natrulany bursztyn
Joanna Orzeł

Bursztyn – pochodzenie, właściwości i zastosowanie

Jednym z nieodzownych elementów nadbałtyckiego krajobrazu są miejsca, w których kupimy wyroby z bursztynu. Choć pierwsze skojarzenie z tym minerałem to biżuteria, producenci oferują również nalewki, maści i wiele innych produktów. Czym jest bursztyn i jak powstaje? Czy ma właściwości lecznicze? Jak rozpoznać ten prawdziwy?

Bursztyny znane są od wieków, same mają miliony lat. Ich właściwości były i nadal są testowane przez niejednego praktyka medycyny ludowej.

Bursztyn – czym jest? Jak powstaje?

Bursztyn to kopalna żywica drzew iglastych. Jest minerałem, którego najstarsze złoża datowane są na okres dewoński (mają około 400 milionów lat). Obszary, gdzie znajdują się złoża bursztynu, w pradawnych czasach porastały drzewa bogate w żywicę.

Żywica zamieniła się w cenione nie tylko przez jubilerów złoża w wyniku przemian trwających wiele milionów lat i spowodowanych między innymi zmianami środowiska czy transportem jej do słonej (morskiej) wody.

Bursztyny to substancje niejednorodne chemicznie. Budują je zarówno związki organiczne, jak i nieorganiczne. Skład bursztynu w zależności od pochodzenia może być różny, ale w przybliżeniu szacuje się, że zawartość węgla wynosi od 61% do 81%, wodoru od 8,5% do 11%, tlenu około 15% oraz siarki około 0,5%.

Bursztyn zawiera również śladowe ilości składników mineralnych. Najbardziej charakterystycznym związkiem organicznym w nim zwartym jest kwas bursztynowy.

Bursztyn – rodzaje

Bursztyn dzieli się na różne rodzaje w zależności od okresu w dziejach Ziemi, w których żyły rośliny produkujące żywicę, czy miejsca występowania (np. bursztyn bałtycki – jantar, bursztyn dominikański, bursztyn meksykański). Podział również obejmuje cechy fizyczne, jak kolor (np. odcienie od jasnożółtego do intensywnie brązowego) i przezroczystość (bursztyny mleczne i klarowne). 

Bursztyny powstające w środowisku naturalnym mogą w swojej strukturze zawierać inkluzje, czyli wtopione w kawałek minerału fragmenty roślin (liście, łodygi) i zwierząt (np. owady czy małe jaszczurki). To właśnie bursztynowe inkluzje stały się inspiracją do stworzenia sagi filmów Jurassic Park i Jurassic World.

Polecane dla Ciebie

Właściwości bursztynu

Bursztyn jest substancją stałą o różnorodnym zabarwieniu: żółtym, białawym, czerwonym, zielonym czy niebieskawym. Stopień przezroczystości bursztynu zależy od ilości pęcherzyków powietrza zawartych w tym ciele stałym. Jego połysk oceniany jest przez specjalistów jako woskowy. 

Gęstość bursztynu zbliżona jest do gęstości wody morskiej (0,96–1,096 g/cm³). Ta cecha bywa wykorzystywana przy odróżnieniu prawdziwych bursztynów od imitujących je kamieni – testowane kawałki wrzuca się do solanki o wyższej gęstości niż woda morska (np. 5 łyżeczek soli rozpuszcza się w szklance wody). Te, które nie opadną na dno naczynia, będą prawdziwymi bursztynami. 

Bursztyny wykazują fluorescencję. Innym sposobem na ich wykrycie jest oświetlenie promieniowaniem UV. Prawdziwe bursztyny – po oświetleniu w ciemności – będą emitować światło. 

Bursztyn jest stosunkowo miękkim minerałem. Jego twardość wynosi 2–3 w dziesięciostopniowej skali Mohsa (10 oznacza najtwardszy minerał). Z tego powodu łatwo ulega obróbce mechanicznej. Ma niską temperaturę topnienia (ok. 350°C). Częściowo rozpuszcza się w rozpuszczalnikach organicznych, jak chloroform, metanol, etanol, terpentyna. Nie rozpuszcza się natomiast w wodzie.

Bursztynowi przypisuje się szereg właściwości prozdrowotnych. Od wieków wykorzystywany był (i jest) w medycynie ludowej. Właściwości bursztynu są między innymi efektem zawartości kwasu bursztynowego, który wg badań naukowych pobudza system nerwowy, działa przeciwzapalnie i antytoksycznie, reguluje pracę jelit i nerek. Wyciągi z bursztynu (np. nalewka, olej) mają działanie przeciwutleniające, przeciwbakteryjne, mogą łagodzić problemy skórne, takie jak skutki oparzeń i ugryzień owadów.

Bursztyn a tarczyca, ząbkowanie i inne schorzenia

W internetowych źródłach można natknąć się na wzmianki o zbawiennym wpływie bursztynu lub wyrobów przygotowanych na jego bazie na wiele ludzkich (i nie tylko) schorzeń. Praktycy medycyny alternatywnej twierdzą, że noszenie naszyjnika, bransoletki lub innej biżuterii z bursztynów ma pozytywny wpływ na przypadłości, do których zalicza się: problemy z tarczycą (np. guzki tarczycy), problemy z sercem, ząbkowanie, astmę czy zapalenia gardła. Rzekomo lepiej działa na organizm bursztyn nieoszlifowany niż ten o wygładzonych krawędziach.

Poszukując jednak potwierdzenia jego właściwości w wynikach rzetelnych badań naukowych, natkniemy się na brak informacji. Nie jest to jednoznaczne z obaleniem przypisywanych bursztynowi cech. Pozostają one jednak w sferze wierzeń i doświadczeń, a nie w sferze twardych dowodów naukowych.

Warto wspomnieć, że bursztynowi również przypisuje się bardziej mistyczne właściwości. Używany był (i przez niektórych nadal jest) jako amulet od najdawniejszych czasów, który ma chronić ciało i umysł przed magicznymi zagrożeniami.

Zastosowanie bursztynu

Wyniki badań potwierdzające między innymi działanie przeciwzapalne czy przeciwbakteryjne sprawiają, że bursztyn jest surowcem chętnie wykorzystywanym nie tylko przez jubilerów do produkcji biżuterii, ale również w kosmetyce czy do produkcji nalewek lub maści przeznaczonych do użytku zewnętrznego.

Na rynku znajdziemy także szereg przedmiotów wzbogaconych o bursztyn. Są to np. materace, wkładki do butów, kadzidełka czy maty dla zwierząt.

Bursztyn w kosmetyce

Bursztyn jest surowcem kosmetycznym używanym w produkcji wcierek, szamponów i odżywek do włosów, kremów, maseczek, peelingów, mydeł i balsamów. Stosowany jest jako wyciąg lub w formie sproszkowanej.

Sprawdź na DOZ.pl: Kosmetyki do włosów.

Nalewka z bursztynu – na co pomoże? Jak zrobić?

Jednym z najpopularniejszych specyfików na bazie bursztynu, który można kupić w formie gotowej do użycia lub samodzielnie przyrządzić go w domu, jest nalewka bursztynowa. Produkcja takiej mikstury polega na zalaniu kawałków bursztynu stężonym alkoholem (spirytus, 96% etanolu).

Zaleca się wsypać około 20 g pokruszonego bursztynu do półlitrowej butelki i zalać do pełna spirytusem. Taką mieszaninę odstawić w ciemne miejsce na dwa tygodnie i mieszać codziennie. Po tym czasie można korzystać z jej dobrodziejstwa.

Według praktyków nalewka bursztynowa pomoże na infekcje dróg oddechowych (katar, przeziębienie, grypę), bóle reumatyczne, działa przeciwgorączkowo czy uspokajająco. Może być aplikowana na drobne skaleczenia jako czynnik odkażający.

Warto jednak pamiętać, że nalewka może być przygotowywana na bazie alkoholu etylowego lub salicylowego. Do użytku wewnętrznego należy stosować wyłącznie tę na bazie etanolu. Zalecana dawka ok. 30 kropli nalewki (około 1,5 ml) dwa razy dziennie daje około 2,5 g czystego alkoholu. Z tego powodu nalewki bursztynowej nie powinny stosować kobiety w ciąży i karmiące piersią, dzieci oraz osoby wrażliwe na ten składnik.

Maść bursztynowa

Innym specyfikiem wytwarzanym na bazie bursztynu jest maść bursztynowa. Produkowana jest przez połączenie wyciągu z bursztynu (nalewki) z podłożem (wazeliną czy lanoliną). Zalecana jest do stosowania zewnętrznego – do masażu w okolicach stawów, szczególnie po wysiłku fizycznym.

  1. G. Gierłowska, Właściwości bursztynu bałtyckiego, „amber.com” [online] https://www.amber.com.pl/bursztyn/bursztyn-baltycki/1488-wlasciwosci-bursztynu-baltyckiego, [dostęp:] 3.10.2022.
  2. P. Tumiłowicz i in., Bioactivity of Baltic amber – fossil resin, „Polimery”, 61 (5) 2016.
  3. E. Mierzwińska, Bursztyn w magii i lecznictwie, „amber.com” [online] https://www.amber.com.pl/bursztyn/bursztyn-baltycki/1489-bursztyn-w-magii-i-lecznictwie, [dostęp:] 3.10.2022.
  4. R. K. Saxena, S. Saran, J. Isar, R. Kaushik, 27 - Production and Applications of Succinic Acid, In: Current Developments in Biotechnology and Bioengineering, Wydawnictwo Elsevier, 2017.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Rak żołądka – przyczyny, wczesne objawy, leczenie

    Podobnie jak większość nowotworów, rak żołądka rozwija się wiele lat, początkowo nie dając żadnych specyficznych objawów. Niestety, najczęściej rozpoznawany jest w stadium bardzo trudnym do wyleczenia, co w większości przypadków prowadzi do zgonu chorego. Kluczowa jest zatem szybka diagnostyka i wdrożenie skutecznej terapii. Jakie są wczesne objawy raka żołądka? Na co zwrócić uwagę?

  • Dializy – kiedy się je stosuje, jak długo, koszt, skutki uboczne

    Wprowadzenie terapii nerkozastępczej (potocznie dializ) było przełomowym osiągnięciem pozwalającym wydłużyć życie pacjentom z niewydolnością nerek. Najpowszechniej stosowana jest hemodializa, która wykorzystywana jest zarówno w przypadkach nagłego zachorowania, jak i w czasie leczenia przewlekłego.

  • HPV (wirus brodawczaka ludzkiego) – przyczyny, objawy, rozpoznanie, leczenie zakażenia wirusem HPV

    HPV, czyli wirus brodawczaka ludzkiego, ma ponad 120 typów, z czego część jest wysokoonkogenna. Human papilloma virus jest odpowiedzialny m.in. za raka szyjki macicy, gardła i krtani, prącia. HPV jest także przyczyną powstawania łagodnych zmian, takich jak kurzajki czy brodawki płciowe. Do zakażenia wirusem brodawczaka ludzkiego najczęściej dochodzi w trakcie stosunków seksualnych oraz przez kontakt z naskórkiem osoby zakażonej.

  • Aplazja szpiku kostnego – objawy, przyczyny, leczenie

    Aplazja szpiku kostnego, zwana również niedokrwistością aplastyczną lub anemią aplastyczną, to choroba, którą można podzielić na wrodzoną lub nabytą. Schorzenie może pojawić się nagle lub rozwijać się przez wiele miesięcy, nie dając przy tym żadnych specyficznych objawów.

  • Terapia dźwiękiem – na czym polega? Co leczy?

    Często mówi się o tym, że muzyka łagodzi obyczaje. Jest w tym wiele prawdy. Dźwięk od lat z powodzeniem wykorzystuje się w terapii osób dorosłych i dzieci. W Polsce terapia dźwiękiem zyskuje coraz większą popularność. Jak wpływa na organizm i psychikę? Co zrobić, aby zostać profesjonalnym terapeutą?

  • Felinoterapia, czyli… leczenie kotem

    Są puszyste, ciepłe i przyjemnie mruczą. Każdy, kto jest szczęśliwym posiadaczem kota, wie, że przebywanie w jego towarzystwie jest niczym balsam dla duszy – uspokaja zszargane nerwy, poprawia samopoczucie, a nawet pozytywnie wpływa na zdrowie. Nic w tym dziwnego, ponieważ zwierzęta te od lat wykorzystywane są w terapii wielu przypadłości.

  • Rak przełyku – przyczyny, objawy i leczenie

    Rak przełyku jest złośliwym nowotworem atakującym częściej mężczyzn niż kobiety. Lekarze są zgodni, że zdecydowana większość przypadków choroby wynika z prowadzenia niezdrowego stylu życia, w tym palenia papierosów i spożywania nadmiernej ilości alkoholu. Jakie są objawy raka przełyku i jak się go leczy?

  • Czym jest diastema i jak ją leczyć?

    Diastema popularnie określana jest jako przerwa między zębami. To nie tylko cecha szczególna, a dla niektórych defekt lub dodatkowy atrybut urody, to także możliwa przyczyna zaburzeń funkcjonalnych. Przyczyny tego defektu mogą być różne. Nie zawsze wymaga leczenia. Diastema fizjologiczna obserwowana u dzieci z czasem zanika. Diastemy zamyka się przy pomocy aparatów ortodontycznych lub odbudowy estetycznej, np. przy użyciu licówek.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij