organizm może się więc „pomylić” i zinterpretować padający promień słońca jako sygnał podrażnienia jamy nosowej, co z kolei prowadzi tylko do jednej reakcji – kichania.

Być może w mechanizm kichania na słońcu zaangażowana jest również melanopsyna – światłoczułe białko zbierające impulsy świetlne z całej siatkówki. Odpowiada ono za tzw. widzenie pozawzrokowe i synchronizację rytmu dobowego z warunkami oświetlenia otaczającego środowiska.

Istnieje jeszcze kilka innych hipotez, które tłumaczą występowanie syndromu ACHOO stymulacją kory wzrokowej czy nerwu rogówkowego. Wnioski te wysuwano jednak na podstawie niewielkich badań, często przeprowadzanych w obrębie pojedynczych rodzin. Wymagają więc one powtórzenia na większej grupie badawczej, aby obserwacje z nich płynące mogły być traktowane jako dowody naukowe.

Czy kichanie na słońcu może być groźne?

Sam odruch kichania na słońcu nie jest niebezpieczny. Jak dotąd nie udało się go powiązać z żadną znaną jednostką chorobową, choć pojawiały się doniesienia o potencjalnej zależności między kichaniem na słońce a napadami drgawek padaczkowych, tłumaczone podobnym podłożem genetycznym. Hipoteza ta do tej pory nie doczekała się jednak oficjalnego potwierdzenia.

Drugą sytuacją, podczas której kichanie w reakcji na ostre źródło światła może być niebezpieczne, są zabiegi medyczne. Dotyczy to zarówno drobnych interwencji stomatologicznych, jak i poważniejszych operacji. Kichanie pod wpływem lampy dentystycznej może skutkować powstawaniem drobnych obrażeń w jamie ustnej. Gdy kichanie dopadnie pacjenta po cięższych interwencjach chirurgicznych, który wybudza się z narkozy pod ostrym światłem lamp zabiegowych, może się to skończyć naderwaniem rany pooperacyjnej czy wtórnymi urazami związanymi ze wzrostem ciśnienia w obrębie czaszki, gałki ocznej bądź jamy brzusznej.

Czy odruch kichania można powstrzymać?

Osobom kichającym w reakcji na słońce zaleca się noszenie okularów przeciwsłonecznych i nakrycia głowy z daszkiem, aby zmniejszyć ilość docierających bodźców świetlnych.