Żywienie pozajelitowe – czym jest i jak wygląda?
Maria Brzegowy

Żywienie pozajelitowe – czym jest i jak wygląda?

Gdy żywienie drogą przewodu pokarmowego nie jest wystarczające albo możliwe, zespół leczący może podjąć decyzję o włączeniu pacjenta do procedury żywienia pozajelitowego. Czym ono jest i na czym polega? Czy można je podawać w warunkach domowych? Jak długo trwa żywienie parenteralne? 

Żywienie pozajelitowe – na czym polega i jak długo trwa? 

Zadaniem przewodu pokarmowego jest trawienie oraz wchłanianie poszczególnych elementów pożywienia. W sytuacji, gdy te, a także inne mechanizmy nie działają jak należy, może być potrzebne wsparcie z zewnątrz – w postaci właśnie żywienia drogą dożylną.  

Żywienie pozajelitowe, inaczej żywienie parenteralne (ang. parenteral nutrition), polega na dożylnym dostarczeniu składników takich jak białko, węglowodany, tłuszcze, elektrolity, witaminy, pierwiastki śladowe oraz woda z pominięciem jelit oraz krążenia wrotnego. Mieszaninę przeznaczoną do tego celu stanowi jałowy, apirogenny roztwór wodny bądź emulsja typu olej w wodzie (o/w) substancji odżywczych o ściśle zaplanowanym składzie.

Mieszanina jest przygotowana indywidualnie dla pacjenta, w warunkach aseptycznych apteki szpitalnej, na podstawie wypisanej przez lekarza recepty. Opracowana i przygotowana w ten sposób mieszanina jest przeznaczona do podaży drogą dożylną jako wlew kroplowy lub za pomocą pompy infuzyjnej. Aby było to możliwe, niezbędny jest dostęp dożylny. 

W żywieniu parenteralnym wyróżnia się dwa sposoby prowadzenia interwencji:  

  • całkowite żywienie pozajelitowe – wskazane m.in. u pacjentów z nasilonym katabolizmem w przebiegu rozległych operacji, niewydolności nerek, wątroby lub posocznicy; 
  • częściowe żywienie pozajelitowe – zalecane u pacjentów wymagających zmienionej podaży składników odżywczych, pomimo że występuje pełen dostęp do przewodu pokarmowego, np. u chorych w przebiegu choroby nowotworowej. 

Żywienie pozajelitowe – wytyczne. Przygotowanie do żywienia parenteralnego 

Celem właściwego przygotowania do podaży żywienia pozajelitowego zespół leczący opracowuje tzw. plan leczenia, czyli dokument określający cele leczenia żywieniowego oraz sposób jego realizacji. Taki plan zawiera: 

  • wskazania do leczenia żywieniowego; 
  • krótko- oraz długoterminowe cele żywienia (w tym zmniejszenie dolegliwości związanych z chorobą, poprawa stanu odżywienia pacjenta, poprawa jakości jego życia itp.); 
  • rodzaj zastosowanego dostępu do układu żylnego; 
  • skład planowanej do podaży mieszaniny odżywczej; 
  • sposób podawania mieszanin odżywczych. 

Żywienie parenteralne prowadzone jest przy użyciu:  

  • cewnika założonego do żyły centralnej (tzw. żywienie pozajelitowe drogą dostępu do żył centralnych); 
  • kaniuli założonej do żyły obwodowej (tzw. żywienie pozajelitowe drogą żył obwodowych); 
  • przetoki tętniczo-żylnej. 

Polecane dla Ciebie

Wskazania do żywienia pozajelitowego  

Żywienie pozajelitowe (jako interwencję będącą składową leczenia żywieniowego) rozważa się w przypadku tych chorych, u których stwierdza się następujące warunki kliniczne: 

  • obecność niedożywienia albo tzw. wysokie ryzyko żywieniowe; 
  • zagrażające niedożywienie; 
  • spodziewany brak możliwości włączenia diety doustnej przez więcej niż 7 dni.  
W kontekście żywienia pozajelitowego głównym wskazaniem do jego prowadzenia jest niewydolność przewodu pokarmowego. Rekomenduje się je wdrożyć u pacjentów m.in. z określonym typem zespołu krótkiego jelita (ang. SBS, short bowel syndrome), niedokrwieniem przewodu pokarmowego, ostrą lub przewlekłą niewydolnością jelit, a także cechujących się brakiem możliwości dostępu do przewodu pokarmowego.  

Żywienie pozajelitowe w domu – warunki, refundacja 

Ponieważ żywienie pozajelitowe może być procedurą trwającą przez długi czas, jeśli warunki chorego na to pozwalają, włącza się tzw. domowe żywienie pozajelitowe. Kwalifikacja do tej formy leczenia następuje w szpitalu. Chory musi posiadać stały dostęp żylny, cechować się stabilnością metaboliczną, posiadać odpowiednią wiedzę i umiejętności w zakresie pielęgnacji dostępu i sposobu jego używania oraz pozostawać w stałej współpracy z ośrodkiem prowadzącym.

Istotnym elementem opieki jest także miejsce zamieszkania – pozwalające na bezpieczne prowadzenie interwencji. Gdy wymogi te zostaną spełnione, pacjent będzie regularnie otrzymywać mieszaniny do żywienia bezpośrednio do domu, samodzielnie podłączać się, przetaczać „worki” oraz odłączać je po zakończonej procedurze. Żywienie pozajelitowe w warunkach domowych jest refundowane przez NFZ. 

Żywienie pozajelitowe – powikłania

Pomimo zaawanasowanej technologii oraz wysokiej standaryzacji metod leczenia podczas prowadzenia żywienia pozajelitowego mogą wystąpić rozmaite powikłania, takie jak: 

  • zespół szoku pokarmowego (tzw. refeeding syndrome); 
  • odcewnikowe zapalenie krwi; 
  • posocznica
  • zakażenia skóry; 
  • zaburzenia glikemii; 
  • zaburzenia lipidowe; 
  • niedożywienie (gdy żywienie zostanie poprowadzone w niewłaściwy sposób). 
Celem zapobieżenia powikłaniom przed rozpoczęciem domowej procedury leczenia żywieniowego pacjent (oraz najczęściej także i jego bliski/bliscy) przechodzą dokładne szczegółowe szkolenie w temacie pielęgnacji dostępu oraz sposobu jego obsługi. Takie szkolenie prowadzone jest przez zespół pielęgniarski szpitala i zwykle trwa przynajmniej kilka dni. 
  1. POLSPEN, Żywienie pozajelitowe w domu. Podręcznik dla pacjentów, Wydawnictwo Scientifica, Kraków 2016. 
  2. POLSPEN, Standardy żywienia dojelitowego i pozajelitowego, Wydawnictwo Scientifica, Kraków 2019. 
  3. S. Kłęk i in., Leczenie żywieniowe w neurologii - stanowisko interdyscyplinarnej grupy ekspertów. Część I. Zasady ustalania wskazań do leczenia żywieniowego, "Polski Przegląd Neurologiczny", nr 3 (13) 2017. 
  4. L. Sobotka, Podstawy żywienia klinicznego, Wydawnictwo Scientifica, Kraków 2013. 
  5. K. Księżarczyk, B. Sankowski, Wybrane aspekty żywienia pozajelitowego, "Biuletyn Wydziału Farmaceutycznego WUM", nr 4 2017. 

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Rak żołądka – przyczyny, wczesne objawy, leczenie

    Podobnie jak większość nowotworów, rak żołądka rozwija się wiele lat, początkowo nie dając żadnych specyficznych objawów. Niestety, najczęściej rozpoznawany jest w stadium bardzo trudnym do wyleczenia, co w większości przypadków prowadzi do zgonu chorego. Kluczowa jest zatem szybka diagnostyka i wdrożenie skutecznej terapii. Jakie są wczesne objawy raka żołądka? Na co zwrócić uwagę?

  • Dializy – kiedy się je stosuje, jak długo, koszt, skutki uboczne

    Wprowadzenie terapii nerkozastępczej (potocznie dializ) było przełomowym osiągnięciem pozwalającym wydłużyć życie pacjentom z niewydolnością nerek. Najpowszechniej stosowana jest hemodializa, która wykorzystywana jest zarówno w przypadkach nagłego zachorowania, jak i w czasie leczenia przewlekłego.

  • HPV (wirus brodawczaka ludzkiego) – przyczyny, objawy, rozpoznanie, leczenie zakażenia wirusem HPV

    HPV, czyli wirus brodawczaka ludzkiego, ma ponad 120 typów, z czego część jest wysokoonkogenna. Human papilloma virus jest odpowiedzialny m.in. za raka szyjki macicy, gardła i krtani, prącia. HPV jest także przyczyną powstawania łagodnych zmian, takich jak kurzajki czy brodawki płciowe. Do zakażenia wirusem brodawczaka ludzkiego najczęściej dochodzi w trakcie stosunków seksualnych oraz przez kontakt z naskórkiem osoby zakażonej.

  • Aplazja szpiku kostnego – objawy, przyczyny, leczenie

    Aplazja szpiku kostnego, zwana również niedokrwistością aplastyczną lub anemią aplastyczną, to choroba, którą można podzielić na wrodzoną lub nabytą. Schorzenie może pojawić się nagle lub rozwijać się przez wiele miesięcy, nie dając przy tym żadnych specyficznych objawów.

  • Terapia dźwiękiem – na czym polega? Co leczy?

    Często mówi się o tym, że muzyka łagodzi obyczaje. Jest w tym wiele prawdy. Dźwięk od lat z powodzeniem wykorzystuje się w terapii osób dorosłych i dzieci. W Polsce terapia dźwiękiem zyskuje coraz większą popularność. Jak wpływa na organizm i psychikę? Co zrobić, aby zostać profesjonalnym terapeutą?

  • Felinoterapia, czyli… leczenie kotem

    Są puszyste, ciepłe i przyjemnie mruczą. Każdy, kto jest szczęśliwym posiadaczem kota, wie, że przebywanie w jego towarzystwie jest niczym balsam dla duszy – uspokaja zszargane nerwy, poprawia samopoczucie, a nawet pozytywnie wpływa na zdrowie. Nic w tym dziwnego, ponieważ zwierzęta te od lat wykorzystywane są w terapii wielu przypadłości.

  • Rak przełyku – przyczyny, objawy i leczenie

    Rak przełyku jest złośliwym nowotworem atakującym częściej mężczyzn niż kobiety. Lekarze są zgodni, że zdecydowana większość przypadków choroby wynika z prowadzenia niezdrowego stylu życia, w tym palenia papierosów i spożywania nadmiernej ilości alkoholu. Jakie są objawy raka przełyku i jak się go leczy?

  • Czym jest diastema i jak ją leczyć?

    Diastema popularnie określana jest jako przerwa między zębami. To nie tylko cecha szczególna, a dla niektórych defekt lub dodatkowy atrybut urody, to także możliwa przyczyna zaburzeń funkcjonalnych. Przyczyny tego defektu mogą być różne. Nie zawsze wymaga leczenia. Diastema fizjologiczna obserwowana u dzieci z czasem zanika. Diastemy zamyka się przy pomocy aparatów ortodontycznych lub odbudowy estetycznej, np. przy użyciu licówek.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij