Bursztyn – pochodzenie, właściwości i zastosowanie

Bursztyny znane są od wieków, same mają miliony lat. Ich właściwości były i nadal są testowane przez niejednego praktyka medycyny ludowej.

Bursztyn – czym jest? Jak powstaje?

Bursztyn to kopalna żywica drzew iglastych. Jest minerałem, którego najstarsze złoża datowane są na okres dewoński (mają około 400 milionów lat). Obszary, gdzie znajdują się złoża bursztynu, w pradawnych czasach porastały drzewa bogate w żywicę.

Bursztyny to substancje niejednorodne chemicznie. Budują je zarówno związki organiczne, jak i nieorganiczne. Skład bursztynu w zależności od pochodzenia może być różny, ale w przybliżeniu szacuje się, że zawartość węgla wynosi od 61% do 81%, wodoru od 8,5% do 11%, tlenu około 15% oraz siarki około 0,5%.

Bursztyn zawiera również śladowe ilości składników mineralnych. Najbardziej charakterystycznym związkiem organicznym w nim zwartym jest kwas bursztynowy.

Bursztyn – rodzaje

Bursztyn dzieli się na różne rodzaje w zależności od okresu w dziejach Ziemi, w których żyły rośliny produkujące żywicę, czy miejsca występowania (np. bursztyn bałtycki – jantar, bursztyn dominikański, bursztyn meksykański). Podział również obejmuje cechy fizyczne, jak kolor (np. odcienie od jasnożółtego do intensywnie brązowego) i przezroczystość (bursztyny mleczne i klarowne). 

Właściwości bursztynu

Bursztyn jest substancją stałą o różnorodnym zabarwieniu: żółtym, białawym, czerwonym, zielonym czy niebieskawym. Stopień przezroczystości bursztynu zależy od ilości pęcherzyków powietrza zawartych w tym ciele stałym. Jego połysk oceniany jest przez specjalistów jako woskowy. 

Gęstość bursztynu zbliżona jest do gęstości wody morskiej (0,96–1,096 g/cm³). Ta cecha bywa wykorzystywana przy odróżnieniu prawdziwych bursztynów od imitujących je kamieni – testowane kawałki wrzuca się do solanki o wyższej gęstości niż woda morska (np. 5 łyżeczek soli rozpuszcza się w szklance wody). Te, które nie opadną na dno naczynia, będą prawdziwymi bursztynami. 

Bursztyn jest stosunkowo miękkim minerałem. Jego twardość wynosi 2–3 w dziesięciostopniowej skali Mohsa (10 oznacza najtwardszy minerał). Z tego powodu łatwo ulega obróbce mechanicznej. Ma niską temperaturę topnienia (ok. 350°C). Częściowo rozpuszcza się w rozpuszczalnikach organicznych, jak chloroform, metanol, etanol, terpentyna. Nie rozpuszcza się natomiast w wodzie.

Bursztynowi przypisuje się szereg właściwości prozdrowotnych. Od wieków wykorzystywany był (i jest) w medycynie ludowej. Właściwości bursztynu są między innymi efektem zawartości kwasu bursztynowego, który wg badań naukowych pobudza system nerwowy, działa przeciwzapalnie i antytoksycznie, reguluje pracę jelit i nerek. Wyciągi z bursztynu (np. nalewka, olej) mają działanie przeciwutleniające, przeciwbakteryjne, mogą łagodzić problemy skórne, takie jak skutki oparzeń i ugryzień owadów.

Bursztyn a tarczyca, ząbkowanie i inne schorzenia

W internetowych źródłach można natknąć się na wzmianki o zbawiennym wpływie bursztynu lub wyrobów przygotowanych na jego bazie na wiele ludzkich (i nie tylko) schorzeń. Praktycy medycyny alternatywnej twierdzą, że noszenie naszyjnika, bransoletki lub innej biżuterii z bursztynów ma pozytywny wpływ na przypadłości, do których zalicza się: problemy z tarczycą (np. guzki tarczycy), problemy z sercem, ząbkowanie, astmę czy zapalenia gardła. Rzekomo lepiej działa na organizm bursztyn nieoszlifowany niż ten o wygładzonych krawędziach.

Warto wspomnieć, że bursztynowi również przypisuje się bardziej mistyczne właściwości. Używany był (i przez niektórych nadal jest) jako amulet od najdawniejszych czasów, który ma chronić ciało i umysł przed magicznymi zagrożeniami.

Zastosowanie bursztynu

Wyniki badań potwierdzające między innymi działanie przeciwzapalne czy przeciwbakteryjne sprawiają, że bursztyn jest surowcem chętnie wykorzystywanym nie tylko przez jubilerów do produkcji biżuterii, ale również w kosmetyce czy do produkcji nalewek lub maści przeznaczonych do użytku zewnętrznego.

Bursztyn w kosmetyce

Bursztyn jest surowcem kosmetycznym używanym w produkcji wcierek, szamponów i odżywek do włosów, kremów, maseczek, peelingów, mydeł i balsamów. Stosowany jest jako wyciąg lub w formie sproszkowanej.

Nalewka z bursztynu – na co pomoże? Jak zrobić?

Jednym z najpopularniejszych specyfików na bazie bursztynu, który można kupić w formie gotowej do użycia lub samodzielnie przyrządzić go w domu, jest nalewka bursztynowa. Produkcja takiej mikstury polega na zalaniu kawałków bursztynu stężonym alkoholem (spirytus, 96% etanolu).

Zaleca się wsypać około 20 g pokruszonego bursztynu do półlitrowej butelki i zalać do pełna spirytusem. Taką mieszaninę odstawić w ciemne miejsce na dwa tygodnie i mieszać codziennie. Po tym czasie można korzystać z jej dobrodziejstwa.

Warto jednak pamiętać, że nalewka może być przygotowywana na bazie alkoholu etylowego lub salicylowego. Do użytku wewnętrznego należy stosować wyłącznie tę na bazie etanolu. Zalecana dawka ok. 30 kropli nalewki (około 1,5 ml) dwa razy dziennie daje około 2,5 g czystego alkoholu. Z tego powodu nalewki bursztynowej nie powinny stosować kobiety w ciąży i karmiące piersią, dzieci oraz osoby wrażliwe na ten składnik.

Maść bursztynowa

Innym specyfikiem wytwarzanym na bazie bursztynu jest maść bursztynowa. Produkowana jest przez połączenie wyciągu z bursztynu (nalewki) z podłożem (wazeliną czy lanoliną). Zalecana jest do stosowania zewnętrznego – do masażu w okolicach stawów, szczególnie po wysiłku fizycznym.