Zespół depersonalizacji-derealizacji (DD) – czym jest? Jak sobie z nim radzić?

Zespół depersonalizacji-derealizacji to zaburzenie zaliczane do kategorii zaburzeń dysocjacyjnych. Pacjenci w trakcie epizodu depersonalizacji-derealizacji doświadczają poczucia oddzielenia od samego siebie i oderwania od rzeczywistości. Niekiedy mówią, że czują się „jak we śnie”. Co to jest zespół DD? Jakie daje objawy i jak wygląda leczenie?

Co to jest zespół depersonalizacji-derealizacji (DD)?

W Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 zespół depersonalizacji-derealizacji zaliczany był do kategorii „innych” zaburzeń nerwicowych. W zaktualizowanej najnowszej wersji ICD-11 obowiązującej od 2022 roku depersonalizacja-derealizacja przyporządkowana jest do kategorii zaburzeń dysocjacyjnych. Zgodnie z ICD-10 dysocjacja definiowana jest jako „częściowa lub całkowita utrata prawidłowej integracji między wspomnieniami z przeszłości, poczuciem własnej tożsamości, bezpośrednimi wrażeniami i kontrolą dowolnych ruchów ciała”.

Zespół depersonalizacji-derealizacji w Klasyfikacji Zaburzeń Psychicznych (DSM-5) również został przyporządkowany do kategorii zaburzeń dysocjacyjnych i definiowany jest jako uporczywe lub nawracające poczucie odłączenia (oddzielenia) od własnego ciała i procesów psychicznych.

Czym różni się derealizacja od depersonalizacji?

Depersonalizacja to stan psychiczny polegający na oddzieleniu lub oderwaniu od samego siebie i własnego ciała. Osoba doświadczająca depersonalizacji jest niejako obserwatorem własnych procesów psychicznych, myśli, emocji, uczuć i zachowań.

W derealizacji zaś występuje poczucie, że świat zewnętrzny jest nierealny. Osoby doświadczające epizodu derealizacji mają wrażenie, że otaczająca je rzeczywistość jest fikcyjna, nierealna, obca.

Depersonalizacja i derealizacja – objawy

Osoby doświadczające symptomów depersonalizacji-derealizacji bardzo często nie są w stanie samodzielnie opowiedzieć o swoich objawach, ponieważ są one bardzo trudne do zdefiniowania. Depersonalizacja objawia się:

• poczuciem odłączenia od swojego ciała,
• byciem obserwatorem własnych myśli, uczuć, emocji,
• zniekształconym poczuciem czasu,
• odrętwiałymi zmysłami,
• poczuciem braku kontroli nad ruchami i mową,
• osłabionymi reakcjami emocjonalnymi.

Jak wygląda derealizacja? Symptomy derealizacji to m.in.:

• poczucie obcości lub oddzielenia od otaczającej rzeczywistości,
• odczuwanie rzeczywistości „jak w filmie”,
• wrażenie pustki,
• wrażenie braku myśli,
• wrażenie funkcjonowania w świecie, który nie istnieje,
• poczucie zagubienia w świecie,
• odbieranie świata jako zmienionego i nierealnego,
• poczucie emocjonalnego oddzielenia od innych.

Wiele osób zadaje sobie pytanie, czy derealizacja jest niebezpieczna. Jak najbardziej epizod derealizacji może być niebezpieczny, ponieważ osoba, która uważa, że to, co ją otacza, jest nierealne, może być bardziej skłonna do podejmowania zachowań ryzykownych. Warto jednak wiedzieć, że w derealizacji pacjenci zwykle mają zachowaną świadomość i wiedzą, że to, czego doznają, nie jest prawdziwe, ale mimo to nie są w stanie przerwać epizodu.

Jak długo może trwać derealizacja? Nie ma jednoznacznej odpowiedzi na to, ile trwa derealizacja i depersonalizacja. Objawy mogą trwać zarówno kilka minut, jak i kilka godzin, dni czy miesięcy. Czas trwania depersonalizacji-derealizacji w znacznej mierze zależny będzie od indywidualnej przyczyny wystąpienia zaburzenia.

Zespół DD – przyczyny. Skąd się bierze derealizacja i depersonalizacja?

Jakie są przyczyny depersonalizacji-derealizacji? W pierwotnej postaci DD derealizacja i depersonalizacja jest wynikiem stresującego bodźca. Wśród czynników mogących wywołać epizod wymienia się m.in. przemoc psychiczną, fizyczną i seksualną, nagłą śmierć bliskiej osoby, sytuacje zagrożenia życia i wiele innych stresogennych wydarzeń.

Zespół DD obserwowany jest także w przebiegu niektórych chorób i zaburzeń psychicznych. Depersonalizacja-derealizacja może być jednym z objawów:

• zaburzeń nastroju, np. depresji, choroby afektywnej dwubiegunowej,
• zaburzeń lękowych,
• fobii,
• napadów paniki,
• zaburzeń osobowości,
• zaburzeń psychotycznych,
• zaburzeń organicznych: migrena, padaczka.

Zespół depersonalizacji-derealizacji – leczenie

Po jakim czasie mija depersonalizacja? Epizod depersonalizacji-derealizacji w większości przypadków mija po ustąpieniu bodźca, jeżeli jego wystąpienie było spowodowane np. zażyciem substancji psychoaktywnej lub nadmiernym stresem.

Odpowiadając na pytanie, jak radzić sobie z depersonalizacją i jak wyleczyć się z derealizacji, należy wspomnieć o psychoterapii, głównie poznawczo-behawioralnej, której celem jest łagodzenie i kontrolowanie objawów. Jeżeli derealizacja-depersonalizacja współwystępuje z inną chorobą lub jest jej objawem, wówczas stosuje się leczenie ukierunkowane na terapię danego schorzenia. W leczeniu derealizacji-depersonalizacji w niektórych przypadkach konieczne może również okazać się zastosowanie leków.