Czym właściwie jest zdrowie?

Zdrowie – według definicji Światowej Organizacji Zdrowia – to stan pełnego fizycznego, umysłowego i społecznego dobrostanu. W ostatnich latach definicja ta została uzupełniona o sprawność do prowadzenia produktywnego życia społecznego i ekonomicznego, a także wymiar duchowy. Zdrowie jest zagadnieniem bardzo obszernym.

Rodzaje zdrowia

Żeby lepiej zrozumieć to pojęcie, można je podzielić na wiele mniejszych obszarów. Wśród rodzajów zdrowia można wyszczególnić:

1. zdrowie fizyczne – prawidłowe funkcjonowanie organizmu, jego układów i narządów. Zdrowie fizyczne mówi również o równowadze pomiędzy procesami anabolicznymi i katabolicznymi. Organizm uznajemy za zdrowy fizycznie wtedy, gdy nie przebiegają w nim procesy patologiczne (choroby), a jego elementy działają odpowiednio. Nie jest konieczne bycie bardzo wysportowanym, aby móc powiedzieć, że jest się zdrowym fizycznie;
2. zdrowie psychiczne – dzielimy je na dwa rodzaje – zdrowie emocjonalne oraz zdrowie umysłowe:

• zdrowie emocjonalne – człowiek zdrowy emocjonalnie potrafi rozpoznawać i nazywać emocje. Potrafi je również wyrażać w odpowiedni sposób. Robi to zgodnie z zasadami i normami społecznymi. Zdrowie psychiczne wiąże się również z utrzymaniem równowagi psychicznej, a w niej mieści się zarządzenie emocjami – umiejętność radzenia sobie ze stresem, napięciem, lękiem, depresją, złością, agresją i innymi emocjami,
• zdrowie umysłowe – mówi o poprawnym przebiegu procesów myślowych. Pokazuje zdolność do logicznego i jasnego myślenia. Zdrowie umysłowe wiąże się z poprawnością działania układu nerwowego, w szczególności ośrodkowego układu nerwowego;

3. zdrowie społeczne – mówi o możliwości adaptacji w grupie. Wyraża zdolność człowieka do nawiązywania, podtrzymywania i rozwijania prawidłowych relacji z innymi ludźmi czy zwierzętami;
4. zdrowie duchowe – w zależności od wiary danego człowieka jest to sposób wyrażania swoich wierzeń i praktyk religijnych. Pokazuje sposób wyrażania osobistego zbioru zasad, zachowań i sposobów osiągania wewnętrznego spokoju i równowagi. Istnieje wiele sposobów osiągania zdrowia duchowego. Niektórzy nazywają zdrowie duchowe spokojem wewnętrznym.

Czynniki wpływu na zdrowie

Podstawowe czynniki wpływające na zdrowie to:

• uwarunkowania biologiczne,
• warunki środowiskowe,
• styl życia,
• opieka zdrowotna.

Jest to bardzo prosty podział, który nie mówi o tym, jakie są zależności pomiędzy tymi czynnikami. Dla przykładu: osoba prowadząca kiepski tryb życia (brak aktywności fizycznej, zła dieta), ale żyjąca w dobrych warunkach środowiska i posiadająca dobre uwarunkowania biologiczne może cieszyć się lepszym zdrowiem niż osoba, która dba o siebie, ale żyje w gorszych warunkach (zanieczyszczenia). Pojęcie zdrowia jest też wysoce subiektywne, bo ktoś może czuć się dobrze, ale równocześnie mieć schorzenia, o których nawet nie ma pojęcia. Opracowano wiele skal mierzących zdrowie. Każda z nich zawiera margines subiektywności, o którym wspomniałem.

Dobrostan subiektywny a zdrowie

Istnieje też pojęcie dobrostanu, które jest jeszcze bardziej subiektywne niż zdrowie, ale oddaje istotę właściwego pojmowania pojęcia zdrowia.

Istnieją również takie choroby, które jeszcze nie posiadają racjonalnego wyjaśnienia – na przykład ból fantomowy, czyli odczuwany ból kończyny, która nie ma prawa boleć (najczęściej po amputacji). Nie jest więc tak, że zdrowie to tylko całkowity brak choroby czy niepełnosprawności. Jest to pojęcie bardzo złożone.

Zdrowie publiczne

Zdrowie publiczne wg definicji to nauka i sztuka zapobiegania chorobom, przedłużania życia i promowania zdrowia poprzez zorganizowane wysiłki i świadome wybory społeczeństwa, organizacji, społeczności państwowych i prywatnych, a także jednostek. Instytucje takie jak Ministerstwo Zdrowia, Główny Inspektorat Farmaceutyczny czy Narodowy Fundusz Zdrowia planują, odpowiadają za wykonanie, ale również nadzorują stan zdrowia publicznego.

Zdrowie w literaturze

Jan Kochanowski według mnie najlepiej oddał istotę zdrowia. W swojej fraszce pt. Na zdrowie wychwala pozostawanie w pełni zdrowia ponad każdą inną wartość:

Szlachetne zdrowie,
Nikt się nie dowie,
Jako smakujesz,
Aż się zepsujesz.
Tam człowiek prawie
Widzi na jawie
I sam to powie,
Że nic nad zdrowie
Ani lepszego,
Ani droższego…

Celem wspólnym stosowanych nauk okołozdrowotnych takich jak biologia, chemia, fizyka, medycyna, farmacja, biotechnologia, dietetyka, fizjoterapia, pielęgniarstwo, psychologia, fizjoterapia, ratownictwo medyczne i wielu innych, jest nie tylko poszerzenie wiedzy o zdrowiu, ale także bezpośrednie go polepszenie. Od wielu lat możemy zaobserwować statystyczne i postępujące poprawianie się wskaźników zdrowia w społeczeństwie. Może to też świadczyć o tym, że coraz lepiej świadomie dbamy i troszczymy się o nasze zdrówko. Jest to bardzo dobry znak w tak trudnych i wymagających dla nas czasach.