Kompresjoterapia – czym jest i na czym polega?

Do czego służą podkolanówki uciskowe? Jest to jeden z najstarszych sposobów niefarmakologicznego leczenia żylaków kończyn dolnych, niewydolności  żylnej, owrzodzeń, obrzęków limfatycznych czy żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej. Stosowanie ucisku powoduje redukcję nadciśnienia żylnego w układzie żył powierzchniowych, przyspiesza gojenie owrzodzeń oraz przeciwdziała obrzękowi i zastojowi limfatycznemu.

Na czym polega kompresjoterapia?

Kompresjoterapia polega na uciskaniu kończyny dolnej specjalnymi medycznymi wyrobami elastycznymi lub opaską uciskową w celu zmniejszenia nadciśnienia żylnego w układzie żył powierzchniowych. Zastosowanie ucisku stopniowanego, który jest najsilniejszy w okolicach stopy i zmniejsza się stopniowo w stronę pachwiny, powoduje zmniejszenie obrzęku chłonnego oraz ryzyka wystąpienia zatorowości. Aby ucisk był skuteczny musi być powtarzany i odpowiednio stopniowany na poszczególne fragmenty kończyny.

W kompresjoterapii bandaże nieelastyczne oraz elastyczne krótko, średnio i długo rozciągliwe oraz podkolanówki uciskowe 1 stopnia i 2 stopnia, pończochy uciskowe  1 i 2 stopnia (potoczenie nazywane pończochami na żylaki) są najczęściej stosowanymi metodami stosowanymi w leczeniu schorzeń żył i naczyń limfatycznych. Istnieje również metoda przerywanego ucisku pneumatycznego, jednak wymaga ona zastosowania specjalistycznej aparatury.

Kompresjoterapia – wskazania

Główne wskazania do kompresjoterapii obejmują profilaktykę przeciwzakrzepową oraz leczenie takich chorób jak:

• żylaki, w tym także żylaki i obrzęki kończyn dolnych u kobiet w ciąży
• zakrzepowe zapaleniem żył powierzchownych i zakrzepica żył głębokich (ZŻG)
• ZPZ
• przewlekła niewydolność żylna oraz przewlekłe zaburzenia żylne
• angiodysplazja
• obrzęki pooperacyjne, limfatyczne i pourazowe.

Kompresjoterapia – przeciwwskazania

Pomimo licznych wskazania zastosowania kompresjoterapii kończyn dolnych, w niektórych sytuacjach takich jak:

• siny, bolesny obrzęk kończyny,
• stany zapalne skóry i tkanki podskórnej,
• stany przebiegające ze znacznego stopnia niedokrwieniem kończyn dolnych np. zarostowe zapalenie kończyn dolnych, angiopatia cukrzycowa (w tych przypadkach wymagana jest konsultacja chirurgiczna)
• reakcje alergiczne,

jej użycie jest przeciwwskazane.

Jak stosować kompresjoterapię?

Najważniejsze w tej metodzie leczenia jest prawidłowe dopasowanie opasek uciskowych medycznych do wymiarów kończyny dolnej konkretnego pacjenta. Aby dobrać właściwy rozmiar pończochy kompresyjnej rano lub po dłuższym odpoczynku w pozycji leżącej, noga pacjenta powinna być zmierzona w ściśle określonych punktach. Prawidłowo dobrana pończocha ułatwia odpływ żylny i chłonny w chorej kończynie i powoduje zwiększony przepływ krwi przez żyły układu głębokiego.

Każdy wyrób kompresyjny wywiera stopniowany ucisk na kończynę, jednostką miary tego ucisku są milimetry słupa rtęci (mmHg). Siła nacisku jest stopniowana i rozkłada się nierównomiernie na kończynie dolnej największa – w okolicy kostki, najsłabsza zaś na wysokości uda. Opaski uciskowe medyczne są standaryzowane, im wyższa klasa, tym mocniejszy ucisk generowany przez opaskę. Dzielimy je na 4 klasy:

• kompresjoterapia 1 stopnia ucisku – lekki ucisk (18–21 mmHg) (m.in. podkolanówki uciskowe 1 stopnia)
• kompresjoterapia 2 stopnia ucisku – średni ucisk (23–32 mmHg) (m.in. pończochy uciskowe 2 stopnia)
• kompresjoterapia 3 stopnia ucisku – mocny ucisk (36–42 mmHg)
• kompresjoterapia 4 stopnia ucisku – bardzo mocny ucisk (od 49 mmHg)

Zasady zakładania opatrunku uciskowego w kompresjoterapii

W leczeniu uciskowym umiejętne nałożenie bandaża lub medycznych opasek uciskowych wymaga odpowiedniego przeszkolenia, dlatego najlepiej jeżeli zakładane są one przez specjalistów. Przy zakładaniu opatrunku stopa trzymana jest prostopadle do podudzia. Potrzebne są dwa bandaże: jeden 8-centymetrowy, drugi 10-centymetrowy. Zakładany bandaż 8-cm powinien być lekko napięty, rozwijany od wewnętrznej strony stopy, zaczynając od podstawy palców, następnie poprzez piętę, staw skokowy, aż do początku łydki. Drugi bandaż jest wiązany tak, że zakrywa ostatnią warstwę pierwszego i skosami idzie aż pod kolano, cały czas dopasowując się do kształtu łydki.

W leczeniu chorób żył  powszechnie jest stosowana bielizna uciskowa w postaci skarpet uciskowych, podkolanówek, pończoch i rajstop kompresyjnych, które możemy nałożyć sami. Może ona pełnić funkcję profilaktyczną u osób obciążonych genetycznie lub wykonujących długotrwałe prace w pozycji siedzącej lub stojącej. Kiedy pełni funkcję leczniczą, jej dobór wymaga konsultacji z lekarzem, który określi stopień ucisku ewentualne przeciwwskazania i rodzaj dobranej bielizny uciskowej.

Bardzo istotne jest to, aby podkolanówki czy pończochy zakładać wcześnie rano, jeszcze przed wstaniem z łóżka, a więc w tej porze dnia, kiedy nogi są najmniej opuchnięte. Jeżeli nałożymy je później na opuchniętą nogę to po prostu nie spełnią swej roli. Po nałożeniu należy wygładzić wszystkie zmarszczki i fałdy, trzeba tez pamiętać, aby podkolanówki nie podciągać zbyt wysoko, za zagięcie stawu.

Ile godzin dziennie trzeba nosić pończochy uciskowe? Kiedy nosić rajstopy uciskowe?

To zależy od rodzaju zastosowanej kompresjoterapii, w tym przypadku należy słuchać się zalecenie lekarza lub wykwalifikowanego personelu medycznego. W większości przypadków zakładamy je wcześnie rano i nosimy aż do udania się na nocny spoczynek. Istotne jest również właściwe ich założenie, gdyż nieprawidłowe ułożenie może przyniesie nam więcej szkody niż pożytku. Trzeba unikać w ciągu dnia tworzenia fałd i zagnieceń, gdyż może to utrudniać, zamiast ułatwiać przepływ krwi.

A czy można spać w pończochach na żylaki? Niekoniecznie, gdyż większość producentów rekomenduje zdejmowanie ich przed snem.