Tętniak aorty brzusznej – objawy, rokowania i leczenie
Tętniak aorty brzusznej jest jej lokalnym poszerzeniem o ponad 50% prawidłowej szerokości. Tętniaki aorty brzusznej są obecne u około 4,5 % populacji ludzi po 40 roku życia, 3-8 razy częściej zdarzają się one u mężczyzn niż u kobiet.
W jaki sposób można podzielić tętniaki aorty brzusznej?
Tętniaki aorty brzusznej można podzielić ze względu na etiologie ich powstawania oraz ze względu na ich kształt. Do tych pierwszych zalicza się zatem tętniaki miażdżycowe, zwyrodnieniowe, pozapalne, pourazowe oraz inne. Pod względem kształtu można natomiast podzielić tętniaki na workowate (ten rodzaj tętniaka jest bardziej typowy dla tętnicy podobojczykowej lewej oraz dolnej ściany łuku aorty) oraz zdecydowanie bardziej częste tętniaki wrzecionowate.
Ponadto tętniaki można też podzielić ze względu na budowę ich ściany. Wyróżnia się zatem tętniaki prawdziwe oraz rzekome. Ścianę tętniaków rzekomych tworzy przydanka z otaczającymi tkankami po przerwaniu błony wewnętrznej i środkowej, ten rodzaj tętniaka jest zwykle tętniakiem pourazowym. Ponadto, tętniaki można też podzielić ze względu na obraz kliniczny. Tętniaki dzielą się zatem na tętniaki bezobjawowe, objawowe i pęknięte.
Jakie są najczęstsze przyczyny powstawania tętniaka aorty brzusznej?
Czynnikami sprzyjającymi powstawaniu tętniaków mogą też być choroba Takayasu, czyli olbrzymiokomórkowe zapalenie tętnic, jak również zapalenie tętnic w przebiegu różnego rodzaju chorób układowych.
Czynniki ryzyka pęknięcia tętniaka aorty brzusznej
Jednym z takich czynników jest średnica tętniaka aorty brzusznej – im tętniak większy, tym ryzyko jego pęknięcia jest większe. Ponadto, pęknięciu tętniaka aorty brzusznej sprzyja też starszy wiek pacjenta, obecność u niego nadciśnienia tętniczego, jak również przewlekła obturacyjna choroba płuc i palenie tytoniu.
Jakie są objawy tętniaka aorty brzusznej?
Zazwyczaj u pacjentów z tętniakiem aorty brzusznej nie są obecne żadne objawy, a tętniak wykrywany jest przypadkowo w czasie wykonywania badani usg jamy brzusznej. Zdarza się jednak, że objawy są obecne. Najczęstszym objawem jest zatem stały, gniotący ból w śródbrzuszu lub też w okolicy lędźwiowej kręgosłupa. Ból ten przypomina ból korzeniowy, jednak ruch, tak jak w przypadku zespołów korzeniowych, nie wpływa na intensywność tego bólu. Ból może być też mniejszy w pozycji leżącej z nogami zgiętymi w stawach kolanowych.
Zdarza się, że tętniaka aorty brzusznej lekarz jest w stanie stwierdzić w czasie badania palpacyjnego jamy brzusznej. Jest to możliwe w sytuacji, kiedy średnica tętniaka aorty brzusznej jest równa lub większa 5 centymetrów, wtedy w czasie badania brzucha lekarz może czasem stwierdzić pulsujący guz. Zdarza się też, że w czasie osłuchiwania jamy brzusznej lekarz usłyszy szmer nad aortą brzuszną, czasem tętniak w czasie badania może też być tkliwy ( zwłaszcza w sytuacji, kiedy szybko się powiększa).
W jaki sposób rozpoznaje się tętniaka aorty brzusznej?
Tętniaka aorty brzusznej rozpoznaje się za pomocą różnego a rodzaju badań obrazowych. Podstawowym badaniem, dzięki któremu lekarz może stwierdzić tętniaka aorty brzusznej, często przypadkowo, bo badanie jest wykonywane z innego powodu, jest usg jamy brzusznej.
Bardzo dokładnym badaniem jest też angio-CT, czyli tomografia komputerowa z uwidocznieniem naczyń krwionośnych. Dzięki temu badaniu można bardzo dokładnie ocenić wielkość tętniaka (z dokładnością nawet do 0,2 cm), jak również jego zasięg i zależności anatomiczne miedzy tętniakiem aorty brzusznej a poszczególnymi narządami i naczyniami krwionośnymi. Jeszcze bardziej dokładnym badaniem jest angio-MR, czyli rezonans magnetyczny również z uwidocznieniem naczyń krwionośnych.
Jak wygląda dalsze postępowanie w sytuacji, kiedy dojdzie do rozpoznania tętniaka aorty brzusznej?
W przypadku tętniaków o wymiarach 40-45 mm kontrolne badanie usg należy powtarzać raz na pół roku, zaś w przypadku tętniaków o średnicy powyżej 45 mm należy od razu skierować chorego do szpitala zajmującego się chorobami naczyń.
W jaki sposób leczy się tętniaki aorty brzusznej?
Przede wszystkim po rozpoznaniu tętniaka aorty brzusznej należy wyeliminować czynniki ryzyka chorób sercowo-naczyniowych, ze specjalnym uwzględnieniem zaprzestania palenia przez pacjenta tytoniu oraz normalizacji ciśnienia tętniczego krwi (zazwyczaj celem normalizacji ciśnienia tętniczego pacjentom zaleca się przyjmowanie leków należących do grupy beta-blokerów, bowiem leki te zmniejszają tempo progresji tętniaków aorty brzusznej o średnicy powyżej 4 cm o 50%). Czasami jednak konieczne jest leczenie operacyjne tętniaka aorty brzusznej.
Tętniak aorty brzusznej – operacja
Przede wszystkim do operacji kwalifikuje się tętniaki aorty brzusznej o średnicy powyżej 55 mm lub też takie, które powiększyły się o 5 lub więcej milimetrów w przeciągu pół roku. Ponadto na zabieg operacyjny kierowani są wszyscy pacjenci, u których doszło do pęknięcia tętniaka lub też tętniak cały czas daje objawy.
Operacja polega na wszczepieniu protezy naczyniowej w miejscu, gdzie obecny jest tętniak.
Czy możliwe są powikłania tętniaka aorty brzusznej? Jakie są rokowania?
Powikłaniem obecności tętniaka aorty brzusznej jest jego pęknięcie. Tętniak aorty brzusznej najczęściej pęka do przestrzeni zaotrzewnowej oraz jamy brzusznej. Pacjent odczuwa wtedy bardzo silny, nagły ból w jamie brzusznej, dochodzi do rozwoju wstrząsu hipowolemicznego. Śmiertelność na skutek pęknięcia tętniaka aorty brzusznej i wynosi około 40-60 %.