Torbiel włosowa – przyczyny, objawy i leczenie

Torbiel włosowata kości ogonowej jest stosunkowo rzadką przypadłością, która dotyczy mniej niż 1% społeczeństwa. Ponad dwa razy częściej borykają się z nią mężczyźni, a główną grupę pacjentów stanowią osoby w wieku 15–30 lat. Z większą częstotliwością schorzenie to występuje u przedstawicieli rasy kaukaskiej, a szczególnie u mężczyzn mocno owłosionych. Nie bez znaczenia pozostaje również higiena i tryb życia pacjenta. Schorzenie to znacząco obniża komfort życia, jednak nie powinno mieć poważnych konsekwencji, jeśli tylko zostanie wdrożone odpowiednie leczenie.

Torbiel włosowa (pilonidalna) – jak i dlaczego powstaje?

Torbiel pilonidalna jest stanem zapalnym tkanki podskórnej zlokalizowanym na pośladku lub między pośladkami. Najprawdopodobniej powstaje z powodu wrośnięcia włosa, stąd też pochodzi nazwa torbieli pilonidalnej – od słów „pilus” (czyli włos) oraz „nidus” (czyli gniazdo). Wrośnięty włos zostaje potraktowany przez układ immunologiczny jako ciało obce. W konsekwencji w mieszku włosowym gromadzą się białe krwinki oraz czynniki prozapalne, powodując ból, zaczerwienienie, a niekiedy powstanie ropnia. Lokalizacja w okolicy międzypośladkowej, ze względu na obecność bakterii beztlenowych i stosunkowo słaby dostęp świeżego powietrza, sprzyja szybkiemu rozwojowi stanu zapalnego.

Czynnikami ryzyka wystąpienia cystis pilonidalis są:

• nadwaga i otyłość (BMI > 25 kg/m^2),
• siedzący tryb pracy i życia,
• płeć męska,
• gęste owłosienie i gruba skóra,
• zaniedbania higieniczne okolicy odbytu,
• obniżona odporność np. w przebiegu cukrzycy.

Torbiel włosowa – objawy

Torbiel krzyżowo-guziczna początkowo objawia się jako niewielka zmiana zapalna okolicy pośladkowej z wieloma otworkami w skórze (które są ujściami torbieli włosowatej) i wystającymi pojedynczymi włoskami o zmienionej strukturze. W tym stadium może występować tkliwość podczas korzystania z toalety oraz niewielki wyciek ropnej wydzieliny, jednak wielu pacjentów nie odczuwa żadnego dyskomfortu w tej fazie choroby. 

Zmiana może stosunkowo szybko ewoluować do ropnia, czyli ostrego stanu zapalnego. Ropa zbierająca się bezpośrednio pod skórą powoduje powstanie chełboczącego, zaczerwienionego i nadmiernie ucieplonego guzka. Pacjenci skarżą się wówczas na duży dyskomfort i ciągły ból, nieraz mogą pojawić się również objawy uogólnione takie jak gorączka i dreszcze.

Torbiel włosowa – diagnostyka różnicowa

W diagnostyce różnicowej zatoki włosowej należy wziąć pod uwagę między innymi: przetokę odbytu np. w przebiegu choroby Leśniowskiego-Crohna, zapalenie gruczołów apokrynowych, czyraka, ziarninę kiłową lub gruźliczą, promienicę oraz zapalenie kości. Schorzenia te mogą wyglądać rażąco podobnie oraz dawać podobne objawy, wobec tego należy zasięgnąć porady lekarza rodzinnego, który może skierować pacjenta do proktologa lub chirurga ogólnego. Konieczne mogą być również badania dodatkowe takie jak USG czy rezonans magnetyczny, ponieważ rozpoznanie cystis pilonidalis w praktyce klinicznej często stawiane jest dopiero po wykluczeniu innych schorzeń.

Leczenie chirurgiczne torbieli włosowej – kiedy należy je wdrożyć?

Istnieje wiele metod leczenia zabiegowego i operacyjnego. Wybór metody zależy od czynników takich jak: nawrotowość zmiany, lokalizacja i wielkość torbieli czy też obecność zbiornika z ropną treścią.
 
Leczenie zabiegowe należy bezwzględnie wdrożyć, gdy pojawi się ropień. Najprostszą metodą jest nacięcie i drenaż ropnia wraz z płukaniem i usunięciem wrośniętych włosów. Zabieg ten można wykonać ambulatoryjnie, w znieczuleniu miejscowym, bez konieczności pozostania w szpitalu.

Tym bardziej pęknięcie ropnia jest wskazaniem do podjęcia natychmiastowej interwencji chirurgicznej. W oczekiwaniu na zabieg nie należy powstałej rany przemywać wodą utlenioną, ponieważ uszkadza ona komórki organizmu, co uniemożliwia prawidłowe gojenie. W razie konieczności można zastosować np. Octenisept, który zabija drobnoustroje chorobotwórcze bez negatywnych konsekwencji dla pacjenta.

Ponadto zabiegi chirurgiczne i operacje są wykonywane również, zanim dojdzie do powstania ropnia, jeżeli tylko torbiel włosowa jest przyczyną dyskomfortu pacjenta. Najprostsze, mało inwazyjne zabiegi polegają na poszerzeniu ujścia zatoki włosowej wraz z usunięciem marginesu skóry wokół mniejszych ujść torbieli. Następnie rana jest oczyszczana i opracowywana laserem. Zaletą tej metody jest krótki czas rekonwalescencji, pacjent już tego samego dnia może wrócić do domu.

Z kolei leczenie operacyjne możemy podzielić na metody klasyczne (zaszycie rany w linii pośrodkowej po zabiegu bądź pozostawienie jej bez zaszycia) i zaawansowane (rana jest leczona za pomocą przesunięcia płata skórnego lub plastyki skóry). Metody klasyczne często związane są z dłuższym czasem rekonwalescencji, który może dochodzić nawet do 3 miesięcy w przypadku pozostawienia otwartej rany. Z tego powodu w praktyce klinicznej coraz częściej stosuje się operacje zaawansowane, które różnią się miedzy sobą miejscem cięcia oraz rozległością rany. W przypadku tych metod pacjent na ogół pozostaje w szpitalu do 3 dni po operacji, a okres zalecanego ograniczenia wysiłku fizycznego to około dwa tygodnie. Częstotliwość nawrotów waha się w zakresie kilku procent, w zależności od metody.

Torbiel włosowa – leczenie domowe i higiena

Pacjent, który boryka się z łagodną, skąpoobjawową postacią torbieli włosowej może samodzielnie usuwać włoski pęsetą po zdezynfekowaniu zmienionej skóry Octeniseptem lub regularnie dokonywać depilacji laserowej. Takie działanie zmniejsza ryzyko powstania stanu zapalnego w obrębie mieszka włosowego, a co za tym idzie ryzyko powstania bolesnej zmiany ropnej. Istotna jest także codzienna higiena, zmniejszenie masy ciała i wybór ubrań z przepuszczalnych tkanin.

W momencie pojawienia się ropnia, czyli bolesnego zbiornika z ropą zlokalizowaną podskórnie, należy udać się do lekarza i umówić termin zabiegu. Aby doraźnie złagodzić objawy bólowe, gorączkę i spowolnić narastanie stanu zapalnego, czyli zwiększanie ciśnienia w obrębie ropnia, można stosować leki przeciwzapalne takie jak ibuprofen oraz miejscowo zimne okłady. Metody te powinny zmniejszyć dolegliwości oraz zminimalizować ryzyko pęknięcia ropnia podczas oczekiwania na zabieg chirurgiczny.

Możliwe powikłania i skutki uboczne torbieli włosowej

Najczęstszym powikłaniem cystis pilonidalis są nawroty ostrego stanu zapalnego. Konsekwencją nieprawidłowego zaopatrzenie ropnia może być powstanie przetoki odbytu, ponieważ wzrost ciśnienia związany z narastającym stanem zapalnym spowoduje perforację okolicznych tkanek. Najpoważniejszym skutkiem ubocznym długotrwałego stanu zapalnego w obrębie torbieli włosowatej jest rak płaskonabłonkowy, który dotyka jednak ok. 0,1% pacjentów. Najczęściej są to osoby zakażone wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV) i/lub stosujące leczenie immunosupresyjne.