Barszcz Sosnowskiego
Mateusz Durbas

Barszcz Sosnowskiego – śmiertelne niebezpieczeństwo na polskich łąkach

Barszcz Sosnowskiego (łac. Heracleum sosnowskyi Mandel L.) jest gatunkiem rośliny zielnej pochodzącej z rejonu Kaukazu, która zaliczana jest do rodziny selerowatych (Apiaceae). Okres kwitnienia barszczu Sosnowskiego przypada na drugą połowę czerwca, a baldachy kwiatowe utrzymują się zwykle od dwóch do trzech tygodni. Barszcz Sosnowskiego jest rośliną monokarpiczną, a więc kwitnie i owocuje tylko raz w życiu, ginąc po wydaniu nasion, chyba że zostanie wcześniej uszkodzona, wówczas regeneruje się, ponownie zakwita i wydaje nasiona przez wiele następnych lat.

Czy barszcz Sosnowskiego jest jadalny?

Barszcz Sosnowskiego uważany jest za trujący i bardzo niebezpieczny gatunek roślinny w Polsce, który stanowi zagrożenie dla życia i zdrowia ludzi. Zalicza się on do roślin zawierających związki o działaniu światłouczulającym, które mogą wywoływać odczyny fotoalergiczne i fototoksyczne. W dojrzałych owocach, soku i olejku eterycznym barszczu Sosnowskiego występują substancje toksyczne, które wykazują w głównej mierze działanie fotosensybilizujące, czyli zwiększające wrażliwość komórek na promieniowanie świetlne. Barszcz Sosnowskiego jest rośliną pastewną, która była uprawiana w Polsce jeszcze w latach osiemdziesiątych XX wieku jako surowiec do wytwarzania pasz dla bydła domowego.

W żadnym wypadku nie zaleca się jednak spożywania barszczu Sosnowskiego przez człowieka.

Jakie są objawy poparzenia barszczem Sosnowskiego?

Szkodliwe substancje chemiczne zawarte w soku i wydzielinie włosków gruczołowych barszczu Sosnowskiego w wyniku działania promieni słonecznych (UVA i UVB) wiążą się ze skórą człowieka i wywołują oparzenia II i III stopnia. W ciągu pierwszej doby zwykle dochodzi do nasilenia objawów w postaci zaczerwienienia skóry i powstania na powierzchni skóry pęcherzy wypełnionych surowiczym płynem. Zapalne zmiany skórne utrzymują się z reguły trzy dni, a podrażnione miejsca na ciele zachowują wrażliwość na promieniowanie UV nawet przez kilka lat. Oprócz oparzeń toksyczne związki chemiczne naturalnie obecne w barszczu Sosnowskiego mogą powodować wystąpienie takich objawów, jak:

Powiązane produkty

Gdzie najczęściej występuje barszcz Sosnowskiego? Z czym można pomylić barszcz Sosnowskiego?

Miejsca, w których barszcz Sosnowskiego rośnie naturalnie, spotykane są już praktycznie na terytorium całej Polski, w tym również w miastach. Barszcz Sosnowskiego najczęściej można spotkać na łąkach, polach uprawnych, przy drogach, wzdłuż brzegów rzek, jezior, potoków oraz w ogrodach, parkach i lasach. Największe ryzyko rozprzestrzeniania się barszczu Sosnowskiego występuje na polach nieuprawnych, w dolinach rzecznych oraz wzdłuż szlaków komunikacyjnych. Ta trująca i niebezpieczna roślina charakteryzuje się bardzo dużymi liśćmi oraz baldaszkowatymi kwiatostanami o białym zabarwieniu. Jako jedna z największych roślin zielonych barszcz Sosnowskiego osiąga nawet 4 metry wysokości. Łodyga barszczu Sosnowskiego ma zwykle około 10 cm średnicy, a na łodygach i liściach tej rośliny występują charakterystyczne włoski wytwarzające toksyczne substancje. Barszcz Sosnowskiego jest najczęściej mylony z przerośniętym koprem oraz arcydzięglem.

Zobacz ofertę opatrunków na DOZ.pl

Co robić w przypadku spotkania barszczu Sosnowskiego?

Pierwsza pomoc po spotkaniu z barszczem Sosnowskiego, gdy nie pojawiły się jeszcze żadne objawy oparzenia, polega w głównej mierze na jak najszybszym umyciu skóry dużą ilością letniej wody z mydłem, aby usunąć z powierzchni skóry sok tej rośliny parzącej. Następnie zaleca się chronić skórę przez co najmniej 48 godzin przed ekspozycją na światło słoneczne, niezależnie od występowania i stopnia nasilenia objawów oparzenia, w tym nawet jeżeli objawy w ogóle się nie pojawiły.

W sytuacji gdy na powierzchni skóry powstały pęcherze wypełnione surowiczym płynem, lecz nie doszło do ich pęknięcia, można zastosować łagodne preparaty miejscowe zawierające glikokortykosteroidy, np. maść z hydrokortyzonem 1%. Jeżeli wystąpią niepokojące objawy skórne, koniecznie trzeba niezwłocznie zgłosić się do lekarza w celu uzyskania profesjonalnej pomocy medycznej.

Warto również nadmienić, że została stworzona specjalna baza online (http://mapa.barszcz.edu.pl/) licząca już około 3000 lokalizacji, w której można sprawdzić miejsce występowania barszczu Sosnowskiego w naszym kraju.

Gdy podczas spaceru spotkamy przypadkowo barszcz Sosnowskiego, warto zgłosić ten fakt pod całodobowy numer alarmowy straży miejskiej – 986.

Barszcz Sosnowskiego – leczenie

Jeśli pojawi się opuchlizna i stan zapalny skóry, można rozważyć zastosowanie zimnych okładów chłodzących i kompresów żelowych, aby złagodzić dokuczliwe objawy, jak również zastosować wapń oraz doustne leki antyhistaminowe. Pomocne może okazać się także stosowanie preparatów leczniczych zawierających sól srebrową sulfadiazyny. Jeżeli zaś na ciele wystąpią zmiany pod postacią rumienia, zaleca się użycie miejscowych glikokortykosteroidów. Natomiast tam, gdzie poparzenie barszczem Sosnowskiego obejmuje 30% lub więcej powierzchni skóry, rekomendowane jest już intensywne leczenie ran oparzeniowych, które obejmuje między innymi dożylną płynoterapię. Warto w tym miejscu podkreślić, że utrzymanie właściwej higieny, w tym prawidłowe oczyszczenie rany oraz dobór odpowiedniego opatrunku (np. z użyciem jonów srebra lub soli srebrowej sulfadiazyny, okładów z octanem glinu bądź nadmanganianem potasu), ma duże znaczenie w leczeniu miejscowym, szczególnie w zapobieganiu wtórnej infekcji bakteryjnej i/lub grzybiczej tkanek.

Barszcz Sosnowskiego – geneza nazwy

Nazwa barszcz Sosnowskiego pochodzi od nazwiska rosyjskiego botanika – profesora Dmitrija Iwanowicza Sosnowskiego, który w pierwszej połowie XX wieku zajmował się badaniem flory w regionie Kaukazu. Została ona nadana w 1944 roku w dawnym Związku Radzieckim, aby wyrazić uznanie dla zasług profesora Sosnowskiego w dziedzinie nauk przyrodniczych, zwłaszcza botaniki.

Skąd się wziął barszcz Sosnowskiego w Polsce?

Barszcz Sosnowskiego trafił do Polski pod koniec lat pięćdziesiątych XX wieku z ówczesnego Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich (ZSRR) jako roślina o szerokim spektrum zastosowań, z którą wiązano duże nadzieje. W drugiej połowie lat sześćdziesiątych XX wieku został wprowadzony do uprawy na terenie Polski w Państwowych Gospodarstwach Rolnych (PGR-ach) jako roślina charakteryzująca się bardzo wysoką wydajnością oraz wartością odżywczą, która może mieć zastosowanie w produkcji paszy dla zwierząt gospodarskich.

Barszcz Sosnowskiego był również polecany pszczelarzom jako roślina miododajna, zawierająca nektar wykorzystywany przez pszczoły do produkcji miodu. Okazało się jednak, że pomimo wysokiej zawartości składników odżywczych i dużej ilości uzyskiwanej kiszonki przeznaczonej dla bydła domowego, zwierzęta gospodarskie niechętnie spożywały kiszonkę przygotowaną na bazie barszczu Sosnowskiego ze względu na jej charakterystyczny gorzki smak.

  1. Wojtkowiak R, Kawalec H, Dubowski AP. Barszcz Sosnowskiego (Heracleum Sosnowskyi Mandel L.). Journal of Research and Applications in Agricultural Engineering. 2008;53(4):137-142.
  2. Tomaszkiewicz-Potępa A, Vogt O. Substancje biologicznie aktywne z barszczu Sosnowskiego (Heracleum Sosnowsky Manden). Przemysł Chemiczny. 2010;89(7):696-700.
  3. Jakubowicz O, Żaba C, Nowak G, et al. Heracleum Sosnowskyi Manden. Ann Agric Environ Med. 2012;19(2):327-8.
  4. Zdrojewicz Z, Stebnicki M, Stebnicki M. Sosnowsky's hogweed – toxicology and threat to health. Pol Merkur Lekarski. 2016 Sep 29;41(243):165-168.
  5. Jaworek AK, Michałek K, Wojas-Pelc A. Reakcja fitofototoksyczna ze współistniejącymi zmianami odpowiadającymi erythema multiforme związana z ekspozycją na barszcz Sosnowskiego. Przegl Dermatol. 2017;104:16-21.
  6. Chmielewski J, Czarny-Działak M, Dziechciaż M i wsp. Barszcz Sosnowskiego – roślina zagrażająca zdrowiu człowieka. Medycyna Środowiskowa – Environmental Medicine. 2017;20(3):55-59.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • O to musisz zadbać jesienią w trosce o odporność, skórę, sen i udany powrót na siłownię

    Jesień to pora roku, która może wyjątkowo dać się nam we znaki. To okres przejściowy między krótkim rękawem a kurtką, długimi dniami a szybką szarówką, powrót z wakacji do szkoły oraz powrót do rutyny związanej z dietą czy aktywnością fizyczną. Co zrobić, żeby nie przebodźcować swojego organizmu, wzmocnić odporność, ukoić zmęczone mięśnie i zasypiać bez problemu?

  • Jesienne osłabienie organizmu - jak uniknąć choroby?

    Jesienna aura sprzyja nie tylko obniżeniu nastroju, ale również osłabieniu organizmu, co powoduje, że jesteśmy bardziej podatni na infekcje i częściej chorujemy. Poznaj kilka sposobów na wzmocnienie organizmu i ograniczenie ryzyka wystąpienia choroby.

  • Dynia – wartości odżywcze i właściwości lecznicze. Dietetyczne przepisy z dynią

    Dynia jest warzywem bogatym w witaminy i minerały – m.in. w magnez, selen, potas i cynk. Stanowi także źródło białka i błonnika pokarmowego. Kto powinien włączyć ją do swojej diety? Jakie właściwości mają pestki z dyni i olej z dyni? Czy to warzywo będzie odpowiednie dla cukrzyków?

  • Gruszka – właściwości, wartości odżywcze, przepisy

    Jej dodatek do diety może pomóc przy uciążliwych zaparciach. Świetnie sprawdzi się jako element maseczki na przetłuszczającą się cerę. W dodatku pysznie smakuje zarówno w daniach na słodko, jak i na wytrawnie. Gruszka – jakimi wartościami odżywczymi się charakteryzuje? Czy jedzenie jej może zaszkodzić? Co dobrego przygotować z gruszek?

  • Czym jest układ odpornościowy i jak skutecznie go wspierać?

    Po z natury ciepłym lecie przychodzi sezon jesienny, który wystawia na ciężką próbę nie tylko nasz nastrój, ale również układ odpornościowy, który w tym czasie jest wyjątkowo obciążony. Jest to okres infekcji, często nawracających lub przewlekłych. Istnieją jednak sposoby, aby sobie skutecznie pomóc i zniwelować ryzyko uciążliwych i osłabiających przeziębień, na tle których mogą rozwinąć się dużo poważniejsze choroby, jak zapalenie płuc czy oskrzeli. Spośród czynników mających wpływ na prawidłowo funkcjonujący układ immunologiczny, niewątpliwie ogromne znaczenie ma zdrowa dieta.

  • Kapary – smak, właściwości i zastosowanie w kuchni

    Kapary to roślina krzewiasta naturalnie występująca w strefie tropikalnej i w basenie Morza Śródziemnego. Pąki kwiatowe kaparów są znane już od wielu lat ze względu na swój charakterystyczny smak oraz działanie wspomagające trawienie i leczenie infekcji górnych dróg oddechowych. Kapary są ważnym źródłem wielu różnych biologicznie aktywnych substancji chemicznych, których właściwości terapeutyczne były już dobrze znane i cenione przez starożytnych Rzymian.

  • Czy proteinowa dieta Dukana działa? Fazy diety i skutki uboczne

    Dieta Dukana jest znana inaczej jako dieta proteinowa, białkowa oraz Protal (z jęz. fr. protéines alternatives). Pomysłodawcą tej słynnej diety jest były francuski dietetyk Pierre Dukan, który w 2013 roku otrzymał zakaz wykonywania zawodu lekarza na terenie Francji. Mimo to dieta Dukana zyskała w ostatnich latach miano jednej z najpopularniejszych diet odchudzających na całym świecie i stanowi model żywienia dla wielu osób.

  • Kiwi – właściwości odżywcze, wartości

    Kiwi jest niezwykle popularnym owocem, który nazywany bywa również chińskim agrestem. Owoce kiwi są jagodami, a ich miąższ jest soczysty, galaretowaty i zasobny w brązowe lub czarne nasiona. Kiwi zawiera wiele różnych składników bioaktywnych (m.in. witamin, składników mineralnych, karotenoidów i polifenoli), dzięki czemu wywiera pozytywny wpływ na organizm człowieka.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij