Nadmiar antyoksydantów wywołuje raka?

1. Co to jest angiogeneza nowotworowa i dlaczego jest tak istotna?
2. Co mówią najnowsze badania nad antyoksydantami o ich wpływie na rozwój nowotworów?
3. Nadmierna suplementacja antyoksydantów a ewentualne powikłania
4. Jak wyglądało badanie nad szkodliwością antyoksydantów?
5. Kto powinien suplementować antyoksydanty?

Co to jest angiogeneza nowotworowa i dlaczego jest tak istotna?

Aby rosnąć i dawać przerzuty, guzy nowotworowe potrzebują stałego dopływu krwi bogatej w tlen i składniki odżywcze. To wymaga tworzenia nowych naczyń krwionośnych w istniejących już guzach. W warunkach prawidłowych (fizjologicznie) jest to proces zwany angiogenezą. W przypadku nowotworów są to naczynia nieprawidłowe, a proces nazywany jest angiogenezą nowotworową, która jest zwykle wywoływana przez niedotlenienie wewnątrz guza i szereg innych czynników, które uruchamiają się wskutek tego niedotlenienia (hipoksji). W dużym uproszczeniu – kiedy tkanki nowotworu są pozbawione tlenu, komórki guza wysyłają sygnały chemiczne, aby komórki śródbłonka, wyściełające naczynia krwionośne, utworzyły nowe naczynia, co zwiększa dopływ tlenu i substancji odżywczych do obszaru nowotworu.

Co mówią najnowsze badania nad antyoksydantami o ich wpływie na rozwój nowotworów?

W nowym badaniu przeprowadzonym przez naukowców ze szwedzkiego Karolinska Institutet zbadano mechanizmy angiogenezy i stwierdzono, że przeciwutleniacze nieoczekiwanie odgrywają znaczącą rolę nie w spadku, a we wzroście guzów oraz w przerzutach nowotworowych.

Jeden z naukowców – Martin Bergo – powiedział, że zespół badawczy udowodnił, iż przeciwutleniacze aktywują mechanizm, który powoduje, że guzy nowotworowe tworzą nowe naczynia krwionośne, co jest zaskakujące, ponieważ wcześniej sądzono, że przeciwutleniacze mają działanie przeciwnowotworowe. Niestety rozwój angiogenezy, czyli powstawanie nowych naczyń krwionośnych, odżywia guzy, umożliwiając im rozrost i przerzutowanie.

Naukowcy wykazali wcześniej, że przeciwutleniacze, takie jak witaminy C i E, przyspieszają wzrost i rozprzestrzenianie się raka płuc poprzez ustabilizowanie poziomu specyficznego białka nazwanego BACH1. Białko to ulega aktywacji, gdy w organizmie spada poziom wolnych rodników tlenowych, co może mieć miejsce po wprowadzeniu do diety dodatkowych źródeł przeciwutleniaczy lub gdy w guzach zachodzą spontaniczne mutacje aktywujące ich produkcję.

Nadmierna suplementacja antyoksydantów a ewentualne powikłania

Zwykle przeciwutleniacze usuwają (zmiatają) wolne rodniki tlenowe z komórek organizmu i zapobiegają lub zmniejszają szkody spowodowane tzw. stresem oksydacyjnym. Wiadomo, że stres oksydacyjny uszkadza DNA i reguluje rozrost różnych nowotworów, w tym raka piersi, płuc, wątroby, okrężnicy, prostaty, jajnika i mózgu.

Jak wyglądało badanie nad szkodliwością antyoksydantów?

W szwedzkim badaniu naukowcy przeprowadzili większość swoich analiz nad rakiem płuc, wykorzystując organoidy (skupiska komórek wyhodowanych w laboratorium imitujące struktury komórkowe podobne do tych, które znajdują się w organach) pochodzące z nowotworów płuc. Próbki pobrano od pacjentów. Dodatkowe eksperymenty były prowadzone także na myszach oraz na próbkach ludzkich nowotworów piersi i nerek.

Naukowcy z Karolinska Institutet odkryli, że guzy, w których aktywowano białko BACH1 poprzez spożycie przeciwutleniaczy albo przez nadekspresję genu BACH1, wytwarzały więcej nowych naczyń krwionośnych, ale jednocześnie były bardzo wrażliwe na inhibitory angiogenezy, czyli leki, które powodują spowolnienie tworzenia się naczyń. Leki hamujące angiogenezę są stosowane w leczeniu raka, ale ich efektywność jest zróżnicowana. Mogą także powodować nieprzyjemne skutki uboczne.

Naukowcy odkryli, że BACH1 może również indukować angiogenezę za pomocą mechanizmu, który nie wymaga niedotlenienia. To znaczy, że nowotwory mogą tworzyć nowe naczynia krwionośne w obecności normalnego poziomu tlenu. Badacze odkryli również, że gen BACH1 jest regulowany podobnie do innego białka indukowanego niedotlenieniem – tzw. czynnika indukowanego hipoksją 1-alfa (HIF-1-alfa) – którego ekspresja jest powiązana ze wzrostem guza i przerzutami napędzanymi rozrostem naczyń krwionośnych nowotworu. Co wynika z tego skomplikowanego układu? Otóż sugeruje to, że te dwa białka współdziałają ze sobą.

Badanie otwiera drzwi do skuteczniejszych sposobów zapobiegania angiogenezie w nowotworach. Dla przykładu – pacjenci, których nowotwory wykazują wysoki poziom białka BACH1, mogą odnieść większe korzyści z terapii antyangiogenetycznej niż pacjenci z niskim poziomem BACH1. Naukowcy już teraz myślą o przyszłych badaniach. Następnym krokiem jest szczegółowe zbadanie, w jaki sposób poziom tlenu i wolnych rodników może regulować poziom białka BACH1. Na celowniku badaczy znalazły się także inne nowotwory, jak chociażby guz piersi, nerek i rak skóry.

Kto powinien suplementować antyoksydanty?

Suplementacja antyoksydantów nie zawsze jest konieczna i nie jest także odpowiednia dla każdej osoby. Antyoksydanty pomagają neutralizować wolne rodniki w organizmie, które mogą uszkadzać komórki i tkanki. Jednak suplementacja antyoksydantami może być zalecana lub korzystna w określonych sytuacjach lub tylko dla pewnych grup osób.

Suplementację antyoksydantami można rozważyć u:

• osób narażonych na wysokie stężenia wolnych rodników – niektórzy ludzie mogą być bardziej narażeni na działanie wolnych rodników ze względu na czynniki, takie jak palenie tytoniu, narażenie na toksyny środowiskowe, nadmierny stres oksydacyjny (na przykład związany z chorobami), a także starzenie się organizmu;
• osób na diecie z wieloma wykluczeniami – osoby spożywające ograniczoną ilość owoców i warzyw, które są naturalnie bogate w antyoksydanty, mogą rozważyć suplementację antyoksydantami, aby uzupełnić braki w diecie;
• osób z deficytami antyoksydantów – niektóre stany zdrowia, takie jak niedobór witaminy C, witaminy E, selenu lub innych antyoksydantów, mogą wymagać suplementacji pod nadzorem lekarza;
• osób starszych – seniorzy mogą rozważyć suplementację antyoksydantami, ponieważ procesy starzenia organizmu mogą wiązać się z większym stresem oksydacyjnym;
• osób o osłabionym układzie immunologicznym – niektóre osoby z powodu pewnych chorób lub leczenia mogą być bardziej podatne na uszkodzenia komórek przez wolne rodniki, dlatego suplementacja antyoksydantami może być wskazana.

Jakąkolwiek suplementację, w tym także tę z udziałem antyoksydantów, należy stosować ostrożnie i zgodnie z zaleceniami lekarza lub na jego wyraźne wskazanie. Zażywanie suplementów zawsze dobrze jest poprzedzić wykonaniem odpowiednich badań diagnostycznych.