kobieta po chemioterapii odżywia się zdrowo
Maria Brzegowy

Jak stosować żywność specjalnego przeznaczenia medycznego?

Czym jest żywność specjalnego przeznaczenia medycznego? Jak ją stosować? Gdzie można kupić poszczególne preparaty? Podpowiadamy.

Żywność medyczna to stały element dobrze prowadzonego leczenia w wybranych grupach chorych. Specjaliści i wyniki badań naukowych wskazują na potrzebę nie tylko prawidłowego odżywiania się na co dzień, ale i jego uzupełnienia diety o specjalistyczne preparaty. Ważne jest bowiem, by zapobiegać niedożywieniu i leczyć je w trakcie terapii. Zwłaszcza, gdy apetyt chorego ulega obniżeniu, a jego samego czeka skomplikowany plan leczenia.

Żywność medyczna – co to takiego?

Pod pojęciem żywności medycznej kryją się preparaty pozwalające na uzupełnienie codziennej diety pacjenta w potrzebne mu kilokalorie oraz wybrane składniki odżywcze. W terminologii medycznej żywnością taką są tzw. gotowe diety przemysłowe przeznaczone do podaży zarówno doustnej, jak i poprzez dostęp sztuczny do przewodu pokarmowego (za pomocą zgłębnika bądź przetoki odżywczej, tj. gastro- bądź jejunostomii). W tym artykule skupimy się jednak tylko na preparatach przyjmowanych drogą doustną.

Żywność medyczna jest przez większość osób kojarzona szerzej z tzw. nutridrinkami i tak też nazywa ją większość personelu medycznego. Prawidłowo powinny być one określane jako ONS-y, przełożone z angielskiego (ang. oral nutritional supplements) – żywność specjalnego przeznaczenia medycznego.

Podział preparatów wynika z ich przeznaczenia. Odżywki mogą stanowić element codziennej diety chorego, uzupełniać ją o konkretne składniki albo też całkowicie ją czasowo zastąpić. W związku z powyższym wyróżniamy diety:

  • kompletne pod względem odżywczym – używane jako jedyne źródło pożywienia lub jako uzupełnienie zwykłej diety pacjenta, wszystkie makro- i mikroskładniki;
  • niekompletne pod względem odżywczym – stosowane tylko w celu uzupełnienia diety pacjenta, a nie jako wyłączne źródło składników pokarmowych (np. białko w proszku).

Poza powyższym podziałem żywność medyczną można również zaklasyfikować jako diety:

  • standardowe – odzwierciedlające skład i proporcje zwykłej diety doustnej, dostarczające wszystkich niezbędnych składników odżywczych, witamin, pierwiastków śladowych i elektrolitów;
  • specjalne – produkowane wg. wymagań żywieniowych wynikających z danych chorób, sytuacji (np. dla cukrzyków czy chorych z odleżynami).

Dla kogo jest przeznaczona żywność medyczna?

Żywność specjalnego przeznaczenia medycznego, jak sama nazwa wskazuje, będzie rekomendowana w wybranych grupach pacjentów. Włącza się ją przede wszystkim chorym, którzy z różnych powodów nie są w stanie właściwie się odżywiać, np. w wyniku obniżenia apetytu, trudności w przyjmowaniu tradycyjnych pokarmów czy też dolegliwości wynikających z zaordynowanego leczenia.

Żywność medyczna sprawdzi się więc szczególnie u pacjentów:

  • onkologicznych (celem zapobieżenia spadkowi masy ciała oraz w następstwie utraty apetytu np. w czasie chemioterapii);
  • poddawanych interwencjom chirurgicznym (jako element protokołu przygotowawczego do zabiegu, w okresie pooperacyjnym i w czasie rekonwalescencji);
  • neurologicznych (w przebiegu dysfagii utrudniającej przyjmowanie normalnego pożywienia oraz dla uzupełnienia zwiększonego zapotrzebowania na m.in. energię ogółem oraz białko);
  • niedożywionych ogółem (np. w anoreksji, u osób w podeszłym wieku);
  • pediatrycznych (w okresie leczenia bądź rekonwalescencji, w tym także u dzieci po chorobach przebiegających z gorączką i/lub brakiem apetytu).

Powiązane produkty

Żywność specjalnego przeznaczenie medycznego a suplement diety

Żywność medyczna to rodzaj suplementacji. Preparaty te są dobrze przebadane i poparte wynikami z wielu publikacji naukowych. Należy jednak pamiętać, że uważa się je za formę wspomagającą leczenie, stąd ich stosowanie powinno odbywać się pod okiem specjalistów medycyny i/lub żywienia.

Lekarz, farmaceuta, dietetyk kliniczny albo pielęgniarka doradzą, które preparaty najlepiej wybrać (dostosowując go do aktualnych potrzeb i możliwości pacjenta) oraz pokażą, jak je przyjmować. W sytuacji, w której nie byłyby one dobrze tolerowane, wskażą także inne rozwiązania.

Jak stosować żywność medyczną?

Żywność medyczna występuje zwykle pod postacią preparatów płynnych, ale i też w proszku, do rozpuszczenia. Choć odżywki te wyglądają często jak zwykły jogurt, należy pamiętać, że ich przyjmowanie jest związane z pewnymi założeniami tj.:

  • preparaty pije się wolno, małymi łykami, zwykle przez przynajmniej 30 minut – celem profilaktyki ewentualnych zaburzeń pracy przewodu pokarmowego, takich jak nudności, ból brzucha czy biegunka;
  • standardowe postępowanie obejmuje przynajmniej 2 odżywki dziennie wypijane przez 14 dni;
  • w przypadku ich nietolerancji zaleca się zwolnić ich podaż bądź wymienić na inny preparat (inny smak, typ, firma);
  • odżywki można dodawać do tradycyjnych posiłków, delikatnie je podgrzewać oraz schładzać;
  • schłodzone zwykle smakują lepiej;
  • większość pacjentów preferuje konkretne smaki, dlatego nie należy zniechęcać się, gdy pierwszy podany nie będzie odpowiadać;
  • odżywki dobiera się pod kątem aktualnych potrzeb chorego, uwzględniając współtowarzyszące jednostki chorobowe (np. cukrzyk powinien dostać preparaty diabetologiczne, chory niedożywiony – odżywki wysokoenergetyczne i wysokobiałkowe, pacjent z chorobami nerek – ONS-y o obniżonym udziale wybranych pierwiastków i/oraz białka itd.);
  • w przypadku dzieci (zwykle 1–12 lat) wybiera się odżywki przeznaczone stricte dla ich grupy wiekowej.

Gdzie kupić żywność specjalnego przeznaczenia medycznego?

Żywność medyczną najlepiej kupić w aptece – mamy wówczas pewność co do sposobu ich przechowywania. Farmaceuta ponadto doradzi, które wybrać w wypadku, gdyby taka informacja nie pojawiła się podczas konsultacji medycznej.

Odżywki są też dostępne na stronach internetowych producentów zajmujących się żywnością medyczną. W Polsce, chorym wymagającym żywienia medycznego, zazwyczaj rekomenduje się preparaty takich firm jak: Nutricia Medyczna, Nestle Health Science, Fresenius Kabi, Olimp Labs, Nutripharma oraz BBraun.

  1. POLSPEN, Standardy żywienia dojelitowego i pozajelitowego, Wydawnictwo Scientifica, Kraków 2019.
  2. Polskie Towarzystwo Żywienia Klinicznego, Standardy żywienia dojelitowego dorosłych pacjentów w warunkach domowych, Wydawnictwo Via Medica, Gdańsk 2019.
  3. L. Sobotka, Podstawy żywienia klinicznego. Wydawnictwo Scientifica, Kraków 2013.
  4. M. Jankowski, S. Kłęk, A. Jeziorski, Terapia żywieniowa u chorych operowanych z powodu nowotworów złośliwych, Wydawnictwo Via Medica, Gdańsk 2019.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Alergia kontaktowa – przyczyny, objawy i leczenie

    Alergia kontaktowa jest rodzajem nadwrażliwości, która występuje w wyniku bezpośredniego kontaktu skóry z substancjami wywołującymi reakcję alergiczną. Zjawisko to może powodować szereg nieprzyjemnych objawów – od łagodnych po ciężkie – i jest powszechnie spotykane wśród ludzi w różnym wieku.

  • Czym jest pokrzywka? Przyczyny, rodzaje, objawy i leczenie

    Pokrzywka jest niegroźnym schorzeniem skóry wywołanym najczęściej reakcją alergiczną. Objawia się swędzącymi bąblami na skórze, które przypominają ślady po poparzeniu pokrzywą. Jakie są jej przyczyny i co zrobić, gdy się pojawi? Na czym polega leczenie pokrzywki?

  • Zespół Dravet – objawy, diagnostyka, leczenie

    Zespół Dravet to rzadkie genetyczne schorzenie neurologiczne, które manifestuje się już we wczesnym dzieciństwie i znacząco wpływa na funkcjonowanie pacjentów przez całe życie. Charakteryzuje się opornymi na leczenie napadami padaczkowymi, które mogą prowadzić do licznych komplikacji, w tym do opóźnienia rozwoju i deficytów poznawczych.

  • Czy Tajlandia jest bezpieczna? Zagrożenia zdrowotne i najczęstsze choroby

    Tajlandia to kraj o egzotycznym uroku, przyciągający turystów z całego świata. Przed podróżą warto zapoznać się z potencjalnymi zagrożeniami zdrowotnymi występującymi w Azji Południowo-Wschodniej, żeby odpowiednio się przygotować i potrafić na nie reagować. Na co powinniśmy się zaszczepić przed wizytą w Tajlandii? Jakie choroby nam zagrażają? Co zrobić, jeśli ugryzie nas małpa?

  • Ośmiokrotny wzrost zachorowań na odrę w Polsce. Co jest powodem powrotu tej groźnej choroby?

    Liczba przypadków odry zarejestrowanych w 2024 roku w Polsce w systemie nadzoru epidemiologicznego wzrosła w porównaniu z rokiem 2023 ponad ośmiokrotnie – poinformował redakcję DOZ.pl Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego PZH – PIB. Odra wraca do Polski i staje się realnym zagrożeniem zdrowotnym, szczególnie dla dzieci i osób nieszczepionych. Choć przez lata choroba ta była praktycznie wyeliminowana, dziś – w wyniku malejącej liczby szczepień – znów pojawiają się nowe ogniska. Czym jest odra, jak się przed nią chronić i kto jest najbardziej narażony?

  • Ból nerek – objawy, leczenie i przyczyny. Jak złagodzić ból nerek?

    Ból nerek jest dolegliwością, która może być spowodowana różnymi czynnikami – od infekcji po choroby przewlekłe. Jeśli wystąpi, warto skonsultować się z lekarzem, aby zdiagnozować przyczynę i podjąć odpowiednie leczenie. Jakie badania wykonać, gdy bolą nerki? Co przyniesie ulgę w bólu?

  • Odleżyny – rodzaje i stopnie odleżyn oraz ich klasyfikacja

    Odleżyny to jedno z najpoważniejszych powikłań długotrwałego unieruchomienia, stanowiące istotne wyzwanie w opiece medycznej. Ich powstawanie związane jest z długotrwałym uciskiem na tkanki, które prowadzi do niedokrwienia i martwicy. Czym są odleżyny i jak powstają? Jakie plastry należy stosować w leczeniu odleżyn?

  • Uczulenie na komary. Jakie są objawy i przyczyny alergii na komary?

    Komary mają zdolność do przenoszenia niebezpiecznych chorób, takich jak malaria, wirus Zachodniego Nilu, wirus chikungunya czy wirus dengi. Stanowią więc zagrożenie zarówno dla ludzi, jak i zwierząt, jednak złą sławę zyskały głównie z powodu nieprzyjemnych ukąszeń. Kąsają wyłącznie samice komarów, wabione do skóry człowieka przez ciepło ciała, pot, zapachy oraz dwutlenek węgla. Podczas ukłucia samica wprowadza ślinę do krwiobiegu, aby zapobiec krzepnięciu krwi i umożliwić pobranie pokarmu. Kontakt trwający minimum sześć sekund może wywołać reakcję miejscową — zaczerwienienie, świąd i obrzęk.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl