Barszcz Sosnowskiego
Mateusz Durbas

Barszcz Sosnowskiego – śmiertelne niebezpieczeństwo na polskich łąkach

Barszcz Sosnowskiego (łac. Heracleum sosnowskyi Mandel L.) jest gatunkiem rośliny zielnej pochodzącej z rejonu Kaukazu, która zaliczana jest do rodziny selerowatych (Apiaceae). Okres kwitnienia barszczu Sosnowskiego przypada na drugą połowę czerwca, a baldachy kwiatowe utrzymują się zwykle od dwóch do trzech tygodni. Barszcz Sosnowskiego jest rośliną monokarpiczną, a więc kwitnie i owocuje tylko raz w życiu, ginąc po wydaniu nasion, chyba że zostanie wcześniej uszkodzona, wówczas regeneruje się, ponownie zakwita i wydaje nasiona przez wiele następnych lat.

Czy barszcz Sosnowskiego jest jadalny?

Barszcz Sosnowskiego uważany jest za trujący i bardzo niebezpieczny gatunek roślinny w Polsce, który stanowi zagrożenie dla życia i zdrowia ludzi. Zalicza się on do roślin zawierających związki o działaniu światłouczulającym, które mogą wywoływać odczyny fotoalergiczne i fototoksyczne. W dojrzałych owocach, soku i olejku eterycznym barszczu Sosnowskiego występują substancje toksyczne, które wykazują w głównej mierze działanie fotosensybilizujące, czyli zwiększające wrażliwość komórek na promieniowanie świetlne. Barszcz Sosnowskiego jest rośliną pastewną, która była uprawiana w Polsce jeszcze w latach osiemdziesiątych XX wieku jako surowiec do wytwarzania pasz dla bydła domowego.

W żadnym wypadku nie zaleca się jednak spożywania barszczu Sosnowskiego przez człowieka.

Jakie są objawy poparzenia barszczem Sosnowskiego?

Szkodliwe substancje chemiczne zawarte w soku i wydzielinie włosków gruczołowych barszczu Sosnowskiego w wyniku działania promieni słonecznych (UVA i UVB) wiążą się ze skórą człowieka i wywołują oparzenia II i III stopnia. W ciągu pierwszej doby zwykle dochodzi do nasilenia objawów w postaci zaczerwienienia skóry i powstania na powierzchni skóry pęcherzy wypełnionych surowiczym płynem. Zapalne zmiany skórne utrzymują się z reguły trzy dni, a podrażnione miejsca na ciele zachowują wrażliwość na promieniowanie UV nawet przez kilka lat. Oprócz oparzeń toksyczne związki chemiczne naturalnie obecne w barszczu Sosnowskiego mogą powodować wystąpienie takich objawów, jak:

Powiązane produkty

Gdzie najczęściej występuje barszcz Sosnowskiego? Z czym można pomylić barszcz Sosnowskiego?

Miejsca, w których barszcz Sosnowskiego rośnie naturalnie, spotykane są już praktycznie na terytorium całej Polski, w tym również w miastach. Barszcz Sosnowskiego najczęściej można spotkać na łąkach, polach uprawnych, przy drogach, wzdłuż brzegów rzek, jezior, potoków oraz w ogrodach, parkach i lasach. Największe ryzyko rozprzestrzeniania się barszczu Sosnowskiego występuje na polach nieuprawnych, w dolinach rzecznych oraz wzdłuż szlaków komunikacyjnych. Ta trująca i niebezpieczna roślina charakteryzuje się bardzo dużymi liśćmi oraz baldaszkowatymi kwiatostanami o białym zabarwieniu. Jako jedna z największych roślin zielonych barszcz Sosnowskiego osiąga nawet 4 metry wysokości. Łodyga barszczu Sosnowskiego ma zwykle około 10 cm średnicy, a na łodygach i liściach tej rośliny występują charakterystyczne włoski wytwarzające toksyczne substancje. Barszcz Sosnowskiego jest najczęściej mylony z przerośniętym koprem oraz arcydzięglem.

Zobacz ofertę opatrunków na DOZ.pl

Co robić w przypadku spotkania barszczu Sosnowskiego?

Pierwsza pomoc po spotkaniu z barszczem Sosnowskiego, gdy nie pojawiły się jeszcze żadne objawy oparzenia, polega w głównej mierze na jak najszybszym umyciu skóry dużą ilością letniej wody z mydłem, aby usunąć z powierzchni skóry sok tej rośliny parzącej. Następnie zaleca się chronić skórę przez co najmniej 48 godzin przed ekspozycją na światło słoneczne, niezależnie od występowania i stopnia nasilenia objawów oparzenia, w tym nawet jeżeli objawy w ogóle się nie pojawiły.

W sytuacji gdy na powierzchni skóry powstały pęcherze wypełnione surowiczym płynem, lecz nie doszło do ich pęknięcia, można zastosować łagodne preparaty miejscowe zawierające glikokortykosteroidy, np. maść z hydrokortyzonem 1%. Jeżeli wystąpią niepokojące objawy skórne, koniecznie trzeba niezwłocznie zgłosić się do lekarza w celu uzyskania profesjonalnej pomocy medycznej.

Warto również nadmienić, że została stworzona specjalna baza online (http://mapa.barszcz.edu.pl/) licząca już około 3000 lokalizacji, w której można sprawdzić miejsce występowania barszczu Sosnowskiego w naszym kraju.

Gdy podczas spaceru spotkamy przypadkowo barszcz Sosnowskiego, warto zgłosić ten fakt pod całodobowy numer alarmowy straży miejskiej – 986.

Barszcz Sosnowskiego – leczenie

Jeśli pojawi się opuchlizna i stan zapalny skóry, można rozważyć zastosowanie zimnych okładów chłodzących i kompresów żelowych, aby złagodzić dokuczliwe objawy, jak również zastosować wapń oraz doustne leki antyhistaminowe. Pomocne może okazać się także stosowanie preparatów leczniczych zawierających sól srebrową sulfadiazyny. Jeżeli zaś na ciele wystąpią zmiany pod postacią rumienia, zaleca się użycie miejscowych glikokortykosteroidów. Natomiast tam, gdzie poparzenie barszczem Sosnowskiego obejmuje 30% lub więcej powierzchni skóry, rekomendowane jest już intensywne leczenie ran oparzeniowych, które obejmuje między innymi dożylną płynoterapię. Warto w tym miejscu podkreślić, że utrzymanie właściwej higieny, w tym prawidłowe oczyszczenie rany oraz dobór odpowiedniego opatrunku (np. z użyciem jonów srebra lub soli srebrowej sulfadiazyny, okładów z octanem glinu bądź nadmanganianem potasu), ma duże znaczenie w leczeniu miejscowym, szczególnie w zapobieganiu wtórnej infekcji bakteryjnej i/lub grzybiczej tkanek.

Barszcz Sosnowskiego – geneza nazwy

Nazwa barszcz Sosnowskiego pochodzi od nazwiska rosyjskiego botanika – profesora Dmitrija Iwanowicza Sosnowskiego, który w pierwszej połowie XX wieku zajmował się badaniem flory w regionie Kaukazu. Została ona nadana w 1944 roku w dawnym Związku Radzieckim, aby wyrazić uznanie dla zasług profesora Sosnowskiego w dziedzinie nauk przyrodniczych, zwłaszcza botaniki.

Skąd się wziął barszcz Sosnowskiego w Polsce?

Barszcz Sosnowskiego trafił do Polski pod koniec lat pięćdziesiątych XX wieku z ówczesnego Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich (ZSRR) jako roślina o szerokim spektrum zastosowań, z którą wiązano duże nadzieje. W drugiej połowie lat sześćdziesiątych XX wieku został wprowadzony do uprawy na terenie Polski w Państwowych Gospodarstwach Rolnych (PGR-ach) jako roślina charakteryzująca się bardzo wysoką wydajnością oraz wartością odżywczą, która może mieć zastosowanie w produkcji paszy dla zwierząt gospodarskich.

Barszcz Sosnowskiego był również polecany pszczelarzom jako roślina miododajna, zawierająca nektar wykorzystywany przez pszczoły do produkcji miodu. Okazało się jednak, że pomimo wysokiej zawartości składników odżywczych i dużej ilości uzyskiwanej kiszonki przeznaczonej dla bydła domowego, zwierzęta gospodarskie niechętnie spożywały kiszonkę przygotowaną na bazie barszczu Sosnowskiego ze względu na jej charakterystyczny gorzki smak.

  1. Wojtkowiak R, Kawalec H, Dubowski AP. Barszcz Sosnowskiego (Heracleum Sosnowskyi Mandel L.). Journal of Research and Applications in Agricultural Engineering. 2008;53(4):137-142.
  2. Tomaszkiewicz-Potępa A, Vogt O. Substancje biologicznie aktywne z barszczu Sosnowskiego (Heracleum Sosnowsky Manden). Przemysł Chemiczny. 2010;89(7):696-700.
  3. Jakubowicz O, Żaba C, Nowak G, et al. Heracleum Sosnowskyi Manden. Ann Agric Environ Med. 2012;19(2):327-8.
  4. Zdrojewicz Z, Stebnicki M, Stebnicki M. Sosnowsky's hogweed – toxicology and threat to health. Pol Merkur Lekarski. 2016 Sep 29;41(243):165-168.
  5. Jaworek AK, Michałek K, Wojas-Pelc A. Reakcja fitofototoksyczna ze współistniejącymi zmianami odpowiadającymi erythema multiforme związana z ekspozycją na barszcz Sosnowskiego. Przegl Dermatol. 2017;104:16-21.
  6. Chmielewski J, Czarny-Działak M, Dziechciaż M i wsp. Barszcz Sosnowskiego – roślina zagrażająca zdrowiu człowieka. Medycyna Środowiskowa – Environmental Medicine. 2017;20(3):55-59.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Erytrol – kalorie, właściwości. Czy jest zdrowy? Czy można go stosować u diabetyków?

    Erytrytol (erytrol) to naturalna substancja słodząca o słodyczy sięgającej 60–80% sacharozy, czyli tradycyjnego białego cukru. Ten zdrowy słodzik ma zerową wartość energetyczną. Jest polecany osobom odchudzającym się i cukrzykom. Sprawdź, jakie jeszcze właściwości ma erytrol i jakie jest jego zastosowanie.

  • Zwichnięcie kostki – objawy, leczenie, rehabilitacja

    Zwichnięciu kostki (stawu skokowego) towarzyszą zwykle: ból, brak możliwości ruchu, widoczna deformacja i opuchlizna. Do tego urazu dochodzi najczęściej w wyniku aktywności fizycznej. Czym dokładnie jest zwichnięcie kostki i czym różni się od skręcenia? W jaki sposób można mu zapobiec?

  • Dlaczego koty nie powinny jeść suchej karmy?

    Niestety, mimo że sucha karma jest wygodnym rozwiązaniem, nie jest odpowiednim pokarmem dla kota. Ze względu na szereg uwarunkowań anatomicznych koty nie są przystosowane do diety opartej na zbożach i dużej ilości węglowodanów. Obecne czasy to życie w ciągłym pośpiechu, łatwiej więc napełnić miskę raz dziennie suchymi chrupkami, niż zadbać o świeży pokarm z puszki lub surowe mięso na każdy posiłek.

  • Jak pomóc kotu i psu w upały? Jak rozpoznać udar cieplny i jak mu zapobiec?

    Podobnie jak u ludzi, u zwierząt długa ekspozycja na wysoką temperaturę również może prowadzić do udaru cieplnego. Koty są na niego szczególnie narażone podczas upałów ze względu na zamiłowanie do wygrzewania się na słońcu oraz słabsze możliwości odprowadzania nadmiaru ciepła. Jak rozpoznać udar, jak udzielić pierwszej pomocy i jak zapobiegać jego wystąpieniu?

  • Karma sucha i mokra dla kota – jak czytać skład? Które smaczki są dobrej jakości?

    Obecnie rynek kocich karm jest bardzo zróżnicowany. Opiekun staje przed wyborem – karma sucha czy karma mokra? Monoproteinowa czy ze zróżnicowanym źródłem białka? Bytowa czy filetowa? Istnieje kilka modeli dietetycznych, które w zależności od możliwości opiekuna będą w stanie pokryć zapotrzebowanie kota na wszelkie składniki odżywcze.

  • 10 postaci z bajek Disneya, które mają objawy zaburzeń psychicznych

    Wiele osób dopatruje się zaburzeń psychicznych u postaci z filmów, seriali, a nawet bajek. Czy w Stumilowym Lesie Kłapouchy miałby depresję, Tygrys ADHD, a Kubuś Puchatek zaburzenia odżywiania? Na zaburzenia psychiczne u postaci z bajek warto jednak spojrzeć z przymrużeniem oka, bo choć niektóre z nich faktycznie przejawiają objawy natury psychicznej, to nie wiadomo, czy taki był zamysł ich twórców. Jakie problemy o podłożu psychicznym możemy zobaczyć u postaci z bajek Disneya?

  • Grzyby reishi – działanie, zalecenia i przeciwwskazania

    Lakownica żółtawa, znana szerzej jako grzyb reishi, zyskuje coraz większą popularność. Grzyby te cenione są ze względu na swoje potencjalne właściwości prozdrowotne, które obejmują między innymi działanie antyoksydacyjne. Sugeruje się, że grzyby reishi mogą korzystnie wpływać na odporność organizmu oraz wspierać układ nerwowy i układ krążenia. Jakie jest dokładne działanie grzybów reishi? Czy istnieją przeciwwskazania do stosowania lakownicy żółtawej, czyli „grzyba nieśmiertelności”?

  • Jak się przygotować na przybycie kociaka lub szczeniaka do domu? Co kupić?

    Moment, w którym wyczekany i wymarzony zwierzak ma pojawić się w domu, to na pewno radosne wydarzenie. Warto się na nie odpowiednio przygotować, aby uniknąć stresu czy potencjalnie niebezpiecznych sytuacji. Będzie to także pomocne w zminimalizowaniu ewentualnych zniszczeń w domu, które często są nieodłącznym elementem opieki nad młodym zwierzakiem.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

logo Telemedi

Usługę zdalnej konsultacji z lekarzem świadczy Telemedi.
Regulamin świadczenia usługi dostępny jest tutaj.