Co warto wiedzieć o beta-blokerach?

21.10.2019

Beta-blokery (beta-adrenolityki) to jedne z najczęściej przepisywanych leków na całym świecie. Skoro lekarz zalecił stosowanie jednego z nich, to najprawdopodobniej jest to związane ze zbyt wysokim ciśnieniem krwi i/lub nieprawidłową pracą serca. Co warto wiedzieć o beta-blokerach i ich stosowaniu?

Działanie beta-blokerów i wskazania do ich stosowania

Aby zrozumieć działanie tej grupy leków, warto przypomnieć sobie podstawowe informacje z lekcji biologii na temat receptorów znajdujących się w całym organizmie. Receptor można porównać do zamka, który otworzyć (aktywować lub zablokować) może tylko odpowiedni klucz. Kluczem są związki chemiczne krążące w organizmie wraz z krwią, za pośrednictwem których organizm steruje wszystkimi czynnościami życiowymi, zarówno świadomymi, jak i nieświadomymi.

Beta-blokery to leki, które stanowią klucz do receptorów β znajdujących się m.in. w ścianach naczyń krwionośnych (β2) i sercu (β2). Ich połączenie z receptorem blokuje możliwość przyłączenia się do niego innych pasujących związków chemicznych (np. adrenaliny), a tym samym hamuje efekt, który mogłyby wywołać (przyspieszenie akcji serca, wzrost ciśnienia tętniczego krwi).

Leki z tej grupy obniżają ciśnienie krwi do wartości prawidłowych lub akceptowalnych, spowalniają nadmiernie przyspieszoną akcję serca i poprawiają jego dotlenienie. Działanie to ma na celu ograniczenie wystąpienia m.in. zawału serca.

Wskazania do stosowania beta-blokerów:

Nadciśnienie tętnicze;
Niewydolność serca;
Choroba niedokrwienna serca (choroba wieńcowa), zwłaszcza po przebytym zawale;
Niektóre zaburzenia rytmu serca;
Nadczynność tarczycy;
Tachykardia zatokowa;
Jaskra;
Migrena;
Zespół objawów odstawiennych u alkoholików;
„Lęk sceniczny”, czyli objawy towarzyszące silnej tremie.

Działania uboczne i przeciwwskazania

Beta-blokery, podobnie jak inne leki, mogą powodować niepożądane skutki uboczne, a mechanizm ich działania może w niektórych przypadkach wykluczać ich zastosowanie. Jest to związane przede wszystkim z ich działaniem obniżającym ciśnienie krwi i spowalniającym pracę serca.

Skutki uboczne:

•   Osłabienie, obniżona wydolność fizyczna, zawroty głowy, omdlenia;
•   Niewydolność krążeniowa, zbyt niskie ciśnienie krwi, blok przedsionkowo-komorowy, zaostrzenie objawów choroby tętnic obwodowych, zimne dłonie i stopy;
•   Nudności, wymioty, bóle brzucha, biegunka lub zaparcia, maskowanie objawów hipoglikemii (spadku cukru) u chorych na cukrzycę typu I, wzrost poziomu „złego” cholesterolu i trójglicerydów we krwi;
•   Wywołanie lub zaostrzenie napadów astmy;
•   Czasowa impotencja u mężczyzn.

Przeciwwskazania do stosowania tej grupy leków dzieli się na względne, kiedy korzyść z ich stosowania przewyższa ryzyko z tym związane, oraz bezwzględne, gdy należy rozważyć stosowanie innej grupy leków obniżających ciśnienie.

Przeciwwskazania względne:

Przewlekła obturacyjna choroba płuc (POCHP);
Astma oskrzelowa;
Blok przedsionkowo-komorowy I stopnia;
Cukrzyca;
Miażdżyca tętnic obwodowych;
Depresja;
Zespół chorego węzła zatokowego.

Przeciwwskazania bezwzględne:

Blok przedsionkowo-komorowy II i III stopnia – spowolniony przepływ impulsu elektrycznego pobudzającego serce do pracy pomiędzy przedsionkami a komorami serca.

O czym warto pamiętać stosując beta-blokery?

Należy codziennie mierzyć ciśnienie krwi i zapisywać pomiary w dzienniczku pomiaru ciśnienia, otrzymanym od kardiologa lub w aptece, albo po prostu spisywać je w zeszycie. Dzięki temu lekarz będzie mógł precyzyjniej ocenić skuteczność leczenia i dobrać odpowiednią dawkę leku.

Nie wolno samodzielnie modyfikować dawkowania ani odstawiać leku. Może to spowodować nagły wzrost/spadek ciśnienia krwi lub zaburzyć pracę serca, prowadząc do omdlenia a nawet zawału.

Chorując na cukrzycę należy pamiętać o regularnym spożywaniu posiłków i systematycznym pomiarze poziomu cukru we krwi. Beta-blokery mogą maskować objawy niedocukrzenia, takie jak kołatanie serca czy drżenie.

Jeśli tętno mierzone na nadgarstku spadnie poniżej 55 uderzeń na minutę i towarzyszą temu zawroty głowy lub omdlenia, należy pilnie udać się do lekarza.

Należy poinformować lekarza o wszystkich lekach stosowanych z przepisu lekarza innej specjalności, szczególnie diabetologa, reumatologa, endokrynologa i onkologa, jak również wszystkich lekach i suplementach stosowanych na „własną rękę”, nawet jeśli dotyczy to tylko witamin czy środków stosowanych sporadycznie na nadkwasotę.

Beta-blokery to leki ratujące życie i w większości przypadków jest to związane z przyjmowaniem ich do końca życia.