Płukanie żołądka – na czym polega? Kiedy jest wykonywane?

Płukanie żołądka to zabieg wykonywany przeważnie po zatruciach toksycznymi substancjami lub lekami. Ma na celu wypłukanie resztek substancji i zaprzestanie jej wchłaniania do organizmu. Mimo że jest to procedura dość bezpieczna, ma jednak swoje wskazania oraz przeciwwskazania.

Wskazania i przeciwwskazania do płukania żołądka

Płukanie żołądka jest wskazane w sytuacji, gdy doszło do połknięcia toksycznej substancji lub dużej ilości leków – przypadkowo (przez małe dzieci) lub celowo (w sytuacji próby samobójczej). Jednak ze względu na proces trawienia i przesuwania pokarmu w układzie pokarmowym ma ono zastosowanie przeważnie do 1 godziny od połknięcia substancji. Wyjątkiem są substancje o przedłużonym uwalnianiu (oznaczone słowami np. depot lub retard) czy aspiryna – w ich przypadku płukanie wykonuje się nawet po kilku godzinach od połknięcia. Po spożyciu muchomorów sromotnikowych można spróbować płukania żołądka nawet po kilkunastu godzinach.

Wśród przeciwwskazań do wykonania płukania żołądka wymienia się:

• spożycie substancji żrącej – zwymiotowanie jej w trakcie płukania żołądka może spowodować wtórne obrażenia,
• połknięcie substancji lotnej, zatrucie węglowodorem,
• zaburzenia krzepnięcia krwi,
• choroby przełyku i żołądka (np. żylaki przełyku, które groziłyby pęknięciem),
• brak i zaburzenia przytomności u człowieka niezaintubowanego – na przykład osoby po alkoholu.

Jak wygląda i ile trwa płukanie żołądka? Czy boli?

Do wykonania płukania żołądka niezbędny będzie zestaw:

• sonda ustno-żołądkowa lub nosowo-żołądkowa (można założyć zgłębnik zarówno przez nos, jak i przez usta) – w przypadku dzieci wielkość należy dobrać do wieku,
• żel z lidokainą (żel zapewni poślizg i nieco znieczuli przełyk),
• strzykawka,
• lejek,
• roztwór NaCl 0,45% z wodą do wstrzykiwań 1:1 o temperaturze 37℃,
• pojemnik na popłuczyny,
• ssak do odessania treści z dróg oddechowych,
• węgiel aktywowany,
• pean do zaciśnięcia zgłębnika,
• miska nerkowata,
• zestaw przeciwwstrząsowy i przyrządy do zabezpieczenia dróg oddechowych (jeśli nie intubowaliśmy osoby chorej).

W pierwszej kolejności pacjent musi przybrać pozycję siedzącą z pochyleniem do przodu. Jeśli jest to osoba z ograniczoną przytomnością, należy obrócić ją na bok z głową niżej od dróg oddechowych – w pozycję boczną ustaloną. Intubację stosuje się, gdy pacjent ma zaburzenia świadomości lub gdy jest nieprzytomny. Służy ona do ochrony dróg oddechowych.

Następnie należy wprowadzić pokryty żelem zgłębnik przez nos lub usta na około 40 cm od linii zębów. Położenie sondy musi być potwierdzone przez:

• odciągnięcie treści żołądkowej strzykawką,
• wprowadzenie do sondy powietrza strzykawką Janeta i osłuchanie brzucha,
• włożenie końcówki sondy do pojemnika z wodą (wydostawanie się bąbelków świadczy o wprowadzeniu sondy do dróg oddechowych),
• wykonanie kontrolnego RTG jamy brzusznej.

Jeśli mamy pewność, że zgłębnik znajduje się w żołądku, możemy założyć lejek na końcówkę sondy i rozpocząć wlewanie około 300 ml płynu (u dzieci 10 ml/kg masy ciała, maksymalnie 250 ml). Zanim woda zniknie z lejka, należy opuścić lejek z sondą poniżej wysokości żołądka do pojemnika. Zjawisko syfonowe spowoduje pociągnięcie wody z żołądka i odessanie jej do miski. Zabieg należy wykonywać do momentu uzyskania wodojasnych popłuczyn.

Do ostatniej porcji wody należy dodać 25–100 g węgla aktywowanego (u dzieci 1 g/kg masy ciała, maksymalnie 60 g), który może zaabsorbować niektóre substancje i leki (np. beta-blokery, leki przeciwpadaczkowe, leki przeciwdepresyjne i inne).

Płukanie żołądka w domu – czy jest bezpiecznie?

Absolutnie nie wolno wykonywać płukania żołądka w warunkach domowych! To zabieg wymagający wykwalifikowanego personelu, sprzętu i możliwości interwencji w sytuacji utraty przytomności, zaburzeń rytmu lub aspiracji płynu do płuc. Wykonywanie go na własną rękę może zagrażać życiu oraz zdrowiu i nie ma na to bezpiecznego sposobu.

Powikłania po płukaniu żołądka

Płukanie żołądka jest procedurą stosunkowo bezpieczną. Jednak jak każdy zabieg medyczny może wiązać się z powikłaniami. Do najczęstszych powikłań płukania żołądka możemy zaliczyć:

• zachłystowe zapalenie płuc – w sytuacji, w której płyn popłuczynowy dostanie się do płuc,
• perforację przełyku i doprowadzenie do odmy oraz zapalenia śródpiersia,
• zaburzenia rytmu serca w wyniku pobudzenia zakończeń nerwowych,
• uszkodzenie błony śluzowej przełyku,
• skurcz krtani,
• zaburzenia wodno-elektrolitowe,
• hipotermię.