Betulina – właściwości i zastosowanie

Podobno natura wyposażyła nas w leki na wszelkie dotykające ludzi choroby. Jedyny szkopuł to wiedza, które substancje, w jakiej postaci i w jakiej dawce wywołają pożądany, uzdrawiający efekt terapeutyczny. Niestety nie dysponujemy gotową instrukcją obsługi leków pochodzenia naturalnego. Musimy sobie ją samodzielnie opracować metodą prób i błędów. Niemniej jednak od zarania dziejów ludzkość korzysta z dobrodziejstw naturalnych remediów. Bogactwem cennej wiedzy dysponuje medycyna ludowa praktykowana w każdym zakątku naszego świata. Rozwój nauki pozwala weryfikować wierzenia i podania praktyków tej sztuki na drodze rzetelnych badań. Dzięki nim jesteśmy w stanie wskazać poszczególne substancje lecznicze odpowiedzialne za właściwości prozdrowotne np. ziół. Jedną z takich substancji jest betulina.

Betulina – co to za substancja?

Z chemicznego punktu widzenia betulina jest zaliczana do terpenów – związków organicznych o charakterystycznej, podzielnej przez pięć liczbie atomów węgla w podstawowym szkielecie cząsteczki chemicznej.

Betulina jest substancją pochodzenia naturalnego. Znajdziemy ją między innymi w korze leszczyny, grabu, olchy, a przede wszystkim brzozy. Po raz pierwszy wyizolowana została właśnie z kory brzozy przez rosyjskiego chemika i farmaceutę pod koniec XVIII w. Do dzisiaj główna droga pozyskania tego składnika aktywnego to ekstrakcja z kory dwóch gatunków brzozy – brodawkowatej i omszonej. Przyczyną tego jest wysoka zawartość (do 30% suchej masy) betuliny w korze brzozy. To właśnie zgromadzona w komórkach budulcowych kory betulina nadaje charakterystyczny biały kolor pniom i gałęziom tych drzew.

Właściwości betuliny

W postaci czystej betulina jest białym ciałem stałym o słabej rozpuszczalności w wodzie. Lepiej rozpuszcza się w rozpuszczalnikach organicznych jak aceton, dichlorometan czy chloroform. Z tego powodu wymienione rozpuszczalniki są używane do przemysłowej ekstrakcji betuliny z surowca roślinnego. Ze względu na niską rozpuszczalność w wodzie betulina może wykazywać niską biodostępność. Prowadzone są badania nad modyfikacjami betuliny, które zwiększą rozpuszczalność tych składników aktywnych.  

Betulina wykazuje szereg prozdrowotnych właściwości. Działa antyoksydacyjnie, co sprawia, że ma szeroki potencjał aplikacyjny, gdyż wiele chorób i schorzeń jest wywoływanych przez nadmierną ilość wolnych rodników w naszym organizmie. Ma działanie antyseptyczne i przeciwzapalne. Wykazuje również wpływ hepatoprotekcyjny – czyli ochronny w stosunku do wątroby – oraz przeciwkamiczy – broni kanaliki nerkowe przed gromadzeniem się złogów kamieni moczowych, czyli kamicy nerkowej. Jakie jeszcze właściwości ma botulina? Spowalnia biosyntezę cholesterolu i kwasów tłuszczowych, dzięki czemu działa przeciwmiażdżycowo.

Sama betulina jest substancją niewywołującą reakcji alergicznych i podrażnień. Jest wręcz składnikiem, który wspomaga organizm w zwalczaniu efektów alergii, hamując wyrzut histaminy. Sprawdza się także w codziennej pielęgnacji skóry dzięki właściwościom nawilżającym, jak i w pielęgnacji ran, działając przeciwzapalnie.    

Zarówno betulina, jak i kwas betulinowy wykazują niższą cytotoksyczność w porównaniu z rutynową metodą leczenia raka – chemioterapią. Oznacza to, że ich działanie skupia się głównie na uśmiercaniu komórek nowotworowych z pominięciem zdrowych komórek chorego organizmu. Badania in vivo, prowadzone np. na modelach mysich, potwierdzają skuteczność terapii z betuliną i jej pochodnymi. Analizy w kierunku stosowania tych substancji jako pełnoprawne, dopuszczone do użycia przez organy nadrzędne leki przeciwnowotworowe, są jeszcze na niskim poziomie zaawansowania. Niemniej jednak wysoki potencjał, jaki ze sobą niosą dla wielu chorych, sprawia, że ich intensywność jest obiecująco wysoka.

Betulina – zastosowanie

Betulina oraz wyciągi z kory brzozy znajdują wiele zastosowań praktycznych. Dzięki działaniu przeciwhistaminowemu znajdziemy je w kosmetykach przeznaczonych do pielęgnacji skóry wrażliwej i alergicznej. Betulina dodawana jest do kremów (np. krem brzozowy czy rokitnikowy lub nagietkowy z betuliną), balsamów czy pomadek. Jest składnikiem używanym w produkcji preparatów przeciw wypadaniu włosów np. szamponów, balsamów czy wcierek. Jest na tyle łagodnym składnikiem, że znajdziemy ją również w formułach kosmetyków przeznaczonych dla dzieci np. kremów czy oliwek.

Na rynku brak jest leków z betuliną lub jej pochodnymi. Powodem takiej sytuacji jest niewystarczająca ilość badań klinicznych niezbędna do zarejestrowania tego typu preparatów. Obserwując jednak działania naukowców, możemy spodziewać się, że w niedalekiej przyszłości będą one osiągalne dla szerokiego grona pacjentów.

Dostępne są natomiast suplementy diety zawierające korę brzozy lub wyciąg z kory brzozy przeznaczone do stosowania wewnętrznego. W sklepach znajdziemy także olejek eteryczny z brzozy do inhalacji (aromaterapii), którego właściwości wspomagają odporność naszego organizmu np. podczas infekcji dróg oddechowych. Betulina jest także obecna w zdobywającym coraz większą popularność napoju – soku z brzozy.

Betulina – stosowanie

Stosując kosmetyki zawierające betulinę, powinniśmy podążać za wskazówkami producenta. W przypadku suplementów diety częstotliwość przyjmowania kapsułek, naparów czy tabletek zwierających ją w swoim składzie powinna być dostosowana do zaleceń znajdujących się na opakowaniu. W przypadku inhalacji wystarczy nanieść kilka kropli na kawałek materiału i oddychać nasyconym olejkiem powietrzem lub rozprowadzić go w pomieszczeniu z użyciem dyfuzora. Nie należy olejku wlewać do nebulizatorów, gdyż może zepsuć mechanizm rozpylający.

Betulina – przeciwwskazania i skutki uboczne

Czysta betulina i wiele jej pochodnych są składnikami nietoksycznymi dla organizmu, co sprawia, że mogą być stosowane w sposób bezpieczny. Jak każdy składnik aktywny mogą wywoływać niepożądane reakcje u osób szczególnie wrażliwych.