Jak stosować żywność specjalnego przeznaczenia medycznego?

Żywność medyczna to stały element dobrze prowadzonego leczenia w wybranych grupach chorych. Specjaliści i wyniki badań naukowych wskazują na potrzebę nie tylko prawidłowego odżywiania się na co dzień, ale i jego uzupełnienia diety o specjalistyczne preparaty. Ważne jest bowiem, by zapobiegać niedożywieniu i leczyć je w trakcie terapii. Zwłaszcza, gdy apetyt chorego ulega obniżeniu, a jego samego czeka skomplikowany plan leczenia.

Żywność medyczna – co to takiego?

Pod pojęciem żywności medycznej kryją się preparaty pozwalające na uzupełnienie codziennej diety pacjenta w potrzebne mu kilokalorie oraz wybrane składniki odżywcze. W terminologii medycznej żywnością taką są tzw. gotowe diety przemysłowe przeznaczone do podaży zarówno doustnej, jak i poprzez dostęp sztuczny do przewodu pokarmowego (za pomocą zgłębnika bądź przetoki odżywczej, tj. gastro- bądź jejunostomii). W tym artykule skupimy się jednak tylko na preparatach przyjmowanych drogą doustną.

Podział preparatów wynika z ich przeznaczenia. Odżywki mogą stanowić element codziennej diety chorego, uzupełniać ją o konkretne składniki albo też całkowicie ją czasowo zastąpić. W związku z powyższym wyróżniamy diety:

• kompletne pod względem odżywczym – używane jako jedyne źródło pożywienia lub jako uzupełnienie zwykłej diety pacjenta, wszystkie makro- i mikroskładniki;
• niekompletne pod względem odżywczym – stosowane tylko w celu uzupełnienia diety pacjenta, a nie jako wyłączne źródło składników pokarmowych (np. białko w proszku).

Poza powyższym podziałem żywność medyczną można również zaklasyfikować jako diety:

• standardowe – odzwierciedlające skład i proporcje zwykłej diety doustnej, dostarczające wszystkich niezbędnych składników odżywczych, witamin, pierwiastków śladowych i elektrolitów;
• specjalne – produkowane wg. wymagań żywieniowych wynikających z danych chorób, sytuacji (np. dla cukrzyków czy chorych z odleżynami).

Dla kogo jest przeznaczona żywność medyczna?

Żywność specjalnego przeznaczenia medycznego, jak sama nazwa wskazuje, będzie rekomendowana w wybranych grupach pacjentów. Włącza się ją przede wszystkim chorym, którzy z różnych powodów nie są w stanie właściwie się odżywiać, np. w wyniku obniżenia apetytu, trudności w przyjmowaniu tradycyjnych pokarmów czy też dolegliwości wynikających z zaordynowanego leczenia.

Żywność medyczna sprawdzi się więc szczególnie u pacjentów:

• onkologicznych (celem zapobieżenia spadkowi masy ciała oraz w następstwie utraty apetytu np. w czasie chemioterapii);
• poddawanych interwencjom chirurgicznym (jako element protokołu przygotowawczego do zabiegu, w okresie pooperacyjnym i w czasie rekonwalescencji);
• neurologicznych (w przebiegu dysfagii utrudniającej przyjmowanie normalnego pożywienia oraz dla uzupełnienia zwiększonego zapotrzebowania na m.in. energię ogółem oraz białko);
• niedożywionych ogółem (np. w anoreksji, u osób w podeszłym wieku);
• pediatrycznych (w okresie leczenia bądź rekonwalescencji, w tym także u dzieci po chorobach przebiegających z gorączką i/lub brakiem apetytu).

Żywność specjalnego przeznaczenie medycznego a suplement diety

Żywność medyczna to rodzaj suplementacji. Preparaty te są dobrze przebadane i poparte wynikami z wielu publikacji naukowych. Należy jednak pamiętać, że uważa się je za formę wspomagającą leczenie, stąd ich stosowanie powinno odbywać się pod okiem specjalistów medycyny i/lub żywienia.

Jak stosować żywność medyczną?

Żywność medyczna występuje zwykle pod postacią preparatów płynnych, ale i też w proszku, do rozpuszczenia. Choć odżywki te wyglądają często jak zwykły jogurt, należy pamiętać, że ich przyjmowanie jest związane z pewnymi założeniami tj.:

• preparaty pije się wolno, małymi łykami, zwykle przez przynajmniej 30 minut – celem profilaktyki ewentualnych zaburzeń pracy przewodu pokarmowego, takich jak nudności, ból brzucha czy biegunka;
• standardowe postępowanie obejmuje przynajmniej 2 odżywki dziennie wypijane przez 14 dni;
• w przypadku ich nietolerancji zaleca się zwolnić ich podaż bądź wymienić na inny preparat (inny smak, typ, firma);
• odżywki można dodawać do tradycyjnych posiłków, delikatnie je podgrzewać oraz schładzać;
• schłodzone zwykle smakują lepiej;
• większość pacjentów preferuje konkretne smaki, dlatego nie należy zniechęcać się, gdy pierwszy podany nie będzie odpowiadać;
• odżywki dobiera się pod kątem aktualnych potrzeb chorego, uwzględniając współtowarzyszące jednostki chorobowe (np. cukrzyk powinien dostać preparaty diabetologiczne, chory niedożywiony – odżywki wysokoenergetyczne i wysokobiałkowe, pacjent z chorobami nerek – ONS-y o obniżonym udziale wybranych pierwiastków i/oraz białka itd.);
• w przypadku dzieci (zwykle 1–12 lat) wybiera się odżywki przeznaczone stricte dla ich grupy wiekowej.

Gdzie kupić żywność specjalnego przeznaczenia medycznego?

Żywność medyczną najlepiej kupić w aptece – mamy wówczas pewność co do sposobu ich przechowywania. Farmaceuta ponadto doradzi, które wybrać w wypadku, gdyby taka informacja nie pojawiła się podczas konsultacji medycznej.

Odżywki są też dostępne na stronach internetowych producentów zajmujących się żywnością medyczną. W Polsce, chorym wymagającym żywienia medycznego, zazwyczaj rekomenduje się preparaty takich firm jak: Nutricia Medyczna, Nestle Health Science, Fresenius Kabi, Olimp Labs, Nutripharma oraz BBraun.