Najczęstsze dolegliwości ciążowe

Do najczęstszych dolegliwości, występujących u kobiet w ciąży należą zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego, obrzęki i drętwienie kończyn, bóle kręgosłupa, rozstępy skórne, zmęczenie oraz bóle brzucha i krwawienia. W czasie ciąży leczenie farmakologiczne należy zawsze konsultować z lekarzem, gdyż każdy środek przyjmowany przez matkę działa również na płód.

Zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego

Nudności, wymioty, ślinotok oraz zgaga pojawiają się u 50–60 proc. ciężarnych i są jednym z subiektywnych objawów ciąży. Występują najczęściej między 4 a 14 tygodniem ciąży. Nasilenie tych dolegliwości obserwuje się zwłaszcza rano, są one również potęgowane przez widok lub zapach niektórych pokarmów. W celu zapobiegania nudnościom zaleca się spożywanie lekkiego posiłku (np. herbatnika) jeszcze przed wstaniem z łóżka. W ciągu dnia posiłki powinny być lekkostrawne, częste i podawane w małych ilościach. Można pić herbatki ziołowe zawierające takie zioła jak: melisa, mięta, rumianek, tymianek, kozłek, lawenda, które maja działanie rozkurczowe, uspokajające i usprawniające trawienie. Unika się stosowania preparatów farmakologicznych ze względu na niekorzystne działanie leków na płód. W skrajnych przypadkach uporczywe (tzw. niepowściągliwe wymioty ciężarnych) mogą prowadzić do odwodnienia, zaburzeń elektrolitowych, wyniszczenia i są wtedy wskazaniem do hospitalizacji. Inną częstą dolegliwością kobiet ciężarnych są zaparcia.

Obrzęki

Obrzęki pojawiające się pod koniec ciąży są częstą przypadłością. Dotyczą zazwyczaj dłoni i stóp, pojawiają się pod koniec dnia i ustępują po nocnym odpoczynku. Poza obrzękami, o nadmiernym zatrzymywaniu wody świadczy również zbyt duży przybytek wagi, czyli ponad 0,4 kg tygodniowo w ciągu drugiego trymestru ciąży i ponad 0,5 kg na tydzień w trzecim trymestrze. Gromadzenie wody w tkankach ma uzasadnienie w procesach fizjologicznych, ponieważ zabezpiecza przyszłą mamę przed utratą płynów podczas porodu. Po urodzeniu dziecka, w ciągu kilku dni lub tygodni po porodzie nadmiar wody zostaje wchłonięty do naczyń krwionośnych, a następnie może być wydalony przez nerki. Obrzęki stóp są również spowodowane utrudnieniem odpływu krwi z powodu ucisku powiększonej macicy na żyły.

W leczeniu obrzęków podczas ciąży istotne jest przestrzeganie odpowiedniej diety. Korzystne jest jedzenie pokarmów o wysokiej zawartości białka oraz eliminacja z diety soli, która zwiększa zatrzymywanie wody w tkankach. Nie należy ograniczać spożywania płynów, z wyłączeniem napojów gazowanych. Zapobieganie tym dolegliwościom polega na unikaniu stania lub siedzenia przez dłuższy czas, podczas pracy w tych pozycjach należy robić częste przerwy, dbać o wyższe położenie nóg. Konieczne jest też noszenie wygodnych skarpet, rajstop i butów.

Obrzęki w czasie ciąży mogą być również objawem chorobowym. Jeżeli pojawiają się przed 36 tygodniem ciąży, są obecne rano, są znaczne, obejmują twarz i inne niż stopy i dłonie części ciała, należy niezwłocznie udać się do lekarza. Po wykonaniu badań położnik oceni, czy nie doszło do wystąpienia tzw. stanu przedrzucawkowego, który objawia się obrzękami, nadciśnieniem i obecnością białka w moczu. W przypadku potwierdzenia takiej diagnozy konieczna jest hospitalizacja, ponieważ zaniechanie odpowiedniego leczenia grozi wystąpieniem rzucawki, czyli ataku drgawek, które zagrażają życiu zarówno dziecka jak i matki.

Drętwienie kończyn

Opuchnięte tkanki nadgarstka mogą uciskać nerwy biegnące do dłoni, powodując uczucie ich drętwienia – dochodzi do powstania tzw. zespołu cieśni nadgarstka. Należy wtedy unikać ucisku dłoni np. podczas snu oraz powtarzalnych ruchów nadgarstka.

Bóle kręgosłupa

Kolejnymi dolegliwościami kobiet ciężarnych są bóle kręgosłupa. Dotyczą one dolnej części pleców i pośladków. Mogą występować przez całą ciążę, ale znacznie nasilają się w trzecim trymestrze. Bóle krzyża są spowodowane zmianą sylwetki i wygięciem kręgosłupa piersiowego i lędźwiowego ku przodowi, co wywołuje wzrost napięcia mięśni przy kręgosłupie oraz ucisk na nerwy przebiegające w tej okolicy. Również gdy dziecko przesuwa się w kierunku miednicy główką w dół, często naciska ona na kości miednicy i przebiegający w tej okolicy nerw kulszowy. Powoduje to silne bóle okolicy lędźwiowej oraz nóg, co czasem nawet utrudnia chodzenie. Dolegliwości tych można uniknąć, dbając o prawidłową postawę, unikając długotrwałego stania i siedzenia oraz prowadząc gimnastykę dostosowaną do wieku ciąży i zdrowia kobiety. Nie należy również spać na zbyt miękkim łóżku. Odpowiednia dieta i ograniczenie przyrostu masy ciała w ciąży również pozwala uniknąć tych nieprzyjemnych dolegliwości.

Rozstępy skórne

W czasie ciąży często powstają na skórze brzucha, bioder i ud podłużne, różowe przebarwienia. Uważa się, że rozstępy są spowodowane działaniem hormonów, wytwarzanych w czasie ciąży oraz przybytkiem masy ciała. Powstawanie rozstępów w ciąży można ograniczać poprzez wcieranie oliwki lub specjalnych kremów, jednak skuteczność tych działań jest ograniczona. Po ciąży rozstępy bledną i z czasem stają się prawie niewidoczne.

Zmęczenie

Senność i osłabienie, występujące podczas ciąży są spowodowane zmianami hormonalnymi w organizmie kobiety. Dodatkowo przyczyną nasilenia uczucia senności i zmęczenia, zmniejszenia tolerancji wysiłku z towarzyszącym kołataniem serca, bladością skóry, dusznością, zawrotami głowy i wypadaniem włosów, może być anemia. Nawet w prawidłowo przebiegającej ciąży dochodzi do tzw. niedokrwistości fizjologicznej, stwierdza się ją u ponad połowy ciężarnych. Powodowana jest ona niedostateczną ilością żelaza w organizmie, która wynika ze zbyt małej ilości tego pierwiastka w diecie oraz z dużego wzrostu zapotrzebowania na niego w okresie ciąży. Żelazo konieczne jest do prawidłowego rozwoju płodu. Niedokrwistość powoduje upośledzenie czynności łożyska, czego skutkiem może być obumarcie lub niedorozwój płodu oraz zaburzenia czynności skurczowej macicy, co powoduje wydłużenie porodu.

Czynnikami predysponującymi do wystąpienia znacznej anemii są zaburzenia wchłaniania żelaza z przewodu pokarmowego, krwawienia, przewlekłe stany zapalne, ciąża bliźniacza oraz niewielki odstęp czasowy od poprzedniego porodu. Podstawą profilaktyki niedoboru żelaza jest odpowiednia dieta, bogata w żelazo (mięso, żółtka jaj, podroby, suszone owoce) i kwas foliowy (świeże zielone warzywa, zboża) oraz stosowanie preparatów, w których żelazo stanowi jeden z wielu składników, wraz z witaminami i minerałami. Jeżeli u kobiety w ciąży na podstawie badań laboratoryjnych stwierdza się niedokrwistość, należy wdrożyć leczenie doustnymi preparatami żelaza. Żelazo w preparatach leczniczych jest zazwyczaj łączone z witaminą C, ułatwiającą jego wchłanianie oraz z kwasem foliowym i witaminą B12. W trakcie kuracji należy ograniczyć spożycie mleka, maki i kasz, gdyż pogarszają one wchłanianie żelaza. W razie nietolerancji danego preparatu należy zmienić go na inny. Wstrzyknięcia domięśniowe zaleca się rzadko, tylko w przypadku nasilonych dolegliwości gastrycznych i przy całkowitej nietolerancji leków doustnych.

Bóle brzucha

We wczesnej ciąży mogą być one spowodowane bardzo szybko narastającymi poziomami hormonów, które mogą powodować bolesny obrzęk narządów wewnętrznych, szczególnie w obrębie miednicy małej.

W ciąży zaawansowanej, mięśnie brzucha rozciągają się na skutek nieustannego wzrostu macicy, który jest spowodowany powiększaniem znajdującego się w niej płodu. Rozciągnięciu ulegają również więzadła macicy, co w niektórych przypadkach może wiązać się z występowaniem okresowego, nawet dość silnego bólu. Warto wtedy zdecydować się na pływanie w basenie i częściej wypoczywać w pozycji leżącej.

Jeżeli bóle brzucha mają charakter skurczowy, czyli następują rytmicznie, towarzyszy im twardnienie brzucha, a taka sytuacja występuje więcej niż 10 razy w ciągu doby, może to być sygnałem rozpoczynającego się poronienia lub porodu przedwczesnego. Konieczna jest wtedy wizyta u lekarza.

Krwawienie podczas ciąży

Krwawienie z pochwy powinno być traktowane bardzo poważnie w każdym stadium ciąży. W pierwszych trzech miesiącach trwania ciąży może być ono oznaką zagrażającego poronienia. W późniejszym okresie ciąży przyczyną krwawienia może być tzw. łożysko nisko schodzące (zlokalizowane w pobliżu ujścia wewnętrznego macicy) lub przodujące (pokrywające ujście wewnętrzne macicy). Krwawienie występuje także na skutek przedwczesnego odklejania się łożyska od ściany macicy, wtedy jasnoczerwonemu krwawieniu towarzyszy ból brzucha.

Ostrożnie z lekami

W czasie ciąży wszystkie leki należy stosować tylko w razie konieczności, ponieważ tylko niektóre z nich z pewnością nie działają szkodliwie na rozwijający się płód. Leki podawane matce zawsze wywierają działanie na dziecko, a produkty ich rozpadu są często bardzo toksyczne dla płodu. Szkodliwość leków jest różna w poszczególnych trymestrach ciąży, najbardziej niebezpiecznym okresem dla teratogennego wpływu leków jest 3 - 8 tydzień ciąży, kiedy zachodzi różnicowanie i rozwój wszystkich narządów.

Z drugiej strony, jeżeli choroba niesie za sobą ryzyko uszkodzenia płodu – nie należy się wahać przed przyjęciem zapisanego przez lekarza środka, gdyż np. gorączka na początku ciąży jest o wiele bardziej niebezpieczna niż zażycie paracetamolu.

W czasie ciąży nie należy odstawiać samodzielnie leków stosowanych z powodu chorób przewlekłych, a o sposobie modyfikacji leczenia takich chorób jak padaczka, cukrzyca, astma oskrzelowa i inne może decydować tylko specjalista. Są leki, które powinny być stosowane w ciąży, bowiem mają korzystny wpływ na rozwój dziecka, jak na przykład kwas foliowy oraz zestawy witamin i mikroelementów.