Żywienie pozajelitowe – czym jest i jak wygląda?

Żywienie pozajelitowe – na czym polega i jak długo trwa? 

Zadaniem przewodu pokarmowego jest trawienie oraz wchłanianie poszczególnych elementów pożywienia. W sytuacji, gdy te, a także inne mechanizmy nie działają jak należy, może być potrzebne wsparcie z zewnątrz – w postaci właśnie żywienia drogą dożylną.  

Żywienie pozajelitowe, inaczej żywienie parenteralne (ang. parenteral nutrition), polega na dożylnym dostarczeniu składników takich jak białko, węglowodany, tłuszcze, elektrolity, witaminy, pierwiastki śladowe oraz woda z pominięciem jelit oraz krążenia wrotnego. Mieszaninę przeznaczoną do tego celu stanowi jałowy, apirogenny roztwór wodny bądź emulsja typu olej w wodzie (o/w) substancji odżywczych o ściśle zaplanowanym składzie.

Mieszanina jest przygotowana indywidualnie dla pacjenta, w warunkach aseptycznych apteki szpitalnej, na podstawie wypisanej przez lekarza recepty. Opracowana i przygotowana w ten sposób mieszanina jest przeznaczona do podaży drogą dożylną jako wlew kroplowy lub za pomocą pompy infuzyjnej. Aby było to możliwe, niezbędny jest dostęp dożylny. 

W żywieniu parenteralnym wyróżnia się dwa sposoby prowadzenia interwencji:  

• całkowite żywienie pozajelitowe – wskazane m.in. u pacjentów z nasilonym katabolizmem w przebiegu rozległych operacji, niewydolności nerek, wątroby lub posocznicy; 
• częściowe żywienie pozajelitowe – zalecane u pacjentów wymagających zmienionej podaży składników odżywczych, pomimo że występuje pełen dostęp do przewodu pokarmowego, np. u chorych w przebiegu choroby nowotworowej. 

Żywienie pozajelitowe – wytyczne. Przygotowanie do żywienia parenteralnego 

Celem właściwego przygotowania do podaży żywienia pozajelitowego zespół leczący opracowuje tzw. plan leczenia, czyli dokument określający cele leczenia żywieniowego oraz sposób jego realizacji. Taki plan zawiera: 

• wskazania do leczenia żywieniowego; 
• krótko- oraz długoterminowe cele żywienia (w tym zmniejszenie dolegliwości związanych z chorobą, poprawa stanu odżywienia pacjenta, poprawa jakości jego życia itp.); 
• rodzaj zastosowanego dostępu do układu żylnego; 
• skład planowanej do podaży mieszaniny odżywczej; 
• sposób podawania mieszanin odżywczych. 

Żywienie parenteralne prowadzone jest przy użyciu:  

• cewnika założonego do żyły centralnej (tzw. żywienie pozajelitowe drogą dostępu do żył centralnych); 
• kaniuli założonej do żyły obwodowej (tzw. żywienie pozajelitowe drogą żył obwodowych); 
• przetoki tętniczo-żylnej. 

Wskazania do żywienia pozajelitowego  

Żywienie pozajelitowe (jako interwencję będącą składową leczenia żywieniowego) rozważa się w przypadku tych chorych, u których stwierdza się następujące warunki kliniczne: 

• obecność niedożywienia albo tzw. wysokie ryzyko żywieniowe; 
• zagrażające niedożywienie; 
• spodziewany brak możliwości włączenia diety doustnej przez więcej niż 7 dni.  

Żywienie pozajelitowe w domu – warunki, refundacja 

Ponieważ żywienie pozajelitowe może być procedurą trwającą przez długi czas, jeśli warunki chorego na to pozwalają, włącza się tzw. domowe żywienie pozajelitowe. Kwalifikacja do tej formy leczenia następuje w szpitalu. Chory musi posiadać stały dostęp żylny, cechować się stabilnością metaboliczną, posiadać odpowiednią wiedzę i umiejętności w zakresie pielęgnacji dostępu i sposobu jego używania oraz pozostawać w stałej współpracy z ośrodkiem prowadzącym.

Istotnym elementem opieki jest także miejsce zamieszkania – pozwalające na bezpieczne prowadzenie interwencji. Gdy wymogi te zostaną spełnione, pacjent będzie regularnie otrzymywać mieszaniny do żywienia bezpośrednio do domu, samodzielnie podłączać się, przetaczać „worki” oraz odłączać je po zakończonej procedurze. Żywienie pozajelitowe w warunkach domowych jest refundowane przez NFZ. 

Żywienie pozajelitowe – powikłania

Pomimo zaawanasowanej technologii oraz wysokiej standaryzacji metod leczenia podczas prowadzenia żywienia pozajelitowego mogą wystąpić rozmaite powikłania, takie jak: 

• zespół szoku pokarmowego (tzw. refeeding syndrome); 
• odcewnikowe zapalenie krwi; 
• posocznica; 
• zakażenia skóry; 
• zaburzenia glikemii; 
• zaburzenia lipidowe; 
• niedożywienie (gdy żywienie zostanie poprowadzone w niewłaściwy sposób).