Węgiel aktywny – właściwości i zastosowanie. Węgiel aktywny na biegunkę i w kosmetykach

Węgiel aktywny to środek wytwarzany z różnych materiałów pochodzenia organicznego, najczęściej jest to drewno, ale także torf, węgle kopalne czy skorupy orzechów. Węgiel aktywowany ma silne właściwości adsorpcyjne, wiąże zanieczyszczenia i toksyny, co jest wykorzystywane w leczeniu zatruć pokarmowych (np. biegunek, wzdęć), ale także w kosmetyce (w pielęgnacji cery tłustej, ze skłonnością do trądziku czy w wybielających pastach do zębów).

1. Węgiel aktywny – co to jest? 
2. Węgiel aktywny – działanie
3. Węgiel aktywny – zastosowanie
4. Węgiel leczniczy – jak stosować? Dawkowanie węgla aktywnego
5. Węgiel aktywny – stosowanie u niemowląt i kobiet w ciąży

Węgiel aktywny – co to jest? 

Węgiel aktywny (łac. carbo activatus), zwany także węglem aktywowanym lub węglem leczniczym, jest substancją organiczną, otrzymywaną najczęściej z miazgi drzewnej, która poddawana jest procesowi karbonizacji (w 400–800 st. C), a następnie jest aktywowana, co powoduje uzyskanie silnych właściwości adsorpcyjnych. Cechą charakterystyczną węgla aktywnego jest jego duża powierzchnia wchłaniająca. Produkcja węgla aktywnego jest stosunkowo tania, a więc produkty go zawierające są przystępne cenowo.

Węgiel aktywny – działanie

Działanie węgla aktywnego polega na neutralizacji związków poprzez ich adsorpcję (adsorpcja to proces wiązania się cząsteczek) na dużej powierzchni.

Węgiel aktywny osłania także błonę śluzową przewodu pokarmowego. Po podaniu doustnym węgiel aktywny nie wchłania się  z przewodu pokarmowego, lecz wydalany jest z kałem. Ważną informacją dla osób przyjmujących węgiel aktywny jest fakt, iż może on powodować czarne zabarwienie stolca.

Węgiel aktywny – zastosowanie

Węgiel aktywny – zastosowanie w medycynie. Węgiel na zatrucia i biegunkę

Węgiel leczniczy w medycynie ma zastosowanie w zatruciach niektórymi lekami i związkami chemicznymi. Węgiel aktywny wiąże np.:

• paracetamol,
• ibuprofen,
• salicylany,
• kwas mefenamowy,
• nikotynę,
• pochodne benzodiazepiny,
• pochodne fenotiazyny,
• trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne,
• barbiturany,
• fenole,
• alkaloidy,
• sole metali ciężkich,
• chlormetiazol,
• chlorochinę,
• chlorpromazynę,
• klonidynę,
• digoksynę,
• digitoksynę,
• mianserynę,
• parakwat,
• inhibitory MAO, czyli monoaminooksydazy – leki stosowane w leczeniu depresji.

Małą skuteczność węgla aktywnego wykazano w przypadku zatruć:

• etanolem,
• metanolem,
• glikolem etylenowym,
• cyjankami,
• litem,
• kwasem bornym,
• pochodnymi ropy naftowej.

Węgla aktywnego nie podaje się pacjentom, u których wystąpiło ostre zatrucie substancjami żrącymi oraz  w przypadku konieczności podania antidotum.

Węgiel leczniczy znalazł także zastosowanie w przypadku leczenia biegunek, w tym tzw. biegunek podróżniczych czy tych, będących skutkiem ubocznym chemioterapii, ponieważ wiąże się z czynnikami wywołującymi rozwolnienie, np. toksynami czy bakteriami. W leczeniu tego typu dolegliwości najlepiej zastosować go w postaci zawiesiny wodnej bądź tabletek. Substancję tę stosuje się także w lżejszych zatruciach pokarmowych, które objawiają się wzdęciami. 

Ponieważ węgiel aktywny wiąże bakterie, sprawdzi się również w przypadku skaleczeń, ran, otarć. W aptekach dostępne są przeciwbakteryjne opatrunki z węglem aktywowanym, zalecane zwłaszcza w przypadku trudno gojących się ran, owrzodzeń, odleżyn, także z ropną wydzieliną. Warstwa węgla (zazwyczaj dodatkowo ze srebrem), którą pokryte są opatrunki pochłania wysięk z rany i nieprzyjemny zapach oraz wiąże endotoksyny. 

Węgiel aktywny – zastosowanie w kosmetyce

W przemyśle kosmetycznym węgiel aktywny można spotkać jako składnik:

• szamponów,
• mydeł,
• żeli,
• past do zębów,
• peelingów,
• maseczek oczyszczających.

Węgiel aktywny wykorzystywany jest w kosmetyce ze względu na swoje właściwości związane z wchłanianiem toksyn oraz dodatkowo ze względu na działanie przeciwzapalne, rozjaśniające i przeciwbakteryjne. Ma zastosowanie w pielęgnacji cery tłustej, mieszanej, ze skłonnością do trądziku i rozszerzonych porów. Wykorzystuje się go także w celu usuwania nadmiaru zgromadzonego sebum, zanieczyszczeń oraz zrogowaceń. Znajdziemy go w żelach myjących do twarzy, maseczkach, peelingach, kremach pielęgnacyjnych. Węgiel aktywowany działa detoksykująco i oczyszczająco także na skórę głowy, szampony z węglem będą odpowiednie do mycia włosów przetłuszczających się i z łupieżem. 

Węgiel aktywowany jest także składnikiem wybielających past do zębów. Dobrze wiąże bowiem związki garbnikowe, odpowiadające za przebarwienia powierzchni zębów. Pasta do zębów z węglem aktywowanym sprawdzi się świetnie w usuwaniu przebarwień po kawie czy herbacie, pomoże w likwidowaniu nieprzyjemnego zapachu z ust oraz zadziała kojąco na podrażnione dziąsła.

Węgiel leczniczy – jak stosować? Dawkowanie węgla aktywnego

Dawkowanie węgla aktywnego u osób dorosłych oraz dzieci po 12. roku życia przy podaniu doustnym wygląda następująco:

1. W przypadku lekkich zatruć pokarmowych, którym towarzyszą wzdęcia i nadmierna fermentacja jelitowa podaje się 800–1200 mg kilka razy na dobę, do ustąpienia objawów. Aby węgiel aktywny zadziałał szybciej, tabletki można rozgryźć, jednak można je także połykać w całości.
2. W przypadku biegunek dawka wynosi od 3 do 6 g, można ją powtarzać co godzinę, od 3 do 4 razy, lek można zastosować w postaci wodnej zawiesiny.
3. W razie poważnych zatruć podaje się zwykle od 4 do 12,5 g (dawka jednorazowa) w postaci wodnej zawiesiny (lek w razie potrzeby można podawać kilkakrotnie w ciągu doby).

Bardzo ważna kwestią jest fakt, iż węgiel aktywny może zmniejszać wchłanianie innych leków, które przyjmuje pacjent np.:

• salicylanów,
• barbituranów,
• glutetymidu,
• środków antykoncepcyjnych,
• antybiotyków,
• leków przeciwzakrzepowych.

W przypadku przyjmowania węgla aktywnego oraz innych leków należy zachować odstęp czasowy. Inne leki należy zażyć o takiej porze, aby zachować minimum 2 godziny przerwy przed przyjęciem węgla lub 2 godziny po przyjęciu węgla leczniczego.

Węgiel aktywny – stosowanie u niemowląt i kobiet w ciąży

Samoleczenie jest także ograniczone w przypadku kobiet w ciąży. Ciężarne powinny w miarę możliwości zrezygnować ze stosowania leków, a w razie konieczności zażycia jakiegokolwiek preparatu skonsultować jego przyjęcie z lekarzem prowadzącym ciążę. W przypadku węgla aktywnego brak jest danych, które potwierdzałyby bezpieczeństwo stosowania u kobiet ciężarnych.