Czym jest diastema i jak ją leczyć?

Co to jest diastema, jakie są rodzaje?

Diastema to przerwa (szpara) między zębami siecznymi przyśrodkowymi górnymi (jedynkami) większa niż 0,5 mm. Ze względu na to, że diastemy mogą mieć różne pochodzenie, dzielimy je na:

• diastemy fizjologiczne – występują, a następnie same zamykają się u dzieci w pewnym przedziale wiekowym,
• diastemy prawdziwe i rzekome – ich występowanie nie ma związku z procesami fizjologicznymi, a zatem nie jest powiązane z konkretnym wiekiem pacjenta.

W tej grupie osób szpara między zębami może być kwestią wyłącznie natury estetycznej bądź symptomem innego problemu. Dlatego każda wymaga odpowiedniej diagnostyki. W przeważającej większości udaje się łatwo znaleźć przyczynę powstania tej nieprawidłowości, pozostaje jednak mały odsetek diastem o nieustalonej etiologii. Czasami diastema pojawia się w pewnej fazie leczenia ortodontycznego i jest efektem zaplanowanym i przejściowym (sama znika).

Jak wygląda diastema między zębami?

Jakie są przyczyny powstawania szpary między zębami?

Jedną z najczęstszych przyczyn diastemy jest nieprawidłowy przyczep lub przerost wędzidełka wargi górnej. Również obecność zęba lub zębów nadliczbowych (mezjodens) leżących między jedynkami, najczęściej na podniebieniu, może spowodować ich rozsunięcie. Kolejne przyczyny to m.in.:

• nieprawidłowa wielkość czy kształt siekaczy centralnych, np. zbyt małe zęby, brak wypukłości powierzchni stycznych (bocznych),
• obecność torbieli w kości szczęki, np. torbieli kanału nosowo-podniebiennego, keratocysty, torbieli środkowej podniebienia,
• przedwczesna utrata zębów mlecznych, zwykle z powodu nieleczonej próchnicy, powodująca zaburzenia wyrzynania, w tym położenia zębów stałych w łuku,
• wady zgryzu,
• paradontoza,
• uprawianie parafunkcji, polegających na wtłaczaniu przedmiotów między siekacze centralne,
• brak zawiązków siekaczy bocznych (hipodoncja), co prowadzi do rozsunięcia się jedynek i powstania szpary między nimi.

Diastema u dziecka – dlaczego powstaje?

U dzieci w okresie wymiany uzębienia mlecznego na stałe pojawienie się diastemy jest zjawiskiem fizjologicznym. Wyrzynające się dwójki, naciskając na korzenie jedynek, powodują ich przesunięcie się w kierunku dośrodkowym. W ślad za tym korony siekaczy centralnych wychylają się na zewnątrz i powstaje diastema. Diastema fizjologiczna zamyka się samoistnie wraz z wyrznięciem się kłów.

Zjawisko to znajduje odzwierciedlenie w badaniach, które pokazują, że szpara między zębami występuje u ok. 98 proc. 6-latków, 49 proc. 11-latków i już zaledwie u 7 proc. dzieci starszych. W sytuacji, gdy diastema utrzymuje się po wymianie całego uzębienia w odcinku przednim, konieczne jest przeprowadzenie diagnostyki i ustalenie przyczyny.

Jak się leczy – aparaty, implant i zamykanie diastemy

Leczenie diastemy uzależnione jest od przyczyny jest powstania. W przypadku nieprawidłowego przyczepu wędzidełka wargi przeprowadza się zabiegi korygujące (frenulotomia, frenulektomia, frenuloplastyka).

Mezjodens wymaga usunięcia chirurgicznego, gdyż dodatkowo może spowodować niszczenie korzeni zębów z nim sąsiadujących i powstanie torbieli. Podobne postępowanie konieczne jest w przypadku torbieli, które wraz ze wzrostem powodują coraz większe komplikacje. W przypadku braku siekacza bocznego najlepszym rozwiązaniem może być wszczepienie implantu.

Bonding

Bonding, czyli licówki kompozytowe, to dobry sposób na niewielkie zmiany kształtu i koloru zębów, bez naruszania ich struktury. Materiał kompozytowy o wysokiej estetyce (maksymalnie zbliżony do zęba pod względem koloru i przezierności) nakłada się na powierzchnię wargową i powierzchnie styczne zębów w celu nadania im pożądanego kształtu.

Zabieg wykonuje się na jednej wizycie. Zaletą tej metody jest jej minimalnie inwazyjny charakter i możliwość korekty kształtu zęba nawet na kolejnych wizytach. Również w przypadku braku czasu czy bariery finansowej ta forma odbudowy może być najlepszą opcją. Trzeba jednak wiedzieć, że odbudowa kompozytowa powoduje zwiększenie wymiaru zęba, co może stanowić barierę estetyczną w niektórych przypadkach.

Licówki na diastemę

Licówki porcelanowe to rodzaj uzupełnienia protetycznego. Pokrywają widoczne w uśmiechu powierzchnie zębów (tzw. powierzchnie przedsionkowe) i są alternatywą dla odbudowy kompozytowej. Ich zaletą jest wysoka trwałość i estetyka. Odbudowy tego typu wymagają kilku wizyt i są bardziej kosztowne od bondingu. Istnieje kilka rodzajów licówek, m.in.:

• ultracienkie, tzw. non-prep o grubości 0,2-05 mm – dzięki minimalnej grubości materiału nie wymagają szlifowania zęba,
• licówki minimalnie inwazyjne, do których konieczna jest minimalna preparacja (oszlifowanie) zęba w obrębie szkliwa,
• licówki konwencjonalne, wymagające większej preparacji.

Czy trzeba leczyć diastemę? Czy i jakie daje powikłania nieleczona?

Pierwszym krokiem będzie zatem odnalezienie i eliminacja czynnika etiologicznego. W większości przypadków udaje się go ustalić po przeprowadzeniu wywiadu, zbadaniu pacjenta i wykonaniu diagnostyki radiologicznej. Kolejnym krokiem będzie zamknięcie diastemy przy pomocy jednej z opisanych wcześniej metod. Jeśli szpara między jedynkami jest wyłącznie problemem estetycznym, decyzja należy do pacjenta. Dla niektórych będzie ona dużym problemem, dla innych prawdziwym atutem, znakiem rozpoznawczym. Każdy pacjent musi odpowiedzieć sobie sam na pytanie, czy diastema jest ładna i dodaje mu uroku, czy nie.