Sosna zwyczajna — na kaszel, bezsenność i ból
Według ludowej tradycji sosna to drzewo życiodajne o właściwościach magicznych. W dawnych czasach w święta Bożego Narodzenia gałązki sosny wieszano w domach, by chroniła domostwa i mieszkańców przed urokami.
Spis treści
- Sosna zwyczajna – wygląd, pochodzenie, morfologia
- Sosna zwyczajna – zastosowanie i wskazania
- Sosna zwyczajna – działanie, właściwości, skład
- Sosna zwyczajna – stosowanie i dawkowanie
- Sosna zwyczajna – skutki uboczne, przedawkowanie
- Leki zawierające sosnę zwyczajną
- Suplementy i wyroby medyczne zawierające sosnę zwyczajną
- Kosmetyki zawierające sosnę zwyczajną
- Działanie
- Postacie i formy
- Substancje aktywne
- Surowiec
Sosna zwyczajna – wygląd, pochodzenie, morfologia
Sosna zwyczajna (Pinus sylvestris), z rodziny sosnowatych (Pinaceae), to duże drzewo iglaste osiągające wysokość do 40 metrów. Występuje na półkuli północnej w strefie klimatu umiarkowanego. W Polsce występuje pospolicie, tworząc lasy.
Kora sosny na starszych drzewach jest czerwonawożółta i łuszczy się cienkimi warstwami w górnej części pnia. Z kolei w dolnej części jest gruba, popękana wielobocznie, a wewnątrz jest brunatnoczerwona. Sosna ma sztywne, sinozielone szpilki o długości od 4 cm do nawet 7 cm. Szyszki są raczej pojedyncze, czasem osadzone po 2-3. Są stożkowate, z widocznym środkowym wyrostkiem, stojące na gałęzi. Osiągają do 7 cm długości i 3,5 cm szerokości.
Z sosny uzyskuje się wiele surowców, w tym pączki (Gemmae Pini), pędy (Turiones Pini), balsam sosnowy (Balsamum Pini silvestris, Terebinthina communis), olejek terpentynowy (Oleum Terebinthinae), kalafonię (Colophonium), korę (Cortex Pini silvestris), olejek sosnowy (Oleum Pini silvestris), dziegieć sosnowy (Pix liquida Pini), bursztyn (Succinum). Bursztyn to stwardniała żywica z drzew iglastych żyjących w oligocenie około 300 milionów lat temu. Paleobotanik nazwał jeden z tych gatunków sosną bursztynową (Pinus succinifera).
Sosna zwyczajna – zastosowanie i wskazania
Surowce z sosny mają mnóstwo zastosowań. Olejek sosnowy jest wykorzystywany w zapaleniu górnych dróg oddechowych, jest także składnikiem wielu tradycyjnych produktów roślinnych. Przetwory ze szczytów sosny i pączków również stosuje się w stanach zapalnych górnych dróg oddechowych, w chrypce, kaszlu i bólu gardła. Sosna jest też środkiem delikatnie moczopędnym i napotnym, a także dostarcza witaminę C i podnosi odporność. Odwary z igieł sosnowych służą do kąpieli wzmacniających, odkażających i uspokajających w nadwrażliwości nerwowej i bezsenności. Ponadto kąpiele pomagają w chorobach skórnych, sinicy nóg i rąk, w owrzodzeniach żylakowych, odmrożeniach. Odwary stosowane są też w postaci wieloskładnikowych maści rozgrzewających do wcierań przy nerwobólach i bólach reumatycznych. Olejek terpentynowy stosowany zewnętrznie działa przeciwbólowo w nerwobólach i bólach gośćcowych. Mieszanina pinenów, która jest izolowana z olejku, ma działanie moczopędne, przeciwbakteryjne, żółciopędne i przeciwskurczowe. Dziegieć sosnowy jest stosowany w łojotoku, liszajach i grzybicach skóry oraz przy świerzbie. Z bursztynu uzyskuje się nalewkę bursztynową do nacierania w bólach reumatycznych.
Według ludowej tradycji sosna to drzewo życiodajne o właściwościach magicznych. W dawnych czasach w święta Bożego Narodzenia gałązki sosny wieszano w domach, by chroniła domostwa i mieszkańców przed urokami.
Sosna zwyczajna – działanie, właściwości, skład
Pączek sosny zawiera 0,4% olejku eterycznego, w którego skład wchodzą pinen, limonen i borneol, oprócz tego występują substancje gorzkie, żywice, garbniki i witamina C. Pędy sosny mają podobny skład. Dzięki temu pędy i pączki sosny działają wykrztuśnie. Pobudzają ruchy nabłonka rzęskowego i wydzielanie błon śluzowych górnych dróg oddechowych. Mają działanie delikatnie odkażające, hamują rozwój drobnoustrojów w jamie ustnej i w gardle. Ich właściwości antyseptyczne wykorzystuje się w chorobach skórnych. Cechują się też łagodnym działaniem moczopędnym.
Olejek z sosny składa się z pinenu, limonenu, borneolu, estru octowego, felandrenu i dwuterpenu. Dzięki temu olejek sosnowy ma działanie bakteriobójcze, wykrztuśne i rozkurczowe.
Olejek terpentynowy zawiera pinen, karen, cymen i kamfen. Olejek ten podawany zewnętrznie działa delikatnie odkażająco, rumieni skórę i łagodnie rozgrzewa. Jest dobrze wchłanialny przez skórę, ułatwia wchłanianie związków w nim zawartych. Nie jest stosowany wewnętrznie z racji drażnienia błon śluzowych. Z olejku izoluje się pineny, które po podaniu doustnym działają żółciopędnie. Pinen jest bardzo ważną substancją wyjściową do syntezy związków zapachowych, takich jak octan mentanylu i izobornylu, terpineol, octan terpinylu, geraniol i linalol. Używany jest też w syntezie syntetycznej kamfory wykorzystywanej w przemyśle chemicznym i farmaceutycznym.
Kalafonia zawiera dwuterpenowe kwasy żywiczne (kwas pimarowy i abietynowy), substancje gorzkie i śladowe ilości olejku eterycznego. Dzięki temu kalafonia jest wykorzystywana do wyrobu plastrów i maści – poprawia ich konsystencję i przyczepność do skóry.
Dziegieć sosnowy zawiera związki fenolowe, jak gwajakol, pirokatechol, krezol, kwasy żywiczne i węglowodory aromatyczne. Dzięki temu ma właściwości odkażające i przeciwgrzybicze. W połączeniu z siarką działa na świerzb i choroby skóry. Ze względu na swój nieprzyjemny zapach jest coraz rzadziej stosowany w lecznictwie.
Bursztyn ma dotąd niepoznany bliżej skład. Po suchej destylacji drobinek bursztynu otrzymuje się oleisty, brunatny destylat rozpuszczalny w alkoholu, który zawiera węglowodory terpenowe i kwas bursztynowy od 3% do 8%, wydzielający się w postaci kryształów. Kalafonię bursztynową pozyskiwaną z bursztynu dawniej używano do wyrobów trwałych i cennych lakierów bursztynowych. Bursztyn w połączeniu ze spirytusem służy do nacierań bolących mięśni i stawów.
Kora sosny jest źródłem garbników (3,6-6,3%), które są wykorzystywane w przemyśle farmaceutycznym. Ponadto kora zawiera kwas ferulowy, chlorogenowy, galusowy i kawowy, około 0,05% olejku eterycznego i do 1,8% związków cukrowych.
Sosna zwyczajna – stosowanie i dawkowanie
Odwar z pączków jako środek wykrztuśny: pół łyżki pączków zalać szklanką gorącej wody, gotować powoli pod przykryciem 5 minut, odstawić na 15 minut i przecedzić. Pić 1/2-2/3 szklanki 3 razy dziennie po jedzeniu.
Odwar z pączków jako środek delikatnie moczopędny: pół łyżki pączków na 2 szklanki gorącej wody, przyrządzić jak wyżej. Pić 1/2-2/3 szklanki 3 razy dziennie między posiłkami.
Syrop z pączków sosny jako środek wykrztuśny, w nieżycie jamy ustnej, gardła i krtani: świeże sosnowe pączki, zbierane pod koniec jesieni bądź wczesną wiosną, należy przeciąć na połowę, układać warstwami w słoiku i przesypywać obficie cukrem. Odstawić w temperaturze pokojowej na 3 tygodnie do puszczenia soków. Wymieszać i zostawić na 2 tygodnie. Gotowy syrop pić po 1 łyżeczce parę razy dziennie po jedzeniu.
Sosnowa kąpiel wzmacniająca, uspokajająca i delikatnie moczopędna: kilkanaście młodych pędów sosny bądź 3 garście igliwia zalać 2-3 l wody i gotować pod przykryciem przez 10 minut. Następnie odstawić na 15 minut i przecedzić do wanny wypełnionej do 1/3 objętości wodą o temp. około 37℃. Kąpać się 10-20 minut. Taką kąpiel można także sporządzić poprzez dodanie 4 łyżeczek szamponu i 2 łyżek olejku sosnowego do wanny wypełnionej wodą w 1/3 objętości.
Spirytus bursztynowy jako preparat przeciwbólowy, łagodzący bóle gośćcowe stawów i mięśni, na nerwobóle: 1 łyżkę rozdrobnionego i nieprzetworzonego bursztynu umyć w wodzie, przenieść do słoika i zalać połową szklanki spirytusu. Zamknąć i przechowywać w temperaturze pokojowej, często mieszać. Powstaje jasnosłomkowy roztwór gotowy do użycia. Bursztyn, który został w słoiku, można kilkukrotnie zalewać nową porcją spirytusu.
Sosnowy napój witaminowy dostarczający bardzo dużą dawkę witaminy C: 50 g świeżych, wymytych i roztartych zielonych igieł sosny zalać 1 szklanką wrzącej wody i pozostawić w ciemnym i suchym miejscu na 2 godziny. Płyn następnie przecedzić i posłodzić. Podawać do picia w formie rozcieńczonej.
Sosna zwyczajna – skutki uboczne, przedawkowanie
Nie zaleca się stosowania preparatów z sosny kobietom w ciąży i karmiącym, ponieważ nie ma danych dotyczących bezpieczeństwa ich używania. Olejki eteryczne (sosnowy i terpentynowy) mogą podrażniać drogi oddechowe i powodować alergie skórne. Dziegieć drażni skórę, częściowo się wchłania i może spowodować podrażnienie nerek przy jego stosowaniu na duże powierzchnie ciała.
Leki zawierające sosnę zwyczajną
Suplementy i wyroby medyczne zawierające sosnę zwyczajną
Kosmetyki zawierające sosnę zwyczajną
Działanie
- bakteriobójcze
- moczopędne (diuretyczne) (zwiększa objętość wydalanego moczu)
- przeciwgrzybicze
- rozgrzewające
- wykrztuśne
Postacie i formy
- susz
- odwar
- nalewka
- mikstura
- syrop
- olejek eteryczny
- tabletka
- kapsułka
- maść
- krem
- plaster
- płyn doustny
- szampony i odżywki do włosów
- żel na skórę
- tabletki do ssania
- pastylki do ssania
Substancje aktywne
- witamina C
- żywice
- garbniki
- borneol
- α-pinen
- kwas chlorogenowy
- Kwas kawowy
- kamfen
- kwas galusowy
- limonen
- kwasy żywiczne
- Gwajakol
- krezol
- pirokatechol
- węglowodory aromatyczne
- Kwas ferulowy
- Kwas abietynowy
- felandren
- terpineol
- mircen
- związki gorzkie
Surowiec
- kora
- pąk
- szyszka
- pęd
- żywica
- olejek
- dziegieć