Jakie są przyczyny złamania obojczyka?

Obojczyk jest kością długą o esowatym kształcie, która łączy mostek z łopatką. Jest jedynym połączeniem kończyny górnej ze szkieletem osiowym. Łatwo go zlokalizować poprzez zgięcie ręki i wysunięcie barku w przód. Obojczyk ma kluczowe znaczenie dla mobilności i stabilności kończyny górnej. W jego okolicy przebiegają ważne struktury takie jak splot ramienny oraz tętnica podobojczykowa. Stawy ramienne są bardzo mobilne,a przez to bardzo podatne na liczne urazy. Obojczyk, jako jedyna kość stabilizująca kończynę górną do tułowia, jest narażony na częste kontuzje i złamania.

Do złamania obojczyka najczęściej dochodzi w wyniku upadku na wyprostowaną rękę. Duża siła powstająca w wyniku zetknięcia z podłożem może doprowadzić do pęknięcia obojczyka lub jego złamania. W wyniku dużych wypadków komunikacyjnych może dojść do złamania wieloodłamowego, czyli kość ulega pęknięciu na wiele drobnych części. W takich wypadkach często też pojawia się złamanie z przemieszczeniem fragmentów kości.

Oprócz wypadków komunikacyjnych, przyczynami złamania obojczyka są również urazy sportowe, szczególnie w dyscyplinach wymagających bezpośredniego kontaktu z przeciwnikiem (np. piłka nożna, hokej, rugby, football amerykański) lub takie, w których często dochodzi do upadków (np., jazda na deskorolce lub wyczynowa jazda na rowerze i narciarstwo). Złamany obojczyk u dziecka może być spowodowany kontuzją sportową lub urazem okołoporodowym. Urazy barku, w tym złamanie obojczyka u noworodków, są częstym powikłaniem ciężkich porodów.

Złamanie obojczyka – jakie są objawy?

Obojczyk ulega złamaniu najczęściej w okolicy środkowej. Jest to spowodowane znacznie mniejszą ilością tkanek miękkich, które mogłyby stabilizować struktury kostne. Więzadła znajdują się na końcach tej kości. Z tego powodu najczęściej złamany jest trzon obojczyka.

Typowe objawy złamanego obojczyka to:

• silny ból,
• niemożność poruszania ręką i barkiem,
• stłuczenie, siniak lub krwiak,
• tkliwość i ból obojczyka przy dotyku,
• osłabienie siły mięśni całej ręki.

W przypadku złamania z przemieszczeniem może dojść do przebicia skóry i wystawania wolnego fragmentu kostnego ponad jej powierzchnię. Jeśli mamy do czynienia z pękniętym obojczykiem, zarys kości nie będzie zmieniony. Natomiast jeśli doszło do urazu złamania bez przemieszczenia, zaobserwować możemy nienaturalny wygląd: wystający fragment kości lub guz pod skórą.

Złamanie obojczyka – badania, diagnostyka, RTG

Przy podejrzeniu złamania należy w pierwszej kolejności ustabilizować bark na temblaku lub przymocować go chustą trójkątną do tułowia. To zabezpieczy fragmenty kości przed przemieszczeniem. Specjalistą, który powinien ocenić stan kości i stawów jest ortopeda, który przeprowadzi wywiad, wykona badanie lekarskie oraz zleci wykonanie zdjęcia RTG w celu potwierdzenia diagnozy i zlokalizowania dokładnego miejsca złamania oraz jego rodzaju. Jeśli złamanie jest trudne do oceny w klasycznym badaniu RTG, lekarz może zlecić badanie tomografii komputerowej. Badanie USG jest wskazane u najmłodszych pacjentów, ponieważ obojczyk nie jest u nich jeszcze w pełni skostniały.

Jak się leczy złamanie obojczyka?

Sposób leczenia zależy od mechanizmu urazu i rodzaju złamania. Proste złamania bez przemieszczeń oraz pęknięcia leczy się zachowawczo poprzez unieruchomienie złamanego barku. Jest to najczęściej spotykany schemat leczenia złamań obojczyka. Urazy bardziej skomplikowane, takie jak złamany obojczyk z przemieszczeniem, złamanie wieloodłamowe, złamanie otwarte lub złamania z towarzyszącym urazem struktur naczyniowych i nerwowych przebiegających w okolicy kości są leczone za pomocą stabilizacji wewnętrznej (odpowiednie śruby lub płytki metalowe stabilizujące kość) wykonywanej podczas operacji. Podobnie leczone są złamania barkowego końca obojczyka.

Unieruchomienie prostych złamań bez przemieszczeń i niepowikłanych trwa około 3–4 tygodnie. W przypadku, gdy mamy do czynienia ze złamaniem z przemieszczeniem lub powikłaniami w postaci urazów struktur sąsiednich, leczenie unieruchomieniem może trwać 5–6 tygodni.

Leczenie operacyjne polegające na ustabilizowaniu odłamów kostnych, nie wymaga dodatkowego unieruchomienia zewnętrznego. Powrót do pełnej sprawności jest różny u różnych pacjentów i zależy od poziomu ich sprawności przed urazem i przebiegiem procesu gojenia złamania i szybkości wdrożenia rehabilitacji. Najczęściej trwa około 3–6 miesięcy. U osób starszych, ze względu na wolniejsze procesy regeneracji może trwać nawet do roku.

Złamany obojczyk – gips i unieruchomienie – jak długo?

Jakie są rodzaje unieruchomienia w czasie leczenia zachowawczego? Złamanie rzadko unieruchamiany opatrunkiem gipsowym. Gips na obojczyk wymaga unieruchomienia również całego barku i łopatki do klatki piersiowej. Sama procedura zakładania tego rodzaju opatrunku wymaga użycia dużej ilości materiału i przede wszystkim jest bardzo niekomfortowa dla pacjenta. Obecnie dysponujemy wieloma innymi metodami unieruchamiania barku, które są o wiele bardziej wygodne w użytkowaniu.

Jedną z takich metod jest orteza na złamany obojczyk. Opatrunek Desaulta podobnie jak gips unieruchamia bark wraz z łopatką, ale sama kamizelka jest zdejmowana, przez co można wygodnie skorzystać np. z prysznica.

Możemy również zastosować opatrunek ósemkowy. Koryguje on ustawienie łopatek i stabilizuje złamanie, nie ogranicza jednak ustawienie stawu łokciowego w zgięciu.

Złamania u dzieci, szczególnie do 10. roku życia goją się szybciej, ponieważ kości nie są w pełni skostniałe, mają w sobie więcej chrząstki i są bardziej elastyczne. Rzadko dochodzi też do złamań wieloodłamowych z przemieszczeniem. Złamanie obojczyka u dorosłych często pozostawia niewielkie deformacje. Związane jest to z tym, że do obojczyka przyczepia się wiele mięśni, z których każdy ciągnie kość w swoją stronę. Dlatego niezmiernie ważne jest szybkie wdrożenie rehabilitacji, mającej na celu zniesienie zbędnych napięć w obrębie szyi, łopatek, okolicy przodu klatki piersiowej tak, aby umożliwić optymalne warunki regeneracji i zmniejszyć ryzyko przemieszczenia złamania w trakcie leczenia zachowawczego.

Zamanie obojczyka – rehabilitacja

Zajęcia w ramach rehabilitacji powinny zostać wdrożone maksymalnie szybko. W procesie leczenia zachowawczego, początkowo powinniśmy skupić się na rozluźnianiu okolicznych tkanek oraz zastymulować tkankę kostną do szybszego zrostu, np. poprzez wykorzystanie pola magnetycznego lub krioterapii. Przypadku stosowania ortezy Desaulta warto dbać również o elastyczność stawy łokciowego, aby uniknąć przykurczy torebki stawowej łokcia. Po uzyskaniu zrostu można wprowadzać ćwiczenia zwiększające zakres ruchu i wzmacniające tak, aby stymulować prawidłowe kostnienie nowo powstałego zrostu.

W leczeniu operacyjnym, przez brak zewnętrznego unieruchomienia, delikatne ćwiczenia poprawiające zakres ruchu można wprowadzać od razu. Nie ma ryzyka przemieszczenia odłamów, ponieważ kość jest stabilizowana metalową płytką lub śrubami. Ważnym elementem jest rozluźnianie mięśni szyi, które przyczepiają się do obojczyka i mogą nasilać dolegliwości bólowe.

W obu przypadkach rehabilitacja jest kluczowa w powrocie do pełnej sprawności. Bark jest niezwykle skomplikowanym kompleksem stawowym, który szybko ulega ograniczeniem zakresu ruchu i usztywnieniu torebki stawowej. Mobilizacje stawowe wykonywane przez fizjoterapeutę pomagają odzyskać ograniczony zakres ruchu i znieść ból. Długość rehabilitacji zależy od szybkości jej wprowadzenia i systematyczności pacjenta. Proces powrotu do pełnej sprawności trwa zazwyczaj około 6-12 miesięcy.

Ćwiczenia na złamany obojczyk do wykonania w domu

Pod okiem fizjoterapeuty pacjent uczy się wykonywania prawidłowej techniki ćwiczeń. Bardzo ważne jest przyjęcie skorygowanej postawy przed rozpoczęciem każdego ćwiczenia. W pierwszej kolejności należy skupić się na delikatnym rozciąganiu mięśni szyi poprzez ruchy głowy w każdym kierunku. Ruch należy przytrzymać na końcu zakresu na około 20-30 sekund. Kolejne ćwiczenie to ściąganie łopatek do kręgosłupa.

Następnym krokiem jest krążenie barkami do przodu, do tyłu, na przemian prawy i lewy. Chodzi o rozruszanie barku i delikatne pobudzenie mięśni do pracy. Następnie powinniśmy skupić się na ruchach barku w każdym kierunku: do zgięcia i wyprostu, do odwiedzenia, uniesienie, ruchy krążenia. Kolejnym etapem jest wprowadzanie obciążenia np. podczas ruchu trzymamy w dłoni niewielką butelkę z wodą albo taśmę oporową.  Ważne są ćwiczenia stabilizacja barku np. wciskanie elastycznej piłki w ścianę, turlanie piłki po ścianie do góry i dołu, na boki. Pozwala to na odbudowę kontroli i siły mięśniowej.

Same ćwiczenia nie powinny generować bólu. Lekki dyskomfort i uczucie rozciągania są pożądane. Lepiej ćwiczyć krócej, a częściej (np. 3 razy dziennie po 10 minut). Nie doprowadzi to do zmęczenia i nadmiernego napięcia mięśni. Należy pamiętać, że powyższe ćwiczenia są zestawem uniwersalnym i są bezpieczne po indywidualnej konsultacji z lekarzem lub fizjoterapeutą, którzy dadzą zielone światło do ćwiczeń i ich progresji.

Złamanie obojczyka – jak spać?

W procesie rehabilitacji ważne są również momenty odpoczynku i regeneracji. Najkorzystniejsza pozycja do spania, która nie przeciąży obojczyka to leżenie na wznak. Można podłożyć pod łopatkę i tylną część barku niewielką poduszkę lub ręcznik tak, aby nie było czuć rozciągania z przodu klatki piersiowej, a pozycja była komfortowa. Dla miłośników spania na boku wskazane jest leżenie na przeciwnym boku z przybandażowanym do tułowia przedramieniem, a w późniejszych etapach z podparciem ręki np. na poduszce z przodu ciała tak, aby bark był lekko zgięty ale w naturalnym ułożeniu (unikamy przywiedzenia w barku).