Co warto wiedzieć o beta-blokerach?

Działanie beta-blokerów i wskazania do ich stosowania

Aby zrozumieć działanie tej grupy leków, warto przypomnieć sobie podstawowe informacje z lekcji biologii na temat receptorów znajdujących się w całym organizmie. Receptor można porównać do zamka, który otworzyć (aktywować lub zablokować) może tylko odpowiedni klucz. Kluczem są związki chemiczne krążące w organizmie wraz z krwią, za pośrednictwem których organizm steruje wszystkimi czynnościami życiowymi, zarówno świadomymi, jak i nieświadomymi.

Beta-blokery to leki, które stanowią klucz do receptorów β znajdujących się m.in. w ścianach naczyń krwionośnych (β2) i sercu (β2). Ich połączenie z receptorem blokuje możliwość przyłączenia się do niego innych pasujących związków chemicznych (np. adrenaliny), a tym samym hamuje efekt, który mogłyby wywołać (przyspieszenie akcji serca, wzrost ciśnienia tętniczego krwi).

Wskazania do stosowania beta-blokerów:

• Nadciśnienie tętnicze;
• Niewydolność serca;
• Choroba niedokrwienna serca (choroba wieńcowa), zwłaszcza po przebytym zawale;
• Niektóre zaburzenia rytmu serca;
• Nadczynność tarczycy;
• Tachykardia zatokowa;
• Jaskra;
• Migrena;
• Zespół objawów odstawiennych u alkoholików;
• „Lęk sceniczny”, czyli objawy towarzyszące silnej tremie.

Działania uboczne i przeciwwskazania

Beta-blokery, podobnie jak inne leki, mogą powodować niepożądane skutki uboczne, a mechanizm ich działania może w niektórych przypadkach wykluczać ich zastosowanie. Jest to związane przede wszystkim z ich działaniem obniżającym ciśnienie krwi i spowalniającym pracę serca.

Skutki uboczne:

•    Osłabienie, obniżona wydolność fizyczna, zawroty głowy, omdlenia;
•    Niewydolność krążeniowa, zbyt niskie ciśnienie krwi, blok przedsionkowo-komorowy, zaostrzenie objawów choroby tętnic obwodowych, zimne dłonie i stopy;
•    Nudności, wymioty, bóle brzucha, biegunka lub zaparcia, maskowanie objawów hipoglikemii (spadku cukru) u chorych na cukrzycę typu I, wzrost poziomu „złego” cholesterolu i trójglicerydów we krwi;
•    Wywołanie lub zaostrzenie napadów astmy;
•    Czasowa impotencja u mężczyzn.

Przeciwwskazania do stosowania tej grupy leków dzieli się na względne, kiedy korzyść z ich stosowania przewyższa ryzyko z tym związane, oraz bezwzględne, gdy należy rozważyć stosowanie innej grupy leków obniżających ciśnienie.

Przeciwwskazania względne:

• Przewlekła obturacyjna choroba płuc (POCHP);
• Astma oskrzelowa;
• Blok przedsionkowo-komorowy I stopnia;
• Cukrzyca;
• Miażdżyca tętnic obwodowych;
• Depresja;
• Zespół chorego węzła zatokowego.

Przeciwwskazania bezwzględne:

• Blok przedsionkowo-komorowy II i III stopnia – spowolniony przepływ impulsu elektrycznego pobudzającego serce do pracy pomiędzy przedsionkami a komorami serca.

O czym warto pamiętać stosując beta-blokery?

Należy codziennie mierzyć ciśnienie krwi i zapisywać pomiary w dzienniczku pomiaru ciśnienia, otrzymanym od kardiologa lub w aptece, albo po prostu spisywać je w zeszycie. Dzięki temu lekarz będzie mógł precyzyjniej ocenić skuteczność leczenia i dobrać odpowiednią dawkę leku.

Nie wolno samodzielnie modyfikować dawkowania ani odstawiać leku. Może to spowodować nagły wzrost/spadek ciśnienia krwi lub zaburzyć pracę serca, prowadząc do omdlenia a nawet zawału.

Chorując na cukrzycę należy pamiętać o regularnym spożywaniu posiłków i systematycznym pomiarze poziomu cukru we krwi. Beta-blokery mogą maskować objawy niedocukrzenia, takie jak kołatanie serca czy drżenie.

Należy poinformować lekarza o wszystkich lekach stosowanych z przepisu lekarza innej specjalności, szczególnie diabetologa, reumatologa, endokrynologa i onkologa, jak również wszystkich lekach i suplementach stosowanych na „własną rękę”, nawet jeśli dotyczy to tylko witamin czy środków stosowanych sporadycznie na nadkwasotę.