„Tylko na receptę? Dlaczego?”
Justyna Wodowska

„Tylko na receptę? Dlaczego?”

Bardzo często pytają Państwo o możliwość zakupu leku, wydawanego tylko i wyłącznie na podstawie ważnej recepty lekarskiej, bez recepty. Pojawiają się argumenty, że specyfik jest stosowany regularnie, a dostęp do lekarza napotkał na nagłe trudności. Nasza konsekwentna odmowa spotyka się zwykle z niezrozumieniem. Wyjaśnijmy co się za tym farmaceutycznym uporem kryje…

O czym mowa – czyli mały słowniczek ważnych skrótów

Wszystkie produkty lecznicze dopuszczone do obrotu otrzymują jedną z pięciu następujących kategorii dostępności:

  1. wydawane bez przepisu lekarza – „OTC” (skrót zapożyczony z języka angielskiego, pochodzący od „over the counter”);
  2. wydawane z przepisu lekarza, czyli dostępne tylko na podstawie recepty – „Rp” (możemy również spotkać się ze skrótem „Rx”);
  3. wydawane z przepisu lekarza do zastrzeżonego stosowania – Rpz (to jeden z bardziej tajemniczych skrótów, skupiający leki, które wykorzystuje się w terapii chorób lub stanów klinicznych, które muszą być zdiagnozowane w warunkach szpitalnych lub w ośrodkach o odpowiednim zapleczu diagnostycznym, chociaż dalsza opieka może być prowadzona gdzie indziej);
  4. wydawane z przepisu lekarza, zawierające środki odurzające określone w odrębnych przepisach – Rpw
  5. stosowane wyłącznie w lecznictwie zamkniętym – Lz. Taką kategorię leki otrzymują w przypadku, gdy z uwagi na swe właściwości farmakologiczne, sposób podawania, wskazania, innowacyjność lub ze względu na interes zdrowia publicznego są zarezerwowane dla leczenia, które może być przeprowadzone tylko w lecznictwie zamkniętym.

Na receptę czy bez? A może „widzimisię” aptekarza?

Już wiemy, że każdy lek posiada kategorię dostępności (np. OTC, Rp – na tych kategoriach się skoncentrujemy). Oczywiście w poszczególnych krajach Europy mogą występować różnice w sposobie dostępności leków, co oznacza, że nie we wszystkich krajach te same leki dostępne są bez recepty.

Powiązane produkty

Kto decyduje o statusie dostępności leku?

Otóż o statusie dostępności leku, czyli o tym, czy lek można kupić bez recepty, czy na receptę, wbrew powszechnej opinii, nie decyduje aptekarz ani lekarz.

Dla bezpieczeństwa pacjentów sformułowano bowiem dokładne kryteria zaliczenia danego leku do każdej z wymienionych kategorii biorąc pod uwagę rodzaj produktów leczniczych, ich formy farmaceutyczne, siłę działania substancji czynnych oraz prawdopodobieństwo wystąpienia działań niepożądanych.

I tak: produkty lecznicze są zaliczane do wydawanych za okazaniem recepty („Rp”), gdy mogą stanowić bezpośrednie lub pośrednie zagrożenie zdrowia czy życia ludzkiego, nawet przy ich prawidłowym stosowaniu, jeżeli są przyjmowane bez opieki lekarza.

Leki, które mogą być stosowane nieprawidłowo lub zawierające substancje, których działanie lecznicze lub skutki uboczne wymagają dalszych badań, także zalicza się do omawianej kategorii. W myśl przepisów rozporządzenia status „Rp” mają też leki do podawania pozajelitowego.

To dlatego sól fizjologiczna z przeznaczeniem do wstrzyknięć wydawana jest tylko na receptę, podobnie jak szereg innych leków w postaci iniekcji. Bez recepty można dostać tylko ampułki soli fizjologicznej do przemywania oczu, czyszczenia nosa. Ten rodzaj preparatów nie nadaje się do wstrzyknięć.

Jakie to ma znaczenie?

Przypisanie odpowiedniej kategorii dostępności określonemu produktowi ma istotne zastosowanie praktyczne. Normuje bowiem rynek leków. Przypisanej kategorii dostępności muszą bezwzględnie przestrzegać wszystkie apteki. Za wydawanie leku „Rp” bez recepty grozi aptekarzowi odpowiedzialność zawodowa.

Ponadto posiadanie takiego, a nie innego statusu warunkuje na przykład dostępność w sieci pozaaptecznej, możliwość ubiegania się o refundację, a także ma wpływ na prowadzenie reklamy czy też kwestie związane ze sprzedażą wysyłkową.

Informacja taka znajduje również swoje odzwierciedlenie na opakowaniu produktu. Specjalne zasady odróżniają również ulotki leków wydawanych bez recepty od tych receptowych. Ulotka leku bez recepty musi możliwie prosto instruować co do prawidłowego stosowania leku, a nie tylko opisywać jego właściwości. Musi też zawierać informację, w jakich sytuacjach należy odstąpić od samodzielnego leczenia i zasięgnąć rady lekarza lub farmaceuty.

Czy raz przypisana kategoria dostępności nigdy nie ulega zmianie?

Nie. Omawiając kategorie dostępności produktów leczniczych warto wspomnieć o możliwości wystąpienia o zmianę raz przyznanej kategorii.

Jako przykład mogą nam posłużyć żele z ketoprofenem. Leki te utraciły status OTC i teraz mogą być wydawane wyłącznie na receptę. Dlaczego? Od maja 2011 roku w Polsce zaczęła obowiązywać dyrektywa Europejskiej Agencji ds. Leków (EMA) z listopada 2010 roku, która biorąc pod uwagę coraz częstsze doniesienia o występowaniu skórnych reakcji alergicznych i fotouczulających właściwościach ketoprofenu, wprowadziła ograniczenia dotyczące jego dystrybucji.

Kategoria dostępności nie jest więc sztywną „etykietą”, w którą dany lek jest wyposażany raz na zawsze. Zdarzają się także sytuacje odwrotne do opisanej wyżej historii tzn. zmiana z dotychczasowej kategorii „Rp” na kategorię dostępności „wydawany bez przepisu lekarza – OTC”. Farmaceuci muszą za tym wszystkim nadążyć i na bieżąco śledzić informacje.

Wszystko z myślą o naszym bezpieczeństwie

Farmaceuci pracujący w aptekach są zobowiązani do wydawania produktów leczniczych zgodnie z przypisanymi im kategoriami dostępności. Nie można więc kupić bez recepty na przykład antybiotyku czy silnego leku nasennego. Wyobraźmy sobie jakie mogłyby być tego konsekwencje… Narastająca lekooporność, uzależnienia?

Nie traktujmy tej klasyfikacji jak biurokratycznego tworu. Powstała ona bowiem z myślą o naszym bezpieczeństwie. Podstawowym warunkiem, jaki musi być spełniony, aby dana substancja uzyskała status OTC jest udokumentowany, odpowiedni profil bezpieczeństwa leku i sposób użycia - prosty, zrozumiały dla każdego pacjenta. Ideą OTC jest bowiem umożliwienie pacjentom samoleczenia w powszechnie występujących, łatwych do samodzielnego zdiagnozowania dolegliwościach nie wymagających długotrwałego leczenia.

Pamiętajmy jednak o tym, że mimo iż znaczna część leków jest dostępna bez recepty (OTC), co stwarza złudne poczucie całkowitego ich bezpieczeństwa (a leków w 100% bezpiecznych nie ma!), nie powinniśmy tracić zdrowego rozsądku i umiaru podczas ich stosowania. Przyda się on zwłaszcza teraz – kiedy w objawowym leczeniu przeziębień postępujemy niezwykle chaotycznie i kupujemy kilka leków – osobno na każdą dolegliwość. Nie wiemy, że często pod różnymi nazwami handlowymi kryją się bardzo podobne preparaty…

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Sposoby na kaca – jak radzić sobie z syndromem dnia poprzedniego?

    „Ach, co to była za noc!” – wspominamy z rozmarzeniem Sylwestra. Często temu rozmarzeniu towarzyszą jednak przykre pamiątki w postaci tępego bólu głowy, nudności, wzmożonego pragnienia i ogólnego złego samopoczucia. Każdy z nas może doświadczać zupełnie innego wachlarza objawów związanego z odchorowywaniem naszych wcześniejszych szaleństw.

  • Rozciągnięty żołądek po świętach? Pomoże błonnik

    Odchudzanie po świętach? Niestety, rozciągnięty żołądek domaga się ciągle więcej i więcej jedzenia. Walkę z nieustannymi napadami wilczego apetytu oraz wytrwanie w dietetycznych postanowieniach mogą nam ułatwić apteczne suplementy diety z błonnikiem. Jak działają?

  • Jak sobie radzić ze zgagą w święta?

    Dla niektórych zgaga to zaledwie lekki dyskomfort, dla innych potrafi być ona bardzo dokuczliwa. Jeśli chcemy pozbyć się palącego problemu, należy zneutralizować kwas solny, który podrażnia błonę śluzową przełyku. Oferta rynku farmaceutycznego jest w tym przypadku bardzo szeroka.

  • Truskawki – pełne zdrowia i… pomogą w odchudzaniu

    Każdego roku czekam na sezon truskawkowy z ogromnym utęsknieniem. Niestety, kiedy już nadejdzie, zawsze pozostawia głęboki niedosyt (sezon ten jest bardzo krótki – trwa zaledwie dwa miesiące). Truskawki to jednak nie tylko rozkosz dla naszych kubków smakowych. Ta owocowa, niekwestionowana królowa czerwca to także sprzymierzeniec w odchudzaniu i bomba niezwykle cennych składników. Truskawki bardzo łatwo pobierają bowiem z gleby składniki mineralne, wobec czego są surowcem o znacznej ich zawartości.

  • Jak bezpiecznie usunąć kleszcza?

    Im krótszy czas przyssania kleszcza, tym lepiej. Należy jednak pamiętać, iż nieumiejętne usunięcie może spowodować oderwanie tylko odwłoku – w skórze pozostaje główka i tułów kleszcza. Może to przynieść więcej szkody niż kilkudziesięciominutowa zwłoka i usunięcie za pomocą odpowiednich akcesoriów. Jak poprawnie usunąć kleszcza? Jakich błędów unikać?

  • Suplementy na odporność. Jak długo je stosować?

    W okresie jesienno-zimowym wspieramy swoją odporność rozmaitymi metodami. Próbujemy też suplementacji diety tranem czy olejem z wątroby rekina oraz stosunkowo nowymi środkami – zawierającymi beta-glukan lub laktoferynę. Często, zwłaszcza w przypadku tych ostatnich produktów, pojawia się jednak wątpliwość jak długo powinniśmy przyjmować wybrany preparat.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij