Barszcz Sosnowskiego – śmiertelne niebezpieczeństwo na polskich łąkach

Czy barszcz Sosnowskiego jest jadalny?

Barszcz Sosnowskiego uważany jest za trujący i bardzo niebezpieczny gatunek roślinny w Polsce, który stanowi zagrożenie dla życia i zdrowia ludzi. Zalicza się on do roślin zawierających związki o działaniu światłouczulającym, które mogą wywoływać odczyny fotoalergiczne i fototoksyczne. W dojrzałych owocach, soku i olejku eterycznym barszczu Sosnowskiego występują substancje toksyczne, które wykazują w głównej mierze działanie fotosensybilizujące, czyli zwiększające wrażliwość komórek na promieniowanie świetlne. Barszcz Sosnowskiego jest rośliną pastewną, która była uprawiana w Polsce jeszcze w latach osiemdziesiątych XX wieku jako surowiec do wytwarzania pasz dla bydła domowego.

Jakie są objawy poparzenia barszczem Sosnowskiego?

Szkodliwe substancje chemiczne zawarte w soku i wydzielinie włosków gruczołowych barszczu Sosnowskiego w wyniku działania promieni słonecznych (UVA i UVB) wiążą się ze skórą człowieka i wywołują oparzenia II i III stopnia. W ciągu pierwszej doby zwykle dochodzi do nasilenia objawów w postaci zaczerwienienia skóry i powstania na powierzchni skóry pęcherzy wypełnionych surowiczym płynem. Zapalne zmiany skórne utrzymują się z reguły trzy dni, a podrażnione miejsca na ciele zachowują wrażliwość na promieniowanie UV nawet przez kilka lat. Oprócz oparzeń toksyczne związki chemiczne naturalnie obecne w barszczu Sosnowskiego mogą powodować wystąpienie takich objawów, jak:

• podrażnienie dróg oddechowych,
• zapalenie spojówek,
• bóle głowy,
• nudności,
• wymioty.

Gdzie najczęściej występuje barszcz Sosnowskiego? Z czym można pomylić barszcz Sosnowskiego?

Miejsca, w których barszcz Sosnowskiego rośnie naturalnie, spotykane są już praktycznie na terytorium całej Polski, w tym również w miastach. Barszcz Sosnowskiego najczęściej można spotkać na łąkach, polach uprawnych, przy drogach, wzdłuż brzegów rzek, jezior, potoków oraz w ogrodach, parkach i lasach. Największe ryzyko rozprzestrzeniania się barszczu Sosnowskiego występuje na polach nieuprawnych, w dolinach rzecznych oraz wzdłuż szlaków komunikacyjnych. Ta trująca i niebezpieczna roślina charakteryzuje się bardzo dużymi liśćmi oraz baldaszkowatymi kwiatostanami o białym zabarwieniu. Jako jedna z największych roślin zielonych barszcz Sosnowskiego osiąga nawet 4 metry wysokości. Łodyga barszczu Sosnowskiego ma zwykle około 10 cm średnicy, a na łodygach i liściach tej rośliny występują charakterystyczne włoski wytwarzające toksyczne substancje. Barszcz Sosnowskiego jest najczęściej mylony z przerośniętym koprem oraz arcydzięglem.

Co robić w przypadku spotkania barszczu Sosnowskiego?

Pierwsza pomoc po spotkaniu z barszczem Sosnowskiego, gdy nie pojawiły się jeszcze żadne objawy oparzenia, polega w głównej mierze na jak najszybszym umyciu skóry dużą ilością letniej wody z mydłem, aby usunąć z powierzchni skóry sok tej rośliny parzącej. Następnie zaleca się chronić skórę przez co najmniej 48 godzin przed ekspozycją na światło słoneczne, niezależnie od występowania i stopnia nasilenia objawów oparzenia, w tym nawet jeżeli objawy w ogóle się nie pojawiły.

W sytuacji gdy na powierzchni skóry powstały pęcherze wypełnione surowiczym płynem, lecz nie doszło do ich pęknięcia, można zastosować łagodne preparaty miejscowe zawierające glikokortykosteroidy, np. maść z hydrokortyzonem 1%. Jeżeli wystąpią niepokojące objawy skórne, koniecznie trzeba niezwłocznie zgłosić się do lekarza w celu uzyskania profesjonalnej pomocy medycznej.

Gdy podczas spaceru spotkamy przypadkowo barszcz Sosnowskiego, warto zgłosić ten fakt pod całodobowy numer alarmowy straży miejskiej – 986.

Barszcz Sosnowskiego – leczenie

Jeśli pojawi się opuchlizna i stan zapalny skóry, można rozważyć zastosowanie zimnych okładów chłodzących i kompresów żelowych, aby złagodzić dokuczliwe objawy, jak również zastosować wapń oraz doustne leki antyhistaminowe. Pomocne może okazać się także stosowanie preparatów leczniczych zawierających sól srebrową sulfadiazyny. Jeżeli zaś na ciele wystąpią zmiany pod postacią rumienia, zaleca się użycie miejscowych glikokortykosteroidów. Natomiast tam, gdzie poparzenie barszczem Sosnowskiego obejmuje 30% lub więcej powierzchni skóry, rekomendowane jest już intensywne leczenie ran oparzeniowych, które obejmuje między innymi dożylną płynoterapię. Warto w tym miejscu podkreślić, że utrzymanie właściwej higieny, w tym prawidłowe oczyszczenie rany oraz dobór odpowiedniego opatrunku (np. z użyciem jonów srebra lub soli srebrowej sulfadiazyny, okładów z octanem glinu bądź nadmanganianem potasu), ma duże znaczenie w leczeniu miejscowym, szczególnie w zapobieganiu wtórnej infekcji bakteryjnej i/lub grzybiczej tkanek.

Barszcz Sosnowskiego – geneza nazwy

Nazwa barszcz Sosnowskiego pochodzi od nazwiska rosyjskiego botanika – profesora Dmitrija Iwanowicza Sosnowskiego, który w pierwszej połowie XX wieku zajmował się badaniem flory w regionie Kaukazu. Została ona nadana w 1944 roku w dawnym Związku Radzieckim, aby wyrazić uznanie dla zasług profesora Sosnowskiego w dziedzinie nauk przyrodniczych, zwłaszcza botaniki.

Skąd się wziął barszcz Sosnowskiego w Polsce?

Barszcz Sosnowskiego trafił do Polski pod koniec lat pięćdziesiątych XX wieku z ówczesnego Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich (ZSRR) jako roślina o szerokim spektrum zastosowań, z którą wiązano duże nadzieje. W drugiej połowie lat sześćdziesiątych XX wieku został wprowadzony do uprawy na terenie Polski w Państwowych Gospodarstwach Rolnych (PGR-ach) jako roślina charakteryzująca się bardzo wysoką wydajnością oraz wartością odżywczą, która może mieć zastosowanie w produkcji paszy dla zwierząt gospodarskich.

Barszcz Sosnowskiego był również polecany pszczelarzom jako roślina miododajna, zawierająca nektar wykorzystywany przez pszczoły do produkcji miodu. Okazało się jednak, że pomimo wysokiej zawartości składników odżywczych i dużej ilości uzyskiwanej kiszonki przeznaczonej dla bydła domowego, zwierzęta gospodarskie niechętnie spożywały kiszonkę przygotowaną na bazie barszczu Sosnowskiego ze względu na jej charakterystyczny gorzki smak.