Żywienie pozajelitowe – czym jest i jak wygląda?
Maria Brzegowy

Żywienie pozajelitowe – czym jest i jak wygląda?

Gdy żywienie drogą przewodu pokarmowego nie jest wystarczające albo możliwe, zespół leczący może podjąć decyzję o włączeniu pacjenta do procedury żywienia pozajelitowego. Czym ono jest i na czym polega? Czy można je podawać w warunkach domowych? Jak długo trwa żywienie parenteralne? 

Żywienie pozajelitowe – na czym polega i jak długo trwa? 

Zadaniem przewodu pokarmowego jest trawienie oraz wchłanianie poszczególnych elementów pożywienia. W sytuacji, gdy te, a także inne mechanizmy nie działają jak należy, może być potrzebne wsparcie z zewnątrz – w postaci właśnie żywienia drogą dożylną.  

Żywienie pozajelitowe, inaczej żywienie parenteralne (ang. parenteral nutrition), polega na dożylnym dostarczeniu składników takich jak białko, węglowodany, tłuszcze, elektrolity, witaminy, pierwiastki śladowe oraz woda z pominięciem jelit oraz krążenia wrotnego. Mieszaninę przeznaczoną do tego celu stanowi jałowy, apirogenny roztwór wodny bądź emulsja typu olej w wodzie (o/w) substancji odżywczych o ściśle zaplanowanym składzie.

Mieszanina jest przygotowana indywidualnie dla pacjenta, w warunkach aseptycznych apteki szpitalnej, na podstawie wypisanej przez lekarza recepty. Opracowana i przygotowana w ten sposób mieszanina jest przeznaczona do podaży drogą dożylną jako wlew kroplowy lub za pomocą pompy infuzyjnej. Aby było to możliwe, niezbędny jest dostęp dożylny. 

W żywieniu parenteralnym wyróżnia się dwa sposoby prowadzenia interwencji:  

  • całkowite żywienie pozajelitowe – wskazane m.in. u pacjentów z nasilonym katabolizmem w przebiegu rozległych operacji, niewydolności nerek, wątroby lub posocznicy; 
  • częściowe żywienie pozajelitowe – zalecane u pacjentów wymagających zmienionej podaży składników odżywczych, pomimo że występuje pełen dostęp do przewodu pokarmowego, np. u chorych w przebiegu choroby nowotworowej. 

Żywienie pozajelitowe – wytyczne. Przygotowanie do żywienia parenteralnego 

Celem właściwego przygotowania do podaży żywienia pozajelitowego zespół leczący opracowuje tzw. plan leczenia, czyli dokument określający cele leczenia żywieniowego oraz sposób jego realizacji. Taki plan zawiera: 

  • wskazania do leczenia żywieniowego; 
  • krótko- oraz długoterminowe cele żywienia (w tym zmniejszenie dolegliwości związanych z chorobą, poprawa stanu odżywienia pacjenta, poprawa jakości jego życia itp.); 
  • rodzaj zastosowanego dostępu do układu żylnego; 
  • skład planowanej do podaży mieszaniny odżywczej; 
  • sposób podawania mieszanin odżywczych. 

Żywienie parenteralne prowadzone jest przy użyciu:  

  • cewnika założonego do żyły centralnej (tzw. żywienie pozajelitowe drogą dostępu do żył centralnych); 
  • kaniuli założonej do żyły obwodowej (tzw. żywienie pozajelitowe drogą żył obwodowych); 
  • przetoki tętniczo-żylnej. 

Powiązane produkty

Wskazania do żywienia pozajelitowego  

Żywienie pozajelitowe (jako interwencję będącą składową leczenia żywieniowego) rozważa się w przypadku tych chorych, u których stwierdza się następujące warunki kliniczne: 

  • obecność niedożywienia albo tzw. wysokie ryzyko żywieniowe; 
  • zagrażające niedożywienie; 
  • spodziewany brak możliwości włączenia diety doustnej przez więcej niż 7 dni.  
W kontekście żywienia pozajelitowego głównym wskazaniem do jego prowadzenia jest niewydolność przewodu pokarmowego. Rekomenduje się je wdrożyć u pacjentów m.in. z określonym typem zespołu krótkiego jelita (ang. SBS, short bowel syndrome), niedokrwieniem przewodu pokarmowego, ostrą lub przewlekłą niewydolnością jelit, a także cechujących się brakiem możliwości dostępu do przewodu pokarmowego.  

Żywienie pozajelitowe w domu – warunki, refundacja 

Ponieważ żywienie pozajelitowe może być procedurą trwającą przez długi czas, jeśli warunki chorego na to pozwalają, włącza się tzw. domowe żywienie pozajelitowe. Kwalifikacja do tej formy leczenia następuje w szpitalu. Chory musi posiadać stały dostęp żylny, cechować się stabilnością metaboliczną, posiadać odpowiednią wiedzę i umiejętności w zakresie pielęgnacji dostępu i sposobu jego używania oraz pozostawać w stałej współpracy z ośrodkiem prowadzącym.

Istotnym elementem opieki jest także miejsce zamieszkania – pozwalające na bezpieczne prowadzenie interwencji. Gdy wymogi te zostaną spełnione, pacjent będzie regularnie otrzymywać mieszaniny do żywienia bezpośrednio do domu, samodzielnie podłączać się, przetaczać „worki” oraz odłączać je po zakończonej procedurze. Żywienie pozajelitowe w warunkach domowych jest refundowane przez NFZ. 

Żywienie pozajelitowe – powikłania

Pomimo zaawanasowanej technologii oraz wysokiej standaryzacji metod leczenia podczas prowadzenia żywienia pozajelitowego mogą wystąpić rozmaite powikłania, takie jak: 

  • zespół szoku pokarmowego (tzw. refeeding syndrome); 
  • odcewnikowe zapalenie krwi; 
  • posocznica
  • zakażenia skóry; 
  • zaburzenia glikemii; 
  • zaburzenia lipidowe; 
  • niedożywienie (gdy żywienie zostanie poprowadzone w niewłaściwy sposób). 
Celem zapobieżenia powikłaniom przed rozpoczęciem domowej procedury leczenia żywieniowego pacjent (oraz najczęściej także i jego bliski/bliscy) przechodzą dokładne szczegółowe szkolenie w temacie pielęgnacji dostępu oraz sposobu jego obsługi. Takie szkolenie prowadzone jest przez zespół pielęgniarski szpitala i zwykle trwa przynajmniej kilka dni. 
  1. POLSPEN, Żywienie pozajelitowe w domu. Podręcznik dla pacjentów, Wydawnictwo Scientifica, Kraków 2016. 
  2. POLSPEN, Standardy żywienia dojelitowego i pozajelitowego, Wydawnictwo Scientifica, Kraków 2019. 
  3. S. Kłęk i in., Leczenie żywieniowe w neurologii - stanowisko interdyscyplinarnej grupy ekspertów. Część I. Zasady ustalania wskazań do leczenia żywieniowego, "Polski Przegląd Neurologiczny", nr 3 (13) 2017. 
  4. L. Sobotka, Podstawy żywienia klinicznego, Wydawnictwo Scientifica, Kraków 2013. 
  5. K. Księżarczyk, B. Sankowski, Wybrane aspekty żywienia pozajelitowego, "Biuletyn Wydziału Farmaceutycznego WUM", nr 4 2017. 

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Czym jest pokrzywka stresowa? Objawy i metody leczenia wysypki na tle nerwowym

    Pokrzywka stresowa to specyficzna odmiana reakcji skórnej, która pojawia się w odpowiedzi na czynniki psychiczne, w szczególności silny stres, lęk czy napięcie emocjonalne. W odróżnieniu od klasycznych postaci pokrzywki, które mają podłoże alergiczne lub fizykalne, pokrzywka na tle nerwowym może być związana z funkcjonowaniem układu nerwowego i reakcjami organizmu na bodźce psychiczne. W literaturze medycznej określana jest pokrzywką idiopatyczną z komponentą psychogenną lub pokrzywką psychogenną. Pokrzywka stresowa stanowi wyraźny przykład tego, jak silne emocje mogą wpływać na funkcjonowanie różnych układów organizmu i prowadzić do powstawania charakterystycznych objawów dermatologicznych.

  • Szczepionka przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu. Dla kogo jest przeznaczona i kiedy najlepiej się szczepić?

    Kleszczowe zapalenie mózgu (KZM) to poważna choroba wirusowa, której głównym wektorem są kleszcze. W ostatnich latach obserwuje się wzrost liczby zachorowań, co wynika zarówno ze zmian klimatycznych, jak i zwiększonej aktywności ludzi na terenach zielonych. W związku z tym coraz więcej osób poszukuje skutecznych metod ochrony przed tą groźną infekcją. Jedną z najskuteczniejszych form profilaktyki jest szczepienie, które pozwala zminimalizować ryzyko zachorowania, a tym samym uniknąć poważnych powikłań neurologicznych.

  • Rośnie zagrożenie chorobami wenerycznymi w Polsce. Wykryto ponad 30% więcej przypadków rzeżączki

    Jedna na dziesięć osób w Polsce może być nosicielem choroby przenoszonej drogą płciową, nie zdając sobie z tego sprawy. Tylko w pierwszej połowie tego roku odnotowano 30-procentowy wzrost przypadków rzeżączki w porównaniu z 2024 rokiem. Niepokojący jest również ubiegłoroczny wzrost zakażeń HIV o 20%. Rosnąca liczba zachorowań na rzeżączkę, HIV czy chlamydiozę wymaga jak najszybszej reakcji, ponieważ niewykryte i nieleczone infekcje prowadzą do powikłań zdrowotnych oraz zwiększają ryzyko transmisji patogenów, co utrudnia kontrolę epidemiologiczną.

  • Grzybica penisa – objawy, przyczyny i leczenie grzybicy prącia

    Grzybica penisa to powszechna – choć często niedostatecznie rozpoznawana – infekcja grzybicza, która dotyka męskie narządy płciowe i jest wywoływana głównie przez drożdżaki z rodzaju Candida. Schorzenie to objawia się charakterystycznymi zmianami skórnymi, zaczerwienieniem, świądem czy bólem, które mogą znacznie obniżyć komfort życia i prowadzić do powikłań, jeśli infekcja nie zostanie odpowiednio zdiagnozowana i leczona. W artykule szczegółowo omówimy mechanizmy powstawania grzybicy penisa, czynniki ryzyka, typowe symptomy, metody diagnostyczne oraz skuteczne sposoby terapii, a także podpowiemy, jak zapobiegać nawrotom tej uciążliwej choroby.

  • Alergia skórna: objawy, przyczyny i metody leczenia uczulenia na skórze

    Alergia skórna to jedno z najczęstszych schorzeń dermatologicznych dotykających znaczny odsetek populacji w każdym wieku. Charakteryzuje się szerokim spektrum objawów manifestujących się na powierzchni skóry w odpowiedzi immunologicznej organizmu na kontakt z różnorodnymi alergenami. Reakcja alergiczna skóry może przybierać rozmaite formy.

  • Czerniak paznokcia – objawy, leczenie, rokowania

    Czerniak paznokcia, zwany również czerniakiem podpaznokciowym lub czerniakiem aparatu paznokciowego, to nowotwór złośliwy skóry rozwijający się w obrębie macierzy paznokcia oraz tkanek otaczających paznokieć. Może występować zarówno na palcach rąk, jak i stóp, choć częściej diagnozowany jest na kończynach dolnych. Jak wygląda diagnostyka i leczenie czerniaka paznokcia? Po czym poznać, że na paznokciu rozwija się czerniak?

  • Jakie zagrożenia zdrowotne niesie powódź? Na co uważać w razie kataklizmu

    Powódź to nie tylko dramatyczne obrazy zalanych domów i ulic. To także realne zagrożenie dla zdrowia – zarówno fizycznego, jak i psychicznego. Woda powodziowa niesie ze sobą nie tylko błoto czy gruz, ale także patogeny, toksyny, skażone ścieki i chemikalia. Jak się chronić? Na co zwrócić uwagę? Czy da się przygotować na powódź?

  • Mutacje BRCA – refundowane badania dostępne bez skierowania do szpitala

    Od 1 lipca 2025 r. weszły w życie kluczowe zmiany w dostępności do diagnostyki mutacji genetycznej BRCA1 i BRCA2. Ministerstwo Zdrowia umożliwiło przeprowadzanie refundowanych badań genetycznych w trybie ambulatoryjnym, dzięki czemu dotychczasowy obowiązek hospitalizacji został zniesiony. To istotny krok w kierunku skrócenia ścieżki diagnostycznej i zwiększenia dostępności terapii celowanych dla pacjentów onkologicznych.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl