Czym jest hipoplazja szkliwa?

Hipoplazja, inaczej niedorozwój szkliwa, to zaburzenie rozwojowe szkliwa typu ilościowego. Polega na zmniejszeniu grubości lub całkowitym braku szkliwa. Może być zaburzeniem miejscowym, kiedy to jest nim dotknięty jeden czy dwa zęby lub ogólnoustrojowym – dotyczy wtedy grupy zębów lub wszystkich zębów.

Przyczyny hipoplazji szkliwa

Zmiany o charakterze hipoplazji powstają na etapie tworzenia szkliwa (amelogenezy). Proces ten może zostać zaburzony poprzez działanie czynników miejscowych, systemowych i genetycznych. W pierwszym przypadku niedorozwój będzie dotyczył jednego lub kilku zębów, w pozostałych – grup zębowych lub wszystkich zębów.

Najczęstsze czynniki miejscowe wpływające negatywnie na proces tworzenia szkliwa zębów stałych to uraz zęba mlecznego lub zapalenie tkanek okogowierzchołkowych, będące następstwem próchnicy. Czynniki ogólnoustrojowe możemy podzielić na prenatalne, perinatalne i postnatalne. Według badań u 18–43 procent wcześniaków występują ubytki hipoplastyczne. Czynnikami sprawczymi mogą tu być m.in. niedotlenienie, niedobory wapnia i fosforu oraz hiperbilirubinemia. Również cukrzyca matki może zaburzać proces tworzenia szkliwa.

Przykładowe czynniki systemowe mogące zaburzać amelogenezę:

• prenatalne: niedotlenienie, niedożywienie, zatrucie ciążowe, zakażenia, choroby układu moczowego
• perinatalane: niska masa urodzeniowa, ciąża mnoga, urodzenie po czasie
• postnatalne: infekcje wirusowe i bakteryjne, zaburzenia hormonalne, niedobory pokarmowe i witaminowe, leki, choroby tarczycy, choroby metaboliczne

Objawy hipoplazji szkliwa

Hipoplazja manifestuje się jako ścieńczenie lub zlokalizowany ubytek szkliwa na powierzchni zębów. Może też mieć postać bruzd i dołków w obrębie szkliwa lub dotyczyć brzegów siecznych – wówczas powstają w nich półksiężycowate ubytki.

Niekiedy ścieńczenie szkliwa może towarzyszyć zmianom w obrębie głębszych warstw zęba (zębiny). Przykładem takiej jednostki chorobowej jest choroba Capdeponta (dentinogenesis imperfecta)

Niedorozwój szkliwa - Amelogenesis imperfecta

Amelogenesis imperfecta jest przykładem zaburzenia rozwojowego szkliwa pochodzenia genetycznego. Obejmuje zęby mleczne i stałe. Zmiany w szkliwie mają charakter hipoplazji albo hipomineralizacji (zmniejszonego uwapnienia). W pierwszym przypadku zęby mają zmieniony kształt – korony nie są wypukłe, guzki zębowe mają kształt igieł lub sopli, a brzegi sieczne są cienkie. Szkliwo ma małą grubość, występują w nim dołki i bruzdy, a jego barwa jest żółtobrunatna. Jeśli choroba ma charakter hipomineralizacji, korony początkowo mają prawidłowy kształt, ale szkliwo jest matowe, kruche i łatwo ulega uszkodzeniom i starciu. Jego barwa jest mlecznobiała lub jasnobrunatna.

Zmiany w amelogensis imperfecta mogą dotyczyć dodatkowo paznokci, skóry i włosów. Pacjenci z tym zaburzeniem rozwojowym wymagają interdyscyplinarnej opieki dentystycznej. Zwłaszcza dotyczy to najmłodszych pacjentów, ponieważ zaburzenia estetyki mogą wpływać negatywnie na rozwój emocjonalny i społeczny dziecka. W związku z tym czasami konieczne jest korzystanie z pomocy psychologicznej.

Ubytki w szkliwie - ząb Turnera

Przykładem zaburzeń rozwojowych szkliwa z przyczyn miejscowych jest ząb Turnera. Jest to ząb stały o nieprawidłowej budowie, powstałej na skutek działania czynników patologicznych dotykających odpowiedni ząb mleczny. Najczęściej jest to uraz lub zapalenie okołowierzchołkowe. Zęby Turnera, oprócz ubytków szkliwa, mogą być dotknięte innymi nieprawidłowościami, np. zmienioną budową korzeni, wyrzynać się zbyt wcześnie lub za późno. Dlatego tak ważna jest profilaktyka próchnicy zębów mlecznych i jak najszybsze leczenie ubytków próchnicowych. Nieleczona próchnica prowadzi do zapaleń miazgi, które mogą przejść w zapalenie tkanek okołowierzchołkowych.

Leczenie hipoplazji szkliwa

Zmiany o charakterze hipoplazji wpływają negatywnie na estetykę zębów. Zwiększają również ich wrażliwość na działanie bodźców oraz ryzyko rozwoju próchnicy. Defekty estetyczne szkliwa można skorygować przy pomocy kosmetycznych materiałów wypełniających, licówek lub koron. W zależności od potrzeb można korzystać z zabiegów higienizacji i fluoryzacji. Preparaty fluoru znoszą nadwrażliwość i zwiększają odporność zębów na próchnicę. Należy leczyć powstałe ubytki próchnicowe. Pacjenci z defektami szkliwa powinni pozostawać pod stałą kontrolą dentystyczną.

Higiena i dieta przy hipoplazji szkliwa

Bardzo ważne jest utrzymanie właściwej higieny jamy ustnej. Ze względu na brak lub zmniejszenie grubości szkliwa, zęby takie są o wiele bardziej narażone na rozwój próchnicy. Należy dwa razy dziennie dokładnie usuwać płytkę nazębną przy użyciu szczoteczki i pasty z fluorem. Powyżej 6 roku życia dziecka można wprowadzić płukanki bezalkoholowe z fluorem. Wskazane byłoby przejście profesjonalnego instruktażu higieny jamy ustnej w gabinecie dentystycznym, wraz z doborem akcesoriów do mycia. Należy również ograniczyć cukier w diecie i unikać napojów o potencjale erozyjnym (soki, energetyki, napoje gazowane).