Żywienie pozajelitowe – czym jest i jak wygląda?
Maria Brzegowy

Żywienie pozajelitowe – czym jest i jak wygląda?

Gdy żywienie drogą przewodu pokarmowego nie jest wystarczające albo możliwe, zespół leczący może podjąć decyzję o włączeniu pacjenta do procedury żywienia pozajelitowego. Czym ono jest i na czym polega? Czy można je podawać w warunkach domowych? Jak długo trwa żywienie parenteralne? 

Żywienie pozajelitowe – na czym polega i jak długo trwa? 

Zadaniem przewodu pokarmowego jest trawienie oraz wchłanianie poszczególnych elementów pożywienia. W sytuacji, gdy te, a także inne mechanizmy nie działają jak należy, może być potrzebne wsparcie z zewnątrz – w postaci właśnie żywienia drogą dożylną.  

Żywienie pozajelitowe, inaczej żywienie parenteralne (ang. parenteral nutrition), polega na dożylnym dostarczeniu składników takich jak białko, węglowodany, tłuszcze, elektrolity, witaminy, pierwiastki śladowe oraz woda z pominięciem jelit oraz krążenia wrotnego. Mieszaninę przeznaczoną do tego celu stanowi jałowy, apirogenny roztwór wodny bądź emulsja typu olej w wodzie (o/w) substancji odżywczych o ściśle zaplanowanym składzie.

Mieszanina jest przygotowana indywidualnie dla pacjenta, w warunkach aseptycznych apteki szpitalnej, na podstawie wypisanej przez lekarza recepty. Opracowana i przygotowana w ten sposób mieszanina jest przeznaczona do podaży drogą dożylną jako wlew kroplowy lub za pomocą pompy infuzyjnej. Aby było to możliwe, niezbędny jest dostęp dożylny. 

W żywieniu parenteralnym wyróżnia się dwa sposoby prowadzenia interwencji:  

  • całkowite żywienie pozajelitowe – wskazane m.in. u pacjentów z nasilonym katabolizmem w przebiegu rozległych operacji, niewydolności nerek, wątroby lub posocznicy; 
  • częściowe żywienie pozajelitowe – zalecane u pacjentów wymagających zmienionej podaży składników odżywczych, pomimo że występuje pełen dostęp do przewodu pokarmowego, np. u chorych w przebiegu choroby nowotworowej. 

Żywienie pozajelitowe – wytyczne. Przygotowanie do żywienia parenteralnego 

Celem właściwego przygotowania do podaży żywienia pozajelitowego zespół leczący opracowuje tzw. plan leczenia, czyli dokument określający cele leczenia żywieniowego oraz sposób jego realizacji. Taki plan zawiera: 

  • wskazania do leczenia żywieniowego; 
  • krótko- oraz długoterminowe cele żywienia (w tym zmniejszenie dolegliwości związanych z chorobą, poprawa stanu odżywienia pacjenta, poprawa jakości jego życia itp.); 
  • rodzaj zastosowanego dostępu do układu żylnego; 
  • skład planowanej do podaży mieszaniny odżywczej; 
  • sposób podawania mieszanin odżywczych. 

Żywienie parenteralne prowadzone jest przy użyciu:  

  • cewnika założonego do żyły centralnej (tzw. żywienie pozajelitowe drogą dostępu do żył centralnych); 
  • kaniuli założonej do żyły obwodowej (tzw. żywienie pozajelitowe drogą żył obwodowych); 
  • przetoki tętniczo-żylnej. 

Powiązane produkty

Wskazania do żywienia pozajelitowego  

Żywienie pozajelitowe (jako interwencję będącą składową leczenia żywieniowego) rozważa się w przypadku tych chorych, u których stwierdza się następujące warunki kliniczne: 

  • obecność niedożywienia albo tzw. wysokie ryzyko żywieniowe; 
  • zagrażające niedożywienie; 
  • spodziewany brak możliwości włączenia diety doustnej przez więcej niż 7 dni.  
W kontekście żywienia pozajelitowego głównym wskazaniem do jego prowadzenia jest niewydolność przewodu pokarmowego. Rekomenduje się je wdrożyć u pacjentów m.in. z określonym typem zespołu krótkiego jelita (ang. SBS, short bowel syndrome), niedokrwieniem przewodu pokarmowego, ostrą lub przewlekłą niewydolnością jelit, a także cechujących się brakiem możliwości dostępu do przewodu pokarmowego.  

Żywienie pozajelitowe w domu – warunki, refundacja 

Ponieważ żywienie pozajelitowe może być procedurą trwającą przez długi czas, jeśli warunki chorego na to pozwalają, włącza się tzw. domowe żywienie pozajelitowe. Kwalifikacja do tej formy leczenia następuje w szpitalu. Chory musi posiadać stały dostęp żylny, cechować się stabilnością metaboliczną, posiadać odpowiednią wiedzę i umiejętności w zakresie pielęgnacji dostępu i sposobu jego używania oraz pozostawać w stałej współpracy z ośrodkiem prowadzącym.

Istotnym elementem opieki jest także miejsce zamieszkania – pozwalające na bezpieczne prowadzenie interwencji. Gdy wymogi te zostaną spełnione, pacjent będzie regularnie otrzymywać mieszaniny do żywienia bezpośrednio do domu, samodzielnie podłączać się, przetaczać „worki” oraz odłączać je po zakończonej procedurze. Żywienie pozajelitowe w warunkach domowych jest refundowane przez NFZ. 

Żywienie pozajelitowe – powikłania

Pomimo zaawanasowanej technologii oraz wysokiej standaryzacji metod leczenia podczas prowadzenia żywienia pozajelitowego mogą wystąpić rozmaite powikłania, takie jak: 

  • zespół szoku pokarmowego (tzw. refeeding syndrome); 
  • odcewnikowe zapalenie krwi; 
  • posocznica
  • zakażenia skóry; 
  • zaburzenia glikemii; 
  • zaburzenia lipidowe; 
  • niedożywienie (gdy żywienie zostanie poprowadzone w niewłaściwy sposób). 
Celem zapobieżenia powikłaniom przed rozpoczęciem domowej procedury leczenia żywieniowego pacjent (oraz najczęściej także i jego bliski/bliscy) przechodzą dokładne szczegółowe szkolenie w temacie pielęgnacji dostępu oraz sposobu jego obsługi. Takie szkolenie prowadzone jest przez zespół pielęgniarski szpitala i zwykle trwa przynajmniej kilka dni. 
  1. POLSPEN, Żywienie pozajelitowe w domu. Podręcznik dla pacjentów, Wydawnictwo Scientifica, Kraków 2016. 
  2. POLSPEN, Standardy żywienia dojelitowego i pozajelitowego, Wydawnictwo Scientifica, Kraków 2019. 
  3. S. Kłęk i in., Leczenie żywieniowe w neurologii - stanowisko interdyscyplinarnej grupy ekspertów. Część I. Zasady ustalania wskazań do leczenia żywieniowego, "Polski Przegląd Neurologiczny", nr 3 (13) 2017. 
  4. L. Sobotka, Podstawy żywienia klinicznego, Wydawnictwo Scientifica, Kraków 2013. 
  5. K. Księżarczyk, B. Sankowski, Wybrane aspekty żywienia pozajelitowego, "Biuletyn Wydziału Farmaceutycznego WUM", nr 4 2017. 

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Mykoplazma u dzieci i dorosłych – przyczyny, objawy, leczenie

    Mykoplazma to popularne określenie zakażenia wywołanego przez bakterię Mycoplasma pneumoniae, które dotyka głównie dzieci i młodzieży. Jego objawy dotyczą najczęściej górnych dróg oddechowych, ale infekcja może też mieć postać zapalenia płuc (mykoplazmatyczne zapalenie płuc).

  • Gradówka – co to jest i jak wygląda? Przyczyny, objawy, leczenie

    Gradówka jest jednym z najczęściej występujących schorzeń okulistycznych i dotyka osoby w różnym wieku. Jakie są przyczyny i objawy gradówki? Jakie mogą być konsekwencje dla zdrowia, jeśli nie jest odpowiednio leczona?

  • Grypa typu B – objawy, leczenie, możliwe powikłania

    Grypa typu B to sezonowa infekcja wirusowa, która często atakuje w miesiącach jesienno-zimowych. Charakteryzuje się nagłym początkiem, wysoką gorączką, bólem mięśni i osłabieniem, które mogą znacząco wpływać na codzienne funkcjonowanie. Chociaż większość przypadków przebiega łagodnie, nieleczona grypa typu B może prowadzić do groźnych powikłań, takich jak zapalenie płuc czy zaostrzenie chorób przewlekłych. Dowiedz się, jak rozpoznać objawy, skutecznie leczyć infekcję i minimalizować ryzyko komplikacji.

  • Ptasia grypa – przyczyny, objawy u ludzi, leczenie

    Ptasia grypa to zakaźna choroba wirusowa wywoływana przez różne szczepy wirusa grypy typu A, które naturalnie występują w populacjach ptaków. Wirusy te mogą przenosić się między ptakami, a w określonych przypadkach mogą zakażać także inne gatunki, w tym ludzi.

  • Grypa w ciąży – zagrożenia, objawy, leczenie i profilaktyka

    Grypa oraz inne infekcje wirusowe często wywołują niepokój u kobiet będących w ciąży. Zakażenie wirusem grypy u osób dorosłych przebiega zwykle dosyć łagodnie, jednakże w przypadku kobiet ciężarnych choroba może mieć cięższy przebieg oraz negatywnie wpływać na dziecko. Z tego względu w rekomendacjach lekarzy ginekologów kładzie się nacisk przede wszystkim na profilaktykę i ochronę przyszłych mam przed zakażeniem grypą, aby uniknąć poważnych powikłań.

  • Pluskwa domowa – jak wyleczyć jej ugryzienie? Jak zwalczać?

    Pluskwa domowa to niewielki owad pasożytniczy, który żywi się krwią ssaków, w tym przede wszystkim ludzi. Ze względu na swój tryb życia i sposób odżywiania owady te zyskały miano jednych z najbardziej uciążliwych pasożytów w środowisku domowym. Pozbycie się pluskiew jest niezwykle trudne, ponieważ owady te potrafią przetrwać w trudnych warunkach i mają zdolność do ukrywania się w najmniejszych szczelinach. Często problem pluskiew zostaje wykryty dopiero po pojawieniu się ugryzień, które mogą być źródłem silnego świądu oraz innych reakcji skórnych.

  • Grypa typu A – objawy, przebieg, leczenie, powikłania

    Grypa typu A to jedna z najczęściej występujących odmian wirusa grypy, która charakteryzuje się dużą zdolnością do mutacji i rozprzestrzeniania się w populacji. Jest to choroba sezonowa, która co roku dotyka miliony ludzi na całym świecie i niejednokrotnie wywołuje epidemie lub pandemie. Objawy grypy typu A często pojawiają się nagle i mogą mieć poważne konsekwencje dla zdrowia, zwłaszcza u osób starszych, dzieci oraz osób z obniżoną odpornością. W artykule przedstawiamy charakterystyczne objawy grypy typu A, jej przebieg, metody leczenia oraz możliwe powikłania, które mogą wystąpić w wyniku niewłaściwego lub opóźnionego leczenia. Dowiesz się także, jak zapobiegać tej chorobie i dlaczego szczepienia odgrywają kluczową rolę w ochronie przed wirusem.

  • Drgawki gorączkowe u dziecka – jak sobie z nimi radzić?

    Wystąpienie drgawek gorączkowych u dziecka jest sytuacją niezwykle trudną i wywołującą silny stres u rodziców. Z tego względu warto wiedzieć, jak sobie z nimi radzić i co zrobić, aby nie dopuścić do ich pojawienia się. Czym są drgawki gorączkowe oraz jakie są ich rodzaje?

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

logo Telemedi

Usługę zdalnej konsultacji z lekarzem świadczy Telemedi.
Regulamin świadczenia usługi dostępny jest tutaj.