Choroba Perthesa - leczenie, objawy i przyczyny

U kogo zwykle dochodzi do rozwoju jałowej martwicy kości?

Jałowe martwice kości dotyczą głownie dzieci i młodzieży, a powstają one zwykle w nasadach kości. Zwykle przyczyny upośledzające ukrwienie tych kości uzależnione są od wielu czynników, z których najważniejszymi są przewlekłe przeciążenie koniczyny, mechaniczne uciśnięcie naczyń, zatory, mikrourazy, wady rozwojowe, jak również zaburzenia hormonalne. 

Jakie są objawy jałowych martwic kości?

Objawy chorobowe zwykle rozpoczynają się dyskretnymi bólami i oszczędzaniem chorej kończyny. Miejscowo stwierdza się pogrubienie zarysów, obrzęk, zwiększone ucieplenie, wzmożone napięcie mięśni oraz bolesność w końcowych fazach ruchu oraz przy obciążaniu kończyny. Wyraźne dolegliwości, przykurcze stawowe oraz zmiany radiologiczne występują dopiero w pełni rozwoju procesu chorobowego. Obumarła tkanka kostna w następstwie wnikania w jej obszar ziarniny i naczyń stopniowo zaczyna ulegać osteolizie, a następnie odbudowie. Nowo powstała tkanka kostna jest bardzo wrażliwa na ucisk i odkształcenia, dlatego przy niewłaściwym postępowaniu może ulec trwałemu zniekształceniu i stać się przyczyną kalectwa. 

Której kości dotyczy zatem choroba Perthesa? U kogo najczęściej występuje?

Choroba Perthesa to jałowa martwica głowy kości udowej, jest ona najczęściej spotykana jałowa martwica wśród wszystkich martwic dziecięco-młodzieńczych. Występuje ona na wszystkich kontynentach, a dotyczy głownie rasy białej. Zazwyczaj zapadają na nią chłopcy pomiędzy piątym a ósmym rokiem życia.

Jakie są objawy choroby Perhesa?

Pierwszymi objawami jałowej martwicy głowy kości udowej są zazwyczaj utykanie oraz bóle stawu kolanowego, zdecydowanie rzadziej stawu biodrowego. Utykanie początkowo nasila się w ciągu dnia w czasie dłuższego chodzenia, zaś po wypoczynku zanika. W czasie badania lekarz ortopeda stwierdza u dziecka ograniczenie odwodzenia, wyprostu i rotacji wewnętrznej. U nieleczonych dzieci może też dołączyć się przykurcz w przywodzeniu, zgięciu i rotacji zewnętrznej oraz wychudzenie mięśni uda i pośladka po stronie chorej. Należy pamiętać o tym, że dolegliwości i objawy kliniczne w początkowym okresie choroby zwykle wyprzedzają zmiany radiologiczne o około 1-3 miesiące. 

Z czym zazwyczaj różnicuje się chorobę Perthesa?

Lekarz ortopeda musi różnicować jałową martwice głowy kości udowej z łagodnym zapaleniem stawu biodrowego, jak również z młodzieńczym złuszczaniem się głowy kości udowej oraz z gruźlicą stawu biodrowego.

W jaki sposób rozpoznaje się jałową martwice głowy kości udowej?

Należy pamiętać, że do rozpoznania  choroby Perthesa praktycznie w ogóle nie są przydatne badania laboratoryjne, bowiem zarówno morfologia, jak i poziom OB i badanie ogólne moczu przez cały okres trwania choroby nie wykazują żadnych odchyleń od stanu prawidłowego. Niewątpliwie bardzo przydatnym badaniem jest wykonanie zdjęcia radiologicznego, na którym lekarz ortopeda jest w stanie stwierdzić zmiany charakterystyczne dla jałowej martwicy głowy kości udowej. Bardzo wartościowym badaniem pomocniczym w diagnostyce choroby Perthesa jest też rezonans magnetyczny oraz scyntygrafia kostna, która w okresie niemym radiologiczne pozwala wykryć obszar niedokrwienia w obrębie nasady i przynasady kości udowej przez uwidocznienie miejsc upośledzonego wychwytu znacznika promieniotwórczego. Z badań nieinwazyjnych na szczególną uwagę zasługuje również badanie usg, szczególnie we wczesnym okresie jałowej martwicy głowy kości udowej. Badanie usg umożliwia bowiem stwierdzenie obecności wysięku w stawie biodrowym, ocenę konturu chrzestnej nasady kości udowej, a także zmian toczących się w okolicy przynasad. W późniejszym zaś okresie czasu choroby Perthesa badanie usg pozwala stwierdzić zmiany zachodzące podczas odbudowy martwiczo zmienionej nasady kości udowej, co umożliwia istotne ograniczenie liczby badań radiologicznych. 

Jak długo zazwyczaj trwa proces chorobowy w przebiegu jałowej martwicy głowy kości udowej?

Zazwyczaj proces chorobowy trwa około dwóch- trzech lat. W zależności od stopnia rozwoju zmian martwiczych czas trwania choroby można podzielić na cztery okresy. Pierwszy to okres zmian początkowych, który trwa zwykle około 2-3 miesięcy. W jego przebiegu na zdjęciu radiologicznym można zauważyć przede wszystkim poszerzenie szczeliny stawowej w wyniku istniejącego wysięku oraz pogrubienie chrząstki stawowej. W okresie drugim (jest to okres martwicy), który utrzymuje się zwykle od 4 do 12 miesięcy, w obrazie radiologicznym dominują jednolite, wzmożone wysycenie punktu kostnienia bliższej nasady kości udowej. Okres trzeci to okres fragmentacji, trwa on od 6 miesiącu do kilku lat. Wyróżnia się on wyrastaniem nowych naczyń i odbudową kości udowej. Okres czwarty natomiast to okres odbudowy lub zmian utrwalonych, rozpoczyna się on w momencie uwidocznienia obrysu nasady i kończy z chwilą uzyskania pełnej przebudowy struktury kostnej z zachowaniem prawidłowego kształtu lub różnego stopnia zniekształcenia głowy kości udowej. 

Jak leczy się jałową martwicę głowy kości udowej?

Leczenie choroby Perthesa jest tak naprawdę uzależnione od wieku chorego dziecka, jak również od jego stanu klinicznego i całościowego obrazu chorobowego. Leczenie zatem sprowadza się w pierwszej kolejności do przywrócenia pełnego zakresu ruchów w stawie biodrowym oraz zachowania pełnego pokrycia głowy kości udowej przez panewkę. 

W jaki sposób wygląda zatem to leczenie? Czy stosowana jest również rehabilitacja? 

W leczeniu stosuje się wyciągi pośrednie, jak również ćwiczenia ruchowe w odciążeniu, fizykoterapię oraz opatrunki gipsowe. Dodatkowo, bardzo pomocne okazują się również zazwyczaj aparaty ortopedyczne odciążające i korygujące ustawienie kończyny w stawie biodrowym.