Lobotomia – czym jest?

Funkcjonowanie ludzkiego umysłu jest wielką zagadką, która fascynuje badaczy od lat, a do dziś bardzo wiele pytań pozostaje bez odpowiedzi. Zdrowie psychiczne człowieka i jego komfort stawiane są dziś na równi ze zdrowiem fizycznym, jednak psychiatria jest specyficzną dziedziną medycyny z pogranicza humanizmu i nauk ścisłych. Nic więc dziwnego, że jest owiana odrobiną tajemnicy, a nadużycia psychiatrów i współpracujących z nimi neurochirurgów, jak między innymi lobotomia, zapisały się na kartach historii.

Lobotomia – co to za zabieg? Jak się go wykonuje?

Lobotomia to procedura chirurgiczna, której istotą jest przerwanie ciągłości dróg łączących korę czołową z pozostałymi częściami mózgowia, czyli uszkodzenie istoty białej mózgu. Technika wykonywania tego zabiegu zmieniała się, początkowo specjalne narzędzie zwane leukotomem wsuwano przez otwory wywiercone w kościach czaszki (konkretnie w kości czołowej), w późniejszym okresie metalowy szpikulec wpychano na oślep przez górną część oczodołu, co usprawniało procedurę. Lokalizacja pola operacyjnego nie była przypadkowa, ponieważ w płatach czołowych znajdują się ośrodki odpowiedzialne za tzw. czynności wyższe, które są charakterystyczne dla gatunku ludzkiego. Są to między innymi:

• umiejętność planowania oraz przewidywania konsekwencji swoich działań,
• myślenie twórcze i abstrakcyjne,
• wola działania i podejmowania decyzji,
• zdolność do oceny sytuacji, emocji,
• zachowania społeczne,
• zapamiętywanie wyuczonych ruchów i zachowań,
• takt i umiejętność funkcjonowania w społeczeństwie.

Jakie schorzenia leczono lobotomią?

Odpowiedź na pytanie, co leczono lobotomią, jest dość trudna, ponieważ w czasach jej wykonywania diagnostyka chorób psychicznych była stosunkowo subiektywna. Była to technika przeznaczona praktycznie dla każdego z wyłączeniem przestępców i psychopatów, ponieważ uszkodzenie płatów czołowych mogło powodować u nich całkowity brak zahamowań i jakichkolwiek skrupułów, a co za tym idzie – groziło stworzeniem jednostek wysoce niebezpiecznych dla społeczeństwa.

Początkowo lobotomię wykonywano u pacjentów cierpiących na depresję, u których żadne inne leczenie nie przynosiło poprawy. Następnie zabiegi zaczęto stosować również u chorych z objawami schizofrenii. Procedurę przeprowadzano głównie na osobach cierpiących, z ciężkimi objawami, które miały ograniczony kontakt z rzeczywistością.

Kto wymyślił lobotomię?

Twórcą lobotomii był Walter Freeman, pasjonat psychochirurgii zajmującej się leczeniem chorób psychicznych w sposób inwazyjny. Natchnieniem był dla niego wygłoszony podczas II Międzynarodowego Kongresu Neurologicznego w Londynie wykład o szympansach, które łagodniały pod wpływem usunięcia części płatów czołowych mózgu. Rok później, czyli w 1936 roku, została wykonana pierwsza lobotomia przedczołowa. Dokonali jej Walter Freeman wraz z neurochirurgiem Jamesem Wattsem. Dziesięć lat później doszło do uproszczenia tej metody i opracowania dostępu przezoczodołowego, co eliminowało konieczność nawiercania czaszki.

Lobotomia dziś – czy lobotomia jest nadal stosowana? Czy jest legalna?

Aktualnie lobotomia nie jest legalnie wykonywana ani w Polsce, ani w żadnym innym kraju. Zakazano jej na przełomie lat 50. i 60. XX wieku, kiedy to wprowadzono na rynek pierwszy lek przeciwpsychotyczny. Miał on podobne działanie do lobotomii, jednak jego niewątpliwą zaletą była odwracalność działania – wystarczyło przerwać terapię.