Choroby żołądka – jakie występują najczęściej? Jak je rozpoznać i leczyć?

Choroby żołądka są dość powszechnym zjawiskiem. Ze względu na niecharakterystyczne, miernie nasilone objawy lub ich brak, bywają przeoczone bądź bagatelizowane. Wiele chorób żołądka można z powodzeniem wyleczyć wprowadzając zmiany w stylu życia oraz stosując leczenie farmakologiczne. Z drugiej strony, choroby nowotworowe żołądka są jednymi z najbardziej śmiertelnych nowotworów. Duże znaczenie ma w tym wypadku profilaktyka i szybka diagnostyka. 

Choroby żołądka – które występują najczęściej? 

Stosunkowo często dochodzi do uszkodzeń błony śluzowej żołądka. Wyróżnia się tutaj dwa zjawiska, zapalenie błony śluzowej i gastropatię, czyli uszkodzenie bez odczynu zapalnego. Choroby te mogą przebiegać w sposób ostry lub przewlekły. Ostre gastropatie najczęściej związane są z nadużywaniem niesteroidowych leków przeciwbólowych, spożywaniem alkoholi wysokoprocentowych, refluksem żółciowym. Występują również u chorych wymagających leczenia w ramach oddziału intensywnej terapii np. w przebiegu wstrząsu, rozległych urazów, oparzeń. Ostre zapalenie błony śluzowej żołądka, czyli nieżyt żołądka, jest również powodowane przez czynniki infekcyjne takie jak wirusy i bakterie. Główną przyczyną przewlekłego zapalenia błony śluzowej żołądka jest z kolei zakażenie H. pylori. Do innych przyczyn należą przewlekłe stosowanie leków przeciwbólowych i autoimmunologiczne zapalenie błony śluzowej żołądka. 

Dyspepsja to zespół objawów chorobowych towarzyszących niektórym chorobom przewodu pokarmowego. Z kolei dyspepsja czynnościowa to odrębny zespół chorobowy należący do grupy zaburzeń czynnościowych przewodu pokarmowego. Wyróżnia się dwa typy dyspepsji czynnościowej, zespół zaburzeń poposiłkowych i zespół bólu w nadbrzuszu. O dyspepsji czynnościowej mówi się wówczas, gdy nie stwierdza się w obrębie przewodu pokarmowego żadnych istotnych zmian, które mogłyby powodować objawy niestrawności. 

Choroba wrzodowa jest również jedną z najczęstszych chorób żołądka. Powstają w niej ubytki sięgające na całą głębokość błony śluzowej. Są one otoczone odczynem zapalnym. Pojawiają się też ogniska martwicy. Zdecydowana większość przypadków choroby wrzodowej jest związana z zakażeniem bakterią H. pylori lub z przewlekłym stosowaniem niesteroidowych leków przeciwzapalnych. 

Choroby nowotworowe żołądka 

Rak żołądka należy do najczęstszych i najbardziej śmiertelnych nowotworów złośliwych w naszej populacji. Rak rozpoznany w zaawansowanym stadium rzadko kiedy daje szanse na wyleczenie, nawet po chirurgicznym usunięciu żołądka. Nowotwór zwykle rozwija się w zmienionej zapalnie błonie śluzowej żołądka. Co za tym idzie, jednym z jego czynników ryzyka, podobnie jak innych chorób żołądka, jest zakażenie H. pylori. Ryzyko zachorowania zwiększają także skłonności genetyczne, palenie tytoniu, otyłość oraz czynniki dietetyczne.

W obrębie żołądka mogą powstać także inne nowotwory złośliwe. Należy do nich m.in. chłoniak typu MALT. Jest to nowotwór wywodzący się z komórek układu odpornościowego. Jest on zwykle mniej złośliwy. Jego występowanie jest ściśle związane z infekcją H. pylori. Innymi rzadkimi nowotworami są tzw. nowotwory podścieliskowe żołądka (GIST). 

Najczęstsze objawy chorego żołądka  

Chorobom żołądka często towarzyszą objawy dyspepsji, czyli niestrawność. Termin ten obejmuje nadmierne uczucie pełności po posiłku, uczucie sytości nieadekwatne do zjedzonego posiłku oraz ból w nadbrzuszu po posiłku. Może również pojawić się zgaga. 

Charakterystycznym objawem choroby wrzodowej jest ból w nadbrzuszu występujący kilka godzin po posiłku lub na czczo, np. nad ranem lub w nocy. Dolegliwości zwykle występują o stałych porach. Zjedzenie posiłku przynosi wówczas ulgę. Jednym z powikłań choroby wrzodowej jest przedziurawienie wrzodu żołądka. Towarzyszy mu o wiele silniejszy ból, często porównywany przez chorych do dźgnięcia nożem. 

Wyraźne objawy raka żołądka pojawiają się zwykle, gdy proces nowotworowy jest już znacznie zaawansowany. Może pojawić się wówczas ciągły ból w nadbrzuszu, utrata masy ciała, brak apetytu i problemy z połykaniem. Zarówno guz nowotworowy, jak i wrzód żołądka mogą być źródłem krwotoku. Krwawienie z żołądka objawia się jako wymioty fusowatą treścią lub czarne, smoliste stolce. Jeśli krwawienie jest niewielkie, może zostać niezauważone. Wówczas prowadzi do powolnej utraty krwi i rozwoju anemii. 

Diagnostyka chorób żołądka – jakie badania wykonuje się najczęściej? 

Jedną z głównych metod wykorzystywanych w diagnostyce chorób żołądka jest badanie endoskopowe. Istnieje kilkanaście wskazań do wykonania gastroskopii. Poza wspomnianymi wyżej objawami, wskazaniem jest także występowanie nowotworów żołądka w rodzinie. Podczas panendoskopii możliwe jest dokładne obejrzenie błony śluzowej żołądka, pobranie wycinków do badania histopatologicznego oraz do testu w kierunku zakażenia H. pylori. Badanie to pozwala także na ocenę wydolności wpustu żołądka. Jego niewydolność występuje np. w chorobie refluksowej. Przy podejrzeniu niektórych nowotworów żołądka zastosowanie ma także ultrasonografia endoskopowa (EUS). 

Zakażenie H. pylori można potwierdzić na podstawie kilku różnych badań. Standardowo przy gastroskopii wykonuje się szybki test ureazowy. Jeśli jego wynik jest niejednoznaczny lub istnieją przeciwwskazania do badania endoskopowego, można posłużyć się testem oddechowym lub badaniem kału na obecność antygenów bakterii. 

W przypadku chorób nowotworowych zastosowanie także tomografia komputerowa. Pozwala ona dokładnie ocenić wielkość guza. Badanie to wykorzystuje się przy podejmowaniu decyzji o sposobie dalszego leczenia. W przeszłości, przed rozpowszechnieniem diagnostyki endoskopowej, zarówno w diagnostyce choroby wrzodowej jak i raka żołądka, wykorzystywano zdjęcie RTG po doustnym podaniu kontrastu. Badanie to uwidacznia jednak tylko bardzo zaawansowane zmiany. Ponadto nie daje możliwości oceny błony śluzowej ani pobrania wycinków do dalszych badań. Z tego powodu praktycznie nie ma ono dzisiaj zastosowania w diagnostyce wspomnianych chorób. 

Leczenie chorób żołądka 

Sposób leczenia jest zależny od rodzaju choroby żołądka. Zapalenia błony śluzowej i gastropatie wywołane np. nadużywaniem alkoholu lub lekami przeciwbólowymi zwykle ustępują samoistnie po zaprzestaniu działania czynnika uszkadzającego. W przeszłości podstawą w leczeniu choroby wrzodowej był zabieg chirurgiczny. Obecnie większość przypadków z powodzeniem można leczyć zachowawczo. Podstawowe znaczenie mają w tym przypadku eradykacja bakterii H. pylori, stosowanie leków obniżających wydzielanie kwasu solnego oraz odpowiednia dieta.

Leczenie raka żołądka zależy głównie od stopnia zaawansowania choroby. W przypadku raka wykrytego w odpowiednio wczesnym stadium możliwe jest endoskopowe wycięcie zajętej błony śluzowej. Jednak w Polsce zdecydowana większość raków żołądka wykrywana jest w znacznym stopniu zaawansowania. Podstawową metodą leczenia jest wówczas chirurgiczne usunięcie żołądka oraz okolicznych węzłów chłonnych oraz radio- i chemioterapia. Jeśli guz jest nieresekcyjny, stosuje się paliatywną radio- lub chemioterapię. Możliwe jest także wykonywanie specjalnych połączeń omijających guza lub przetok odżywczych. 

Leczenie dysfagii czynnościowej bywa trudne ze względu na skomplikowane podłoże. Niejednokrotnie konieczne jest zasięgnięcie pomocy różnych specjalistów. Zastosowanie mają m.in. leki obniżające wydzielanie kwasu solnego oraz leki poprawiające perystaltykę przewodu pokarmowego. W chorobach czynnościowych przewodu pokarmowego konieczna może być także pomoc psychoterapeuty oraz zastosowanie leków przeciwdepresyjnych. Częściowe zmniejszenie dolegliwości może też przynieść modyfikacja diety.