Karnozyna – kiedy po nią sięgać? Na co pomoże?

Z karnozyną wiązane są duże nadzieje. Nazywa się ją nieraz czynnikiem długowieczności, ponieważ zasadne jest stosowanie jej w ramach kuracji schorzeń związanych z procesami starzenia się. Zaobserwowano nawet, że karnozyna wydłuża życie komórek in vitro: opóźnia pojawienie się objawów starzenia i hamuje skracanie telomerów DNA. Karnozyna jawi się zatem jako suplement przyszłości rodem z futurologii.

Karnozyna – co to takiego?

Karnozyna (L-karnozyna, β-alanylo-L-histydyna, INCI: carnosine) to dipeptyd endogennie występujący w organizmie ludzkim. Opisując ją szerzej: jest to podstawowy, zawierający azot, dipeptyd budujący mięśnie szkieletowe kręgowców. Występuje też w innych tkankach, w których procesy metaboliczne zachodzą intensywnie, np. w ośrodkowym układzie nerwowym, w nerkach, wątrobie, żołądku. Co ważne, poziom karnozyny maleje w tkankach wraz z wiekiem, co koreluje z występowaniem wielu chorób okresu geriatrycznego.

Karnozyna powstaje w reakcji endoenergetycznej syntezy z aminokwasów β-alaniny i L-histydyny. Za jej rozpad do wyjściowych aminokwasów odpowiada enzym karnozynaza.

Karnozyna – właściwości

Karnozyna słynie z właściwości antyoksydacyjnych. Jako przeciwutleniacz hamuje procesy starzenia się komórek. Wymiata wolne rodniki, chroniąc błony komórkowe przed peroksydacją.

Karnozyna wykazuje również właściwości antyglikacyjne. Co to oznacza? Wymiata ona nie tylko wolne rodniki, ale również toksyczne produkty, które w wyniku działania tychże rodników powstały już w komórce. Są to np. szkodliwe aldehydy, które w procesie tzw. glikacji (nieenzymatycznej glikozylacji) łączą się z białkami lub DNA komórki i zaburzają jej homeostazę. Takie reaktywne związki powstają często w wyniku stanów patologicznych, np. w niekontrolowanej cukrzycy, prowadząc do jej groźnych powikłań: retinopatii, nefropatii, angiopatii. Karnozyna, jako czynnik antyglikacyjny, chroni struktury komórkowe przed atakiem takich aldehydów.

Karnozyna wykazuje właściwości chelatujące na jony metali (np. miedzi, cynku, żelaza, kobaltu). Regulując ich stężenie w tkankach i płynach ustrojowych, zdecydowanie zmniejsza ich toksyczny wpływ na ustrój.

Karnozyna – działanie

Karnozyna, ze względu na swoje właściwości, wykazuje szereg działań terapeutycznych:

• Ma zastosowanie w profilaktyce i terapii powikłań cukrzycy, ponieważ w ich patogenezie istotnymi czynnikami jest i stres oksydacyjny, i glikozylacja. Karnozyna może zatem ograniczać późne powikłania cukrzycy typu 1 i 2: mikroangiopatie, makroangiopatie, retinopatie, nefropatie.
• Karnozyna podawana miejscowo w postaci kropli może zapobiegać schorzeniom ocznym, nie tylko tym wywołanym cukrzycą. Ma zastosowanie w terapii zaćmy (i starczej, i cukrzycowej), jaskry, zmętnienia ciała szklistego, stanów zapalnych rogówki i siatkówki. Jest skuteczna w zapobieganiu dolegliwościom i powikłaniom wywołanym noszeniem soczewek kontaktowych, np. obrzękom rogówki powstającym w wyniku zakwaszenia środowiska pod soczewką. Zapobiega rozwojowi zaćmy, hamuje jej postęp oraz częściowo odwraca procesy zmętnienia, które już zaszły. Karnozyna jest zatem solidną alternatywą dla chirurgicznego leczenia zaćmy.
• Ze względu na swoje silne właściwości antyoksydacyjne oraz chelatowanie jonów metali (tutaj głównie cynku i miedzi) karnozyna jest związkiem o działaniu neuroprotekcyjnym. Przeciwdziała wystąpieniu choroby Alzheimera, Parkinsona, udaru niedokrwiennego mózgu (a po wystąpieniu udaru zmniejsza nasilenie negatywnych zmian neurologicznych z nim związanych), stwardnienia zanikowego bocznego. Prawdopodobnie może mieć też udział w niwelowaniu objawów autyzmu u dzieci.
• Karnozyna ma korzystne działanie na układ sercowo-naczyniowy: spowalnia procesy miażdżycowe, poprawia kurczliwość mięśnia sercowego.
• Ma zastosowanie w leczeniu choroby wrzodowej: przyspiesza gojenie ran, działa bakteriostatycznie na bakterie Helicobacter pylori. Preparat karnozynianu cynku (pochodnej karnozyny, w której jest ona połączona z cynkiem w stosunku 1:1) wspiera barierę nabłonkową przewodu pokarmowego.
• Wykorzystywana jest w suplementach dla sportowców, gdyż poprawia i utrzymuje siłę skurczu mięśni podczas wysiłku (czyli zwiększa odporność mięśni na zmęczenie), regeneruje mięśnie po wysiłku, zmniejsza gromadzenie się w nich kwasu mlekowego.

Karnozyna – w jakich produktach można ją znaleźć?

By wykorzystać dobroczynne właściwości karnozyny należy wybrać spośród produktów o różnym przeznaczeniu oraz różnej formie i drodze podania.

N-acetylokarnozyna podawana miejscowo w postaci kropli do oczu to pochodna karnozyny, która stanowi formę proleku. Acylowanie chroni lek przed hydrolizą przez karnozynazę. Dodatkowo taka postać dzięki zwiększonej lipofilności łatwiej przenika przez błony komórkowe i w ciągu 15 minut od aplikacji większa ilość uwolnionej karnozyny znajduje się już w ciele szklistym. N-acetylokarnozyna działa przeciwutleniająco zarówno w środowisku wodnym, jak i w fazie lipidowej błon komórkowych – co wyróżnia ją na tle innych antyoksydantów. W skład kropli ocznych wchodzi również karboksymetyloceluloza o właściwościach ochronnych i nawilżających.

Jest składnikiem kosmetyków o działaniu przeciwstarzeniowym, nawilżającym, wygładzającym zmarszczki oraz składnikiem preparatów przeciwtrądzikowych.

Karnozyna jako suplement – dawkowanie

Karnozyna w suplementach diety występuje najczęściej w dawkach 250 lub 500 mg na jednostkę dawkowania. Uważa się, że działanie terapeutyczne osiąga się przy dawkowaniu 500 mg substancji aktywnej na dobę, stąd – w zależności od preparatu – zaleca się spożywanie jednej lub dwóch kapsułek/tabletek dziennie, najlepiej podczas posiłku.

Karnozyna – skutki uboczne i przeciwwskazania

Karnozyna uznawana jest za substancję bezpieczną, jej skutki uboczne nie zostały odnotowane. Nie wchodzi w interakcje z innymi lekami lub suplementami diety. Istnieją doniesienia o możliwym obniżaniu ciśnienia krwi przez karnozynę, zatem ostrożność powinni zachować pacjenci o niskim ciśnieniu krwi.