Majaczenie - widok z perspektywy majaczącego
Aleksandra Szemberg

Majaczenie – jak rozpoznać i leczyć?

Majaczenie to zaburzenia świadomości, który może się przytrafić każdemu na dowolnym etapie życia. Między innymi z tego powodu warto wiedzieć, jak rozpoznać stan majaczenia, w jaki sposób można pomóc osobie majaczącej, a także jakie mogą być przyczyny takiego stanu rzeczy.  

Nagła zmiana zachowania u osób bliskich, zwłaszcza w podeszłym wieku, zawsze powinna budzić czujność. Choroby somatyczne często mogą manifestować się objawami wytwórczymi, które zwracają na siebie uwagę otoczenia. Szybkie rozpoznanie i reakcja na stany majaczeniowe jest bardzo ważna, ponieważ może zapobiegać negatywnym skutkom zdrowotnym i zagrożeniu życia.

Co to jest majaczenie? Jakie są objawy majaczenia?

Majaczenie to krótkotrwały, szybko rozwijający się zespół zaburzeń świadomości obejmujący całościowe zaburzenia funkcji poznawczych. Charakterystyczne jest nasilenie objawów w godzinach wieczornych i nocnych. Występuje u 10% osób przebywających w szpitalach, w 1/3 na oddziałach intensywnej terapii.

Majaczenie cechuje gwałtowny przebieg, który jest zmienny w czasie. Istnieją trzy formy majaczenia:

  • hiperaktywna (dominują objawy pobudzenia psychoruchowego, ze skłonnościami do agresji i zwiększonym napędem)
  • hipoaktywna (napęd jest obniżony, często mylona z demencją lub depresją, przez co jest zbyt rzadko rozpoznawana; w przeciwieństwie do demencji, majaczenie jest odwracalne)
  • mieszana.

Objawy majaczenia

  • przymglenie
  • zaburzenia pamięci, głównie świeżej (trudności w przypominaniu sobie ostatnich wydarzeń)
  • apatia lub nadmierne pobudzenie psychoruchowe
  • zaburzenia nastroju
  • zaburzenia orientacji co do miejsca i czasu (zazwyczaj nie występują zaburzenia orientacji co do własnej osoby)
  • zaburzenia snu
  • omamy i urojenia.

Majaczenie – przyczyny

Majaczenie (delirium) stanowi poważny problem, w szczególności w geriatrii. Ta utrata równowagi psychofizycznej wydłuża czas pobytu w szpitalu po zabiegach operacyjnych, zwiększa również śmiertelność okołooperacyjną. Podłoże jest wieloczynnikowe. Im pacjent ma więcej chorób towarzyszących, tym mniejszy czynnik może wywołać majaczenie.

Stan majaczenia jest obecny przede wszystkim przy następujących jednostkach chorobowych:

  • infekcjach z towarzyszącą wysoką gorączką (zapalenie płuc, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zakażenia układu moczowego),
  • chorobach internistycznych (zaburzenia czynności wątroby, nerek, serca, tarczycy, zaburzenia metabolizmu glukozy, zawał serca, udar mózgu)
  • chorobach neurologicznych (otępienie z ciałami Lewy'ego, encefalopatia Wernickego)
  • urazy głowy, guzy w obrębie ośrodkowego układu nerwowego
  • choroby nowotworowe
  • zespoły abstynencyjne od alkoholu, narkotyków
  • stany po zatruciach (ołów, mangan, rozpuszczalniki).

Majaczenia mogą nadto wystąpić po zażyciu leków, takich jak:

  • atropina, hioscyna, skopolamina,
  • leki antyhistaminowe: prometazyna, dimenhydrynat, trimeprazyna,
  • leki przeciwdepresyjne: amitryptylina, doksepina, imipramina,
  • leki na chorobę Parkinsona: amantadyna, biperiden,
  • leki przeciwpsychotyczne: chlorpromazyna, klozapina, olanzapina,
  • leki rozkurczowe: hioscyjamina, oksybutynina, glikopirolan
Łączenie wymienionych wyżej leków dodatkowo zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia majaczenia.

Majaczenie pooperacyjne

Majaczenie pooperacyjne występuję najczęściej między drugim a piątym dniem po zabiegu. Stwierdza się go nawet u 70% pacjentów z grup ryzyka, zwłaszcza u osób starszych, z towarzyszącymi chorobami dodatkowymi. Ryzyko zwiększa się przy operacjach nagłych i rozległych. Delirium najczęściej występuje przy operacjach złamania kości udowej ze względu na podeszły wiek pacjentów i duży ból pooperacyjny.

Majaczenie alkoholowe  

Majaczenie może towarzyszyć alkoholowemu zespołowi abstynencyjnemu, również z drgawkami. AZA rozwija się w ciągu kilku godzin od zaprzestania długotrwałego spożywania alkoholu. Jako powikłanie zespołu alkoholowego stwierdza się go u około 5 % osób uzależnionych od alkoholu.  Majaczenie alkoholowe (delirium tremens) trwa do kilku dni, objawia się omamami, iluzjami, zaburzeniami świadomości, zaburzeniami orientacji co do miejsca i czasu i nadmiernym pobudzeniem ruchowym.

Charakterystycznymi omamami wzrokowymi są mikropsje (widok małych robaków podczas patrzenia na powierzchnie z bliska), makropsje (widzenie postaci podczas patrzenia w dal) oraz objaw białej kartki (osoba badana czyta nieistniejący tekst z kartki lub ze ściany po sugestii badającego). Omamy wzrokowe można wywołać uciskiem na gałki oczne.

Osoby z majaczeniem alkoholowym często odczuwają przypalanie skóry, chodzenie robaków. Omamy słuchowe zawierają treści przykre, wulgarne, komentujące. Urojenia są prześladowcze, pacjenci podejmują próby ucieczki od urojonych prześladowców i żywo przeżywają (istnieje ryzyko podejmowania prób samobójczych). Przed majaczeniem występują: zaburzenia snu, drżenie mięśniowe (obejmujące również język). Przed lub po epizodzie majaczenia może wystąpić napad drgawkowy. Jest stanem zagrożenia życia (śmiertelność wynosi 5%) i wymaga hospitalizacji.

Kryteria majaczenia alkoholowego według ICD-10:

  • obecność związku przyczynowo-skutkowego między przerwaniem lub znacznym ograniczeniem spożywania alkoholu a wystąpieniem zaburzenia,
  • obecność alkoholowych objawów abstynencyjnych t.j. zaburzeń świadomości, omamów, iluzji, drżenia mięśniowego, urojeń, pobudzenia psychoruchowego, zaburzeń snu, tachykardii, nadciśnienia, rozszerzenia źrenic,
  • wykluczenie innych przyczyn wystąpienia objawów (np. stan po spożyciu innych substancji, choroby psychiczne).
Odmianą majaczenia poalkoholowego jest ostra halucynoza alkoholowa – charakteryzuje się występowaniem głównie omamów słuchowych, bez zaburzeń świadomości.

Powiązane produkty

Sposoby postępowania z osobą, która majaczy

Majaczenie alkoholowe w większości przypadków wiąże się ze znacznym poziomem agresji u pacjenta. Rozpoznanie nietypowych zachowań i wystąpienie napadu drgawkowego należy bezzwłocznie zgłosić służbom ratunkowym i zadbać o własne bezpieczeństwo na miejscu zdarzenia. Należy pamiętać, że każdy przypadek majaczenia jest niebezpieczny dla życia i zdrowia pacjenta oraz wymaga hospitalizacji. U osób starszych majaczenie może być jedyną manifestacją poważnego problemu zdrowotnego zagrażającemu życiu, dlatego szybka reakcja jest bardzo ważna dla rozpoczęcia leczenia jego przyczyny.

Majaczenie – badania, diagnostyka

Każde nagłe wystąpienie zaburzeń świadomości i funkcji poznawczych podczas hospitalizacji powinno zwrócić uwagę personelu medycznego. Postawienie diagnozy jest trudne, bo objawy zmieniają się w czasie i ich ocena jest subiektywna. Najbardziej czułym i swoistym testem pomagającym w postawieniu rozpoznania jest Confusion Assessment Method (CAM), badanie trwa zwykle 20 minut. Można zastosować wersję skróconą CAM: CAM-algorytm (ocenia się: nagły początek objawów, zmienny w czasie obraz kliniczny z towarzyszącymi zaburzeniami uwagi, dezorganizacją myślenia, zaburzeniami poziomu świadomości), razem ze wcześniejszą oceną funkcji poznawczych za pomocą MiniMental State Examination (MMSE), co stanowi krótszą, pięciominutową alternatywę. Ciężkość i przebieg zaburzeń można oceniać za pomocą testu Delirium-O-Meter Scale (DOM). Inną często używaną skalą jest też Delirium Rating Scalę (DRS).

Podczas badania przedmiotowego osoby, u której podejrzewa się majaczenie ocenia się stopień reakcji, spowolnienie, skupienie uwagi, orientację co do miejsca i czasu, zaburzenia pamięci epizodycznej, czyli dotyczącej wydarzeń, splątanie, objawy wytwórcze.

Przy rozpoznaniu stanu majaczeniowego należy poszukać jego przyczyny za pomocą badań dodatkowych (poziom glukozy, jonogram, próby wątrobowe, poziom mocznika, kreatyniny, troponin, lipazy, amylazy, TSH, markery stanu zapalnego), EKG, pomiar ciśnienia tętniczego, temperatury ciała, obecność alkoholu i narkotyków w badaniu.

Zapobieganie i leczenie majaczenia

Najważniejszą formą leczenia stanów majaczeniowych jest ich zapobieganie i ich profilaktyka. Istotą jest wyeliminowanie czynników ryzyka. Należy zadbać o odpowiednie nawodnienie u osób starszych – zachęcać do picia płynów, spożywania zup, zwłaszcza w miesiącach letnich (odwodnienie powoduje destabilizację jonową organizmu i jest istotnym, modyfikowalnym czynnikiem ryzyka majaczenia). Warto przyjrzeć się przyjmowanym lekom i interakcjom zachodzącym pomiędzy nimi. Bardzo ważnym elementem prewencyjnym jest korekcja wad wzroku i słuchu za pomocą okularów i aparatów słuchowych, ponieważ zmniejsza to dezorientację. 

Zachowanie higieny snu, rytmu snu-czuwanie jest kolejną czynnością zapobiegawczą, deprywacja snu bowiem znacząco zwiększa ryzyko wystąpienia majaczenia. Należy zapobiegać długotrwałemu unieruchomieniu po zabiegach operacyjnych i infekcjach. Ważnym aspektem zapobiegania majaczeniu po zabiegach operacyjnych jest skuteczne leczenie bólu pooperacyjnego (w szczególności za pomocą paracetamolu oraz niesteroidowych leków przeciwzapalnych, wysokie dawki opioidów mogą zwiększać ryzyko wystąpienia delirium).

Majaczenie ma podłoże wieloczynnikowe, dlatego należy połączyć ze sobą jak najwięcej działań profilaktycznych.

Leczenie majaczenia

  • leczenie przyczynowe
  • nawodnienie osób starszych
  • analiza przyjmowanych leków
  • leczenie objawowe neuroleptyki, lekiem z wyboru jest haloperidol (1–2 mg co 2–4h, u osób starszych starszych 0,25–0,50mg co 4h, należy go podawać tak długo, jak jest to konieczne, można go podawać domięśniowo)
  • u pacjentów z towarzyszącym otępieniem – kwetiapina 25 mg co 1h w porze nasilenia objawów do ich ustąpienia
  • pacjent powinien przebywać w dobrze oświetlonym pokoju i być o wszystkim informowany, o godzinie, dacie, planowanych posiłkach, badaniach, w miarę możliwości pomagają wizyty z rodziną,
  • pacjenta należy mobilizować do chodzenia, dbać o profilaktykę i leczenie infekcji.
  1. A. Bilikiewicz, Psychiatria. Podręcznik dla studentów medycyny, PZWL 2011.
  2. M. Cybulski, Psychogeriatria, PZWL 2017.
  3. M. Jarema, Psychiatria, PZWL 2016.
  4. Z. Jin, J. Hu, D. Ma, Postoperative delirium: perioperative assessment, risk reduction, and management, British Journal of Anaesthesia", 125 (4): 492e504 (2020).
  5. A. Klich-Rączka, K. Piotrowicz, T. Grodzicki, Majaczenie w świetle najnowszych zaleceń, 2009.
  6. P. Neu, Stany nagłe w psychiatrii, PZWL 2013.
  7. ES Oh, TG Fong, TT Hshieh, SK Inouye, Delirium in Older Persons: Advances in Diagnosis and Treatment, JAMA". 2017;318(12):1161-1174.
  8. S. Szubert, K. Bobińska, A. Florkowski i Inni, Problemy diagnostyczno-orzecznicze przypadków majaczenia drżennego, Klinika Psychiatrii Dorosłych Uniwersytetu Medycznego w Łodzi.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Inhalacje dla dzieci – jak zrobić to dobrze?

    Inhalacja to jedna z podstawowych metod leczenia chorób dróg oddechowych u dzieci. Dzięki tej metodzie możliwe jest miejscowe podawanie leków, które mają za zadanie skutecznie redukować objawy i tym samym pomagać w leczeniu. Jakie korzyści może przynieść inhalacja oraz kto nie powinien być poddawany inhalacjom?

  • Niedoczynność tarczycy i Hashimoto. Objawy, leczenie, suplementacja

    W praktyce medycznej niedoczynność tarczycy i choroba Hashimoto są ze sobą ściśle powiązane, dlatego ich wzajemne zrozumienie jest kluczowe dla właściwego leczenia oraz skutecznej terapii. Niedoczynność tarczycy, niezależnie od przyczyny, prowadzi do zaburzenia produkcji hormonów tarczycy, co może mieć poważne konsekwencje zdrowotne, ponieważ wpływa na funkcjonowanie całego organizmu. Choroba Hashimoto jest natomiast jedną z głównych przyczyn niedoczynności tarczycy.

  • Wirus hMPV – jakie są objawy zakażenia? Kto jest szczególnie narażony? Jak leczyć?

    Zimowe miesiące to okres wzmożonego ryzyka chorób układu oddechowego, który często nazywany jest sezonem wysokim. Ostatnio coraz częściej mówi się o wirusie hMPV, szczególnie w Chinach. Od kilkunastu godzin temat ten zyskuje na znaczeniu również w Europie – pierwsze przypadki infekcji wirusem wykryto w Portugalii.

  • Mykoplazma u dzieci i dorosłych – przyczyny, objawy, leczenie

    Mykoplazma to popularne określenie zakażenia wywołanego przez bakterię Mycoplasma pneumoniae, które dotyka głównie dzieci i młodzieży. Jego objawy dotyczą najczęściej górnych dróg oddechowych, ale infekcja może też mieć postać zapalenia płuc (mykoplazmatyczne zapalenie płuc).

  • Gradówka – co to jest i jak wygląda? Przyczyny, objawy, leczenie

    Gradówka jest jednym z najczęściej występujących schorzeń okulistycznych i dotyka osoby w różnym wieku. Jakie są przyczyny i objawy gradówki? Jakie mogą być konsekwencje dla zdrowia, jeśli nie jest odpowiednio leczona?

  • Grypa typu B – objawy, leczenie, możliwe powikłania

    Grypa typu B to sezonowa infekcja wirusowa, która często atakuje w miesiącach jesienno-zimowych. Charakteryzuje się nagłym początkiem, wysoką gorączką, bólem mięśni i osłabieniem, które mogą znacząco wpływać na codzienne funkcjonowanie. Chociaż większość przypadków przebiega łagodnie, nieleczona grypa typu B może prowadzić do groźnych powikłań, takich jak zapalenie płuc czy zaostrzenie chorób przewlekłych. Dowiedz się, jak rozpoznać objawy, skutecznie leczyć infekcję i minimalizować ryzyko komplikacji.

  • Ptasia grypa – przyczyny, objawy u ludzi, leczenie

    Ptasia grypa to zakaźna choroba wirusowa wywoływana przez różne szczepy wirusa grypy typu A, które naturalnie występują w populacjach ptaków. Wirusy te mogą przenosić się między ptakami, a w określonych przypadkach mogą zakażać także inne gatunki, w tym ludzi.

  • Grypa w ciąży – zagrożenia, objawy, leczenie i profilaktyka

    Grypa oraz inne infekcje wirusowe często wywołują niepokój u kobiet będących w ciąży. Zakażenie wirusem grypy u osób dorosłych przebiega zwykle dosyć łagodnie, jednakże w przypadku kobiet ciężarnych choroba może mieć cięższy przebieg oraz negatywnie wpływać na dziecko. Z tego względu w rekomendacjach lekarzy ginekologów kładzie się nacisk przede wszystkim na profilaktykę i ochronę przyszłych mam przed zakażeniem grypą, aby uniknąć poważnych powikłań.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

logo Telemedi

Usługę zdalnej konsultacji z lekarzem świadczy Telemedi.
Regulamin świadczenia usługi dostępny jest tutaj.