Dieta w chorobie nowotworowej

Odpowiednie żywienie w chorobie nowotworowej spełnia bardzo ważną rolę. Dobrze zbilansowana dieta, czyli taka, która zapewnia pokrycie zapotrzebowania na energię, białko, tłuszcz, węglowodany oraz witaminy, minerały i wodę, może przeciwdziałać niedożywieniu, na które pacjenci onkologiczni są szczególnie narażeni i dzięki temu zapewnić dobre samopoczucie chorego oraz wspomagać w ten sposób leczenie przeciwnowotworowe.

Najlepszym sposobem odżywiania jest odżywianie drogą doustną i zastosowanie tzw. diety kuchennej, uwzględniającej preferencje chorego. Dieta taka powinna spełniać wszystkie zasady racjonalnego odżywiania i charakteryzować się lekkostrawnością. Nie istnieje jedna szablonowa dieta, której stosowanie znajdzie uzasadnienie we wszystkich chorobach nowotworowych. Bardzo często pacjenci wymagają spersonalizowanych zaleceń dietetycznych, dopasowanych do rodzaju nowotworu, dynamiki choroby, zastosowanego leczenia i obecnych dolegliwości, takich jak np. anoreksja, nudności, dysfagia, wzdęcia lub skurcze brzucha, biegunka i zaparcie stolca. Istnieją jednak pewne założenia diety omówione w dalszej części niniejszego artykułu, które każdy chory może zastosować.

Energetyczność diety

Kaloryczność diety w onkologii jest zależna od płci, aktywności fizycznej i stanu metabolicznego pacjenta. Szacunkowa podaż energii powinna wynosi 25–35 kcal/kg m.c./dobę, jednak najbezpieczniej, aby zapotrzebowanie na energię zostało wyliczone przez specjalistę (dietetyka klinicznego,  lekarza lub wykwalifikowanej pielęgniarki).

Makroskładniki pokarmowe

Podaż białka powinna wynosić od 1,0–1,5 g/kg m.c./dobę, czyli ok. 15–20% całkowitej energetyczności diety. W niektórych sytuacjach klinicznych należy zwiększyć ilość spożywanego białka. Składnik ten spełnia fundamentalną rolę w diecie osób chorych na nowotwór. Sprzyja anabolizmowi białek mięśniowych, pomaga utrzymać lub przywrócić beztłuszczową masę ciała. Źródłem białka w diecie powinno być chude mięso, ryby, jaja, produkty mleczne. Jeśli produkty mleczne nie są tolerowane przez pacjentów (np. w trakcie leczenia cytostatykami, w trakcie radioterapii, chemioterapii), należy zastąpić je napojami roślinnymi (np. napój ryżowy, migdałowy, sojowy).

Udział węglowodanów i tłuszczów w diecie pacjenta onkologicznego powinien wynosić odpowiednio 35–50% i 30–50% całkowitej energetyczności diety. W literaturze coraz częściej pojawiają się przesłanki o zasadności stosowania diet wysokotłuszczowych w terapiach onkologicznych. Wymaga to jednak dalszych badań i obserwacji.

Źródłem węglowodanów w diecie powinny być przede wszystkim produkty zbożowe (pieczywo, ryż, kasza, makaron, płatki zbożowe) oraz owoce i warzywa w różnej postaci (surowej, gotowanej, pieczonej). Źródłem tłuszczów w diecie powinny być oleje roślinne (np. olej lniany, oliwa z oliwek, olej rzepakowy), orzechy, tłuste ryby morskie.

Witaminy i minerały

Zapotrzebowanie na witaminy i minerały u osób chorujących na nowotwory jest takie samo jak osób zdrowych. Nie ma wskazań do rutynowej suplementacji witamin i/lub minerałów. Suplementację należy włączyć tylko w wypadku stwierdzonych niedoborów lub sytuacji klinicznej, która może prowadzić do niedoboru określonego składnika. Przykładem mogą być pacjenci po usunięciu żołądka, którzy narażeni są na niedobór witaminy B12.

Ogólne zalecenia

Sposób żywienia osoby chorej na nowotwór powinien być uregulowany, co oznacza, że osoba taka powinna spożywać około 4–5 posiłków na dobę, we względnie równych odstępach czasowych. Optymalna przerwa między jednym a drugim posiłkiem powinna wynosić 3–4 godziny. Konsumpcja powinna mieć miejsce w spokojnych warunkach i przyjaznej atmosferze, nie należy spożywać posiłków w pośpiechu. Temperatura pokarmów powinna być optymalna, to znaczy niezbyt niska i niezbyt wysoka.

Preferowaną obróbką termiczną jest gotowanie (w wodzie, na parze), duszenie, pieczenie w rękawie foliowym lub naczyniu żaroodpornym. Niewskazane jest smażenie, wędzenie, peklowanie, marynowanie. Należy również pamiętać o odpowiednim nawodnieniu chorego.

Fortyfikacja diety

W niektórych sytuacjach konieczna jest tzw. fortyfikacja diety, czyli zwiększenie jej wartości odżywczej. Może się to odbywać przez dodawanie do posiłków produktów pochodzenia naturalnego o dużej gęstości energetycznej. Do takich produktów należy np. masło, śmietana, miód, oleje roślinne.

Inną metodą fortyfikacji jest podaż diet przemysłowych, które ze względu na skład mogą być kompletne (mogą stanowić wyłączne źródło pożywienia) lub niekompletne (np. Fresubin Protein Powder). Ich zaletą jest to, że mają stały, niezmienny skład, są jałowe, są źródłem odpowiedniej ilości energii i składników odżywczych w małej objętości. Przykładowe diety przemysłowe przeznaczone dla pacjentów onkologicznych to Fresubin Energy Drink, Supportan Drink. Preparaty te nie zawierają syropu glukozowego, glutenu i laktozy. Najlepiej spożywać je schłodzone, przez słomkę, w czasie co najmniej 30 minut, aby nie doprowadzić do wystąpienia biegunki.

Materiał partnera.