Kwas foliowy metylowany – czy kobiety bez mutacji MTHFR także powinny go suplementować?

Wiele kobiet w momencie podjęcia decyzji o rozpoczęciu starania się o dziecko stoi przed dylematem czy stosować kwas foliowy, metylowany kwas foliowy, czy foliany. Kwas foliowy (witamina B9) jest substancją syntetyczną, która występuje naturalnie w pokarmach w postaci folianów. Natomiast biologicznie aktywną substancją, która bierze udział w licznych procesach w organizmie, jest kwas 5-metyltetrahydrofoliowy (5-MTHF, metafolina), powstający przy udziale enzymu – reduktazy metylenotetrahydrofolianowej. Za prawidłowe działanie tego enzymu odpowiada gen MTHFR. Jednak u niektórych osób może występować mutacja tego genu, co przyczynia się do zaburzenia powstawania aktywnej postaci kwasu foliowego.

Kwas foliowy metylowany a folian – czym się różnią?

Kwas foliowy (folacyna, witamina B9) jest witaminą niezbędną do prawidłowego rozwoju płodu. Jego niedobór może powodować wady cewy nerwowej, jak rozszczep kręgosłupa i mózgowia, a niekiedy nawet bezmózgowie u płodu. Dlatego jego odpowiedni poziom jest niezwykle istotny dla kobiet starających się o poczęcie dziecka, a także będących w ciąży.

W organizmie człowieka, a dokładnie w wątrobie, kwas foliowy ulega przekształceniu do jego aktywnej, czyli zmetylowanej postaci. Reakcja ta zachodzi przy pomocy enzymu, którym jest reduktaza metylenotetrahydrofolianowa. W wyniku tych przemian powstaje biologicznie czynna forma kwasu foliowego, czyli  kwas 5-metyltetrahydrofoliowy (5-MTHF, metafolina). W tej postaci trafia do krwiobiegu i jest dystrybuowany w organizmie do spełniania licznych funkcji.  Dodatkowo podanie zmetylowanego kwasu foliowego to ominięcie wieloetapowych reakcji redukcji folianów, a także ewentualne zaburzenia funkcjonowania enzymów (jak. np. MTHFR), które uczestniczą w przemianach folianów w jelicie cienkim. Co więcej, dotychczas nie stwierdzono żadnych działań niepożądanych w związku ze stosowaniem metafoliny, jednak wymaga to dalszych badań.

Kwas metylowany – źródła w pożywieniu   

W naturalnych pokarmach kwas foliowy występuje w postaci folianów, których pochodną jest metafolina (zmetylowany kwas foliowy). Folian to słowo pochodzenia łacińskiego od słowa  „folium” – liść. Nie jest to przypadkowa nazwa, ponieważ najlepszym źródłem tych substancji są właśnie liście, a dokładniej zielone warzywa liściaste, takie jak sałata, szpinak, kapusta, brukselka. Znaczne ilości tych związków można również znaleźć w kalafiorze, szparagach i awokado. Foliany występują również w innych produktach, jak: bób, zielony groszek, buraki, pomidory, pestki słonecznika, orzechy, cytrusy i przetwory pełnoziarniste. Dobrym źródlem folianów są również produkty pochodzenia zwierzęcego, np. wątróbka, jaja, sery.

Foliany są wrażliwe na działanie wysokiej temperatury i promieni słonecznych, a podczas przechowywania ulegają procesowi utleniania do form słabiej przyswajalnych. Również obróbka kulinarna, jak gotowanie i pieczenie prowadzi do znacznych strat tych związków, które mogą sięgać nawet 40–70%. Z tego powodu żywność będąca źródłem folianów, a zwłaszcza owoce i warzywa najlepiej przechowywać w ciemnym i chłodnym miejscu. Dodatkowo najkorzystniej spożywać je w postaci nieprzetworzonej, czyli na surowo.

Kwas foliowy metylowany a mutacja genu MTHFR

Istnieją doniesienia mówiące o tym, że część kobiet  może mieć problem z metabolizowaniem kwasu foliowego do jego aktywnej postaci, czyli  kwasu 5-metyltetrahydrofoliowego (5-MTHF).  Aktywny metabolit kwasu foliowego powstaje z udziałem enzymu reduktazy metylenotetrahydrofolianowej. Za prawidłowe działanie tego enzymu odpowiada gen MTHFR. Jednak u niektórych osób może występować mutacja tego genu, co przyczynia się do zaburzenia powstawania aktywnej postaci kwasu foliowego. Z tego powodu, jeśli istnieje przypuszczenie o ryzyku mutacji genu MTHFR (polimorfizmu genu MTHFR 677CT i 677TT) warto wtedy suplementować połączenie kwasu foliowego oraz jego zmetylowanej postaci.

Kwas foliowy metylowany – jak dawkować w ciąży i przed ciążą

Suplementacja kwasu foliowego jest zalecana wszystkim kobietom w wieku rozrodczym, a zwłaszcza tym, które planują zajść w ciążę. Przyszła mama powinna rozpocząć przyjmowanie kwasu foliowego co najmniej 6 tygodni przed rozpoczęciem starania się o dziecko, a kiedy uda się być w ciąży, przyjmować go dalej do minimum 2 trymestru. W przypadku ryzyka mutacji genu MTHFR warto wprowadzić codzienną suplementację 0,4 mg kwasu foliowego oraz metafoliny (stabilna sól wapniowa kwasu L-5-metyltetrahydrofoliowego, L-5-MTHF).

Kwas foliowy metylowany – z czym nie łączyć?

Częstą przyczyną upośledzenia mechanizmu wchłaniania folianów u ludzi są stany zapalne przewodu pokarmowego, szczególnie w obrębie jelita cienkiego i żołądka, a także stosowanie niektórych grup leków. Znaczne zmniejszenie biodostępności folianów w jelicie cienkim mogą wywołać niesteroidowe leki  przeciwzapalne, czyli NLPZ (np. aspiryna, ibuprofen) i leki bakteriostatyczne (sulfasalazyna). Ograniczenie absorpcji folianów powodują również substancje będące antagonistami kwasu foliowego, które hamują aktywność reduktazy  dihydrofolianowej, jak np. metotreksat (stosowany np. podczas leczenia nowotworów). Na przyswajalność folianów, w tym poziom zmetylowanego kwasu foliowego wpływa także styl życia. Zarówno palenie papierosów, jak i długotrwałe picie alkoholu powodują obniżenie poziomu metylowanego kwasu foliowego w organizmie.