Barszcz Sosnowskiego
Mateusz Durbas

Barszcz Sosnowskiego – śmiertelne niebezpieczeństwo na polskich łąkach

Barszcz Sosnowskiego (łac. Heracleum sosnowskyi Mandel L.) jest gatunkiem rośliny zielnej pochodzącej z rejonu Kaukazu, która zaliczana jest do rodziny selerowatych (Apiaceae). Okres kwitnienia barszczu Sosnowskiego przypada na drugą połowę czerwca, a baldachy kwiatowe utrzymują się zwykle od dwóch do trzech tygodni. Barszcz Sosnowskiego jest rośliną monokarpiczną, a więc kwitnie i owocuje tylko raz w życiu, ginąc po wydaniu nasion, chyba że zostanie wcześniej uszkodzona, wówczas regeneruje się, ponownie zakwita i wydaje nasiona przez wiele następnych lat.

Czy barszcz Sosnowskiego jest jadalny?

Barszcz Sosnowskiego uważany jest za trujący i bardzo niebezpieczny gatunek roślinny w Polsce, który stanowi zagrożenie dla życia i zdrowia ludzi. Zalicza się on do roślin zawierających związki o działaniu światłouczulającym, które mogą wywoływać odczyny fotoalergiczne i fototoksyczne. W dojrzałych owocach, soku i olejku eterycznym barszczu Sosnowskiego występują substancje toksyczne, które wykazują w głównej mierze działanie fotosensybilizujące, czyli zwiększające wrażliwość komórek na promieniowanie świetlne. Barszcz Sosnowskiego jest rośliną pastewną, która była uprawiana w Polsce jeszcze w latach osiemdziesiątych XX wieku jako surowiec do wytwarzania pasz dla bydła domowego.

W żadnym wypadku nie zaleca się jednak spożywania barszczu Sosnowskiego przez człowieka.

Jakie są objawy poparzenia barszczem Sosnowskiego?

Szkodliwe substancje chemiczne zawarte w soku i wydzielinie włosków gruczołowych barszczu Sosnowskiego w wyniku działania promieni słonecznych (UVA i UVB) wiążą się ze skórą człowieka i wywołują oparzenia II i III stopnia. W ciągu pierwszej doby zwykle dochodzi do nasilenia objawów w postaci zaczerwienienia skóry i powstania na powierzchni skóry pęcherzy wypełnionych surowiczym płynem. Zapalne zmiany skórne utrzymują się z reguły trzy dni, a podrażnione miejsca na ciele zachowują wrażliwość na promieniowanie UV nawet przez kilka lat. Oprócz oparzeń toksyczne związki chemiczne naturalnie obecne w barszczu Sosnowskiego mogą powodować wystąpienie takich objawów, jak:

Powiązane produkty

Gdzie najczęściej występuje barszcz Sosnowskiego? Z czym można pomylić barszcz Sosnowskiego?

Miejsca, w których barszcz Sosnowskiego rośnie naturalnie, spotykane są już praktycznie na terytorium całej Polski, w tym również w miastach. Barszcz Sosnowskiego najczęściej można spotkać na łąkach, polach uprawnych, przy drogach, wzdłuż brzegów rzek, jezior, potoków oraz w ogrodach, parkach i lasach. Największe ryzyko rozprzestrzeniania się barszczu Sosnowskiego występuje na polach nieuprawnych, w dolinach rzecznych oraz wzdłuż szlaków komunikacyjnych. Ta trująca i niebezpieczna roślina charakteryzuje się bardzo dużymi liśćmi oraz baldaszkowatymi kwiatostanami o białym zabarwieniu. Jako jedna z największych roślin zielonych barszcz Sosnowskiego osiąga nawet 4 metry wysokości. Łodyga barszczu Sosnowskiego ma zwykle około 10 cm średnicy, a na łodygach i liściach tej rośliny występują charakterystyczne włoski wytwarzające toksyczne substancje. Barszcz Sosnowskiego jest najczęściej mylony z przerośniętym koprem oraz arcydzięglem.

Zobacz ofertę opatrunków na DOZ.pl

Co robić w przypadku spotkania barszczu Sosnowskiego?

Pierwsza pomoc po spotkaniu z barszczem Sosnowskiego, gdy nie pojawiły się jeszcze żadne objawy oparzenia, polega w głównej mierze na jak najszybszym umyciu skóry dużą ilością letniej wody z mydłem, aby usunąć z powierzchni skóry sok tej rośliny parzącej. Następnie zaleca się chronić skórę przez co najmniej 48 godzin przed ekspozycją na światło słoneczne, niezależnie od występowania i stopnia nasilenia objawów oparzenia, w tym nawet jeżeli objawy w ogóle się nie pojawiły.

W sytuacji gdy na powierzchni skóry powstały pęcherze wypełnione surowiczym płynem, lecz nie doszło do ich pęknięcia, można zastosować łagodne preparaty miejscowe zawierające glikokortykosteroidy, np. maść z hydrokortyzonem 1%. Jeżeli wystąpią niepokojące objawy skórne, koniecznie trzeba niezwłocznie zgłosić się do lekarza w celu uzyskania profesjonalnej pomocy medycznej.

Warto również nadmienić, że została stworzona specjalna baza online (http://mapa.barszcz.edu.pl/) licząca już około 3000 lokalizacji, w której można sprawdzić miejsce występowania barszczu Sosnowskiego w naszym kraju.

Gdy podczas spaceru spotkamy przypadkowo barszcz Sosnowskiego, warto zgłosić ten fakt pod całodobowy numer alarmowy straży miejskiej – 986.

Barszcz Sosnowskiego – leczenie

Jeśli pojawi się opuchlizna i stan zapalny skóry, można rozważyć zastosowanie zimnych okładów chłodzących i kompresów żelowych, aby złagodzić dokuczliwe objawy, jak również zastosować wapń oraz doustne leki antyhistaminowe. Pomocne może okazać się także stosowanie preparatów leczniczych zawierających sól srebrową sulfadiazyny. Jeżeli zaś na ciele wystąpią zmiany pod postacią rumienia, zaleca się użycie miejscowych glikokortykosteroidów. Natomiast tam, gdzie poparzenie barszczem Sosnowskiego obejmuje 30% lub więcej powierzchni skóry, rekomendowane jest już intensywne leczenie ran oparzeniowych, które obejmuje między innymi dożylną płynoterapię. Warto w tym miejscu podkreślić, że utrzymanie właściwej higieny, w tym prawidłowe oczyszczenie rany oraz dobór odpowiedniego opatrunku (np. z użyciem jonów srebra lub soli srebrowej sulfadiazyny, okładów z octanem glinu bądź nadmanganianem potasu), ma duże znaczenie w leczeniu miejscowym, szczególnie w zapobieganiu wtórnej infekcji bakteryjnej i/lub grzybiczej tkanek.

Barszcz Sosnowskiego – geneza nazwy

Nazwa barszcz Sosnowskiego pochodzi od nazwiska rosyjskiego botanika – profesora Dmitrija Iwanowicza Sosnowskiego, który w pierwszej połowie XX wieku zajmował się badaniem flory w regionie Kaukazu. Została ona nadana w 1944 roku w dawnym Związku Radzieckim, aby wyrazić uznanie dla zasług profesora Sosnowskiego w dziedzinie nauk przyrodniczych, zwłaszcza botaniki.

Skąd się wziął barszcz Sosnowskiego w Polsce?

Barszcz Sosnowskiego trafił do Polski pod koniec lat pięćdziesiątych XX wieku z ówczesnego Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich (ZSRR) jako roślina o szerokim spektrum zastosowań, z którą wiązano duże nadzieje. W drugiej połowie lat sześćdziesiątych XX wieku został wprowadzony do uprawy na terenie Polski w Państwowych Gospodarstwach Rolnych (PGR-ach) jako roślina charakteryzująca się bardzo wysoką wydajnością oraz wartością odżywczą, która może mieć zastosowanie w produkcji paszy dla zwierząt gospodarskich.

Barszcz Sosnowskiego był również polecany pszczelarzom jako roślina miododajna, zawierająca nektar wykorzystywany przez pszczoły do produkcji miodu. Okazało się jednak, że pomimo wysokiej zawartości składników odżywczych i dużej ilości uzyskiwanej kiszonki przeznaczonej dla bydła domowego, zwierzęta gospodarskie niechętnie spożywały kiszonkę przygotowaną na bazie barszczu Sosnowskiego ze względu na jej charakterystyczny gorzki smak.

  1. Wojtkowiak R, Kawalec H, Dubowski AP. Barszcz Sosnowskiego (Heracleum Sosnowskyi Mandel L.). Journal of Research and Applications in Agricultural Engineering. 2008;53(4):137-142.
  2. Tomaszkiewicz-Potępa A, Vogt O. Substancje biologicznie aktywne z barszczu Sosnowskiego (Heracleum Sosnowsky Manden). Przemysł Chemiczny. 2010;89(7):696-700.
  3. Jakubowicz O, Żaba C, Nowak G, et al. Heracleum Sosnowskyi Manden. Ann Agric Environ Med. 2012;19(2):327-8.
  4. Zdrojewicz Z, Stebnicki M, Stebnicki M. Sosnowsky's hogweed – toxicology and threat to health. Pol Merkur Lekarski. 2016 Sep 29;41(243):165-168.
  5. Jaworek AK, Michałek K, Wojas-Pelc A. Reakcja fitofototoksyczna ze współistniejącymi zmianami odpowiadającymi erythema multiforme związana z ekspozycją na barszcz Sosnowskiego. Przegl Dermatol. 2017;104:16-21.
  6. Chmielewski J, Czarny-Działak M, Dziechciaż M i wsp. Barszcz Sosnowskiego – roślina zagrażająca zdrowiu człowieka. Medycyna Środowiskowa – Environmental Medicine. 2017;20(3):55-59.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Dieta NiMe – zasady i korzyści dla zdrowia. Na czym polega dieta na poprawę mikrobiomu?

    Dieta NiMe (ang. Non-Industrialised Microbiome Restore) to nowy sposób odżywiania, który według naukowców może wpłynąć na poprawę mikrobiomu jelitowego, w znaczny sposób zredukować ryzyko wielu chorób metabolicznych oraz poprawić samopoczucie. Dieta NiMe inspirowana jest tradycyjnym stylem życia mieszkańców Papui-Nowej Gwinei. Na czym polega dieta NiMe?

  • Splot słoneczny – jakie pełni funkcje? Ból i urazy splotu trzewnego

    Splot słoneczny jest jednym z najważniejszych elementów autonomicznego układu nerwowego człowieka. Pełni szereg kluczowych funkcji w naszym organizmie, dlatego ma istotny wpływ na zdrowie i samopoczucie. Czym dokładnie jest splot słoneczny i jakie pełni funkcje? Jakie objawy mogą sygnalizować problemy z jego pracą oraz jakie konsekwencje zdrowotne może mieć uderzenie w ten obszar ciała?

  • Badania profilaktyczne u psa i kota, czyli kontrola zdrowia zwierzaka

    Badania kontrolne to temat coraz częściej poruszany zarówno w medycynie ludzkiej, jak i weterynaryjnej. Regularna kontrola stanu zdrowia to ważna część profilaktyki i wczesnego wykrywania poważnych schorzeń. Pierwsze badania profilaktyczne warto wykonać u domowego pupila po ukończeniu przez niego roku, a w niektórych przypadkach nieco wcześniej.

  • Świerzb u psa i kota: objawy i leczenie, profilaktyka

    Świerzb to choroba wywołana przez pasożyty, która często dotyka psy i koty. Jego objawy potrafią być bardzo uciążliwe dla zwierzaka, dlatego wczesne rozpoznanie choroby i szybkie wdrożenie leczenia są bardzo istotne. Jak rozpoznać świerzb u kota lub psa? Kiedy udać się do weterynarza? Wyjaśniamy.

  • Skład karmy dla psa – jak czytać etykiety? Podpowiadamy, jak wybrać karmę i psie przysmaki

    Obecnie na rynku dostępnych jest wiele różnych marek psich karm – zarówno suchych, jak i mokrych. Wybór tej najlepszej może być naprawdę trudny. Przed zakupem warto wiedzieć, na co zwrócić uwagę przy czytaniu składu, jakie składniki nie powinny znajdować się w psiej karmie oraz jak odpowiednio dopasować ją do wieku i aktywności pupila. Jak wybrać karmę dla psa, a jak gryzak lub przysmaki? I które produkty z naszego stołu może spożyć nasz psi przyjaciel?

  • Jak nauczyć szczeniaka załatwiać się na dworze? Trening czystości psa

    Nauczenie szczeniaka czystości to bardzo ważne zadanie dla opiekuna małego psa. Jak najlepiej zabrać się do tego zadania? Czy potrzebne są akcesoria, które mogą pomóc w treningu czystości? Kiedy w ogóle można zacząć uczyć młodego psa załatwiania się na dworze lub w wyznaczonym miejscu? Wyjaśniamy, jak nauczyć szczeniaka czystości.

  • Niedobory u wegetarian i wegan. Co warto suplementować na diecie bez mięsa lub produktów odzwierzęcych?

    Coraz więcej osób decyduje się na dietę wegetariańską lub wegańską z powodów zdrowotnych, etycznych i środowiskowych. Prawidłowo zbilansowane diety roślinne mogą przynieść korzyści zdrowotne – np. niższe ryzyko chorób sercowo-naczyniowych, nadciśnienia czy otyłości – ale mogą też prowadzić do niedoborów żywieniowych. Z tego względu po przejściu na tego typu dietę warto wdrożyć suplementację kluczowych mikroskładników. Na które z nich należy zwrócić szczególną uwagę i kto powinien rozważyć suplementację?

  • Kenia – szczepienia i zalecenia przed podróżą

    Wyjazd do Kenii wiąże się z koniecznością uwzględnienia zagrożeń zdrowotnych typowych dla krajów tropikalnych. Jakie szczepienia należy wykonać i kiedy najlepiej się zaszczepić? Czy w Kenii jest bezpiecznie pod względem zdrowotnym?

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl