PEG (glikol polietylenowy) w kosmetykach i lekach – czy jest szkodliwy? Jakie są objawy uczulenia na PEG?

Dla wielu z nas czytanie składów kosmetyków, leków czy żywności jest nie lada wyczynem. Swego rodzaju presja społeczna powoduje, że jako świadomi konsumenci powinniśmy znać co najmniej nazwy tych komponentów, które nam szkodzą. W różnych źródłach znajdziemy „tajemną” wiedzę na temat oddziaływania (najczęściej negatywnego) chemikaliów na nasz organizm. PEG, EDTA, SLS, SLES, te zbitki liter często pojawiają się obok siebie właśnie w takim kontekście. Czy zatem jest się czego bać?

Glikol polietylenowy – czym jest? Jakie są rodzaje PEG? 

Glikol polietylenowy to grupa ropopochodnych substancji chemicznych, która znalazła szerokie zastosowanie w wielu gałęziach przemysłu. Znajdziemy je w składach produktów również pod najpopularniejszym akronimem – PEG – pochodzącym od angielskiej nazwy – poliethylene glycol lub mniej popularnymi akronimami PEO (od ang. polyethylene oxide), lub POE (od ang. polyoxyethylene). Z chemicznego punktu widzenia to polimery, czyli substancje składające się z różnej liczby identycznych cegiełek (merów). W przypadku glikolu reakcji polimeryzacji ulega tlenek etylenu.  

Co oznaczają poszczególne cyfry przy PEG? 

W zależności od tego, ile merów wchodzi w skład polimeru, uzyskujemy substancję o różnej masie i co za tym idzie właściwościach. Można zatem powiedzieć, że w przypadku glikolu polietylenowego mamy do czynienia nie z jedną, a z wieloma odmianami tej substancji, dlatego też często w literaturze mowa jest o PEG-ach.

Rozróżnienia PEG-ów dokonuje się przed dodanie przy skrócie PEG liczby, np. PEG 400 czy PEG 900. Oznaczenie to informuje o masie cząsteczkowej glikolu polietylenowego wyrażonej w daltonach. Przykładowo polimer składający się z 9 merów to właśnie PEG 400. Alternatywnie za akronimem znajdziemy liczbę (lub cyfrę) oznaczającą liczbę cząsteczek, które utworzyły dany rodzaj glikolu polietylenowego, np. PEG 4 lub PEG 12. 

Glikol polietylenowy – właściwości 

Jak wcześniej zaznaczono, właściwości PEG-ów będą różnić się w zależności od ilości merów w łańcuchu polimerowym. Małocząsteczkowe polimery będą ciekłe (im dłuższy łańcuch, tym PEG-i wykazują większą lepkość), wysokocząsteczkowe przyjmą natomiast postać ciała stałego. Glikol polietylenowy jest higroskopijny (wiąże cząsteczki wody) i dobrze rozpuszczalny w wodzie, glicerolu czy acetonie.

Zastosowanie glikolu polietylenowego (PEG) w lekach 

Właściwości PEG-ów są wykorzystywane podczas produkcji leków. Używane są jako substancje pomocnicze, rozpoczynając od stabilizatorów wilgoci, emulgatorów, surfaktantów, po nowoczesne transportery aktywnych form leków (tzw. proces PEGylacji). Znajdziemy je w składach każdej postaci leków np. tabletek, kapsułek, zawiesin, maści, czopków czy syropów. Można zatem zaryzykować stwierdzenie, że większość z nas w swoim życiu przyjmowała leki zawierające glikol polietylenowy. 

PEG-i są ważnym składnikiem opatrunków hydrożelowych z powodzeniem stosowanych w leczeniu ran otwartych.  

Zastosowanie glikolu polietylenowego (PEG) w kosmetykach 

Zastosowanie PEG-ów w przemyśle kosmetycznym uwarunkowane jest ich właściwościami. Stanowią składniki wielu produktów: kremów, balsamów, past do zębów, szamponów, masek, preparatów do demakijażu czy kosmetyków kolorowych. Znajdziemy je również w składzie kosmetyków dla dzieci. Podobnie jak w przypadku leków, w formułach kosmetycznych ich obecność wynika z różnorodnych funkcji. Stanowią: emulgatory, stabilizatory wilgoci, rozpuszczalniki, substancja myjące, powierzchniowo czynne czy regulujące lepkość produktów. Często w kontekście stosowania PEG-ów w kosmetykach wspomniana się o ich roli jako humektantów, czyli substancji nawilżających, która wynika z ich właściwości higroskopijnych. 

W składzie kosmetyku możemy spotkać się z oznaczeniem tych substancji w różnoraki sposób. Poczynając od PEG i przechodząc przez kolejne warianty chemicznej nazwy: glikol polietylenoglikol, poliethylene glikol, PEO, poliethylene oxide czy poliglikol oksyetylenowy. W jednym kosmetyku możemy natrafić na kilka PEG-ów równocześnie, najczęściej rozróżnionych poprzez liczby następujące po odpowiedniej nazwie. W kontekście ich zwartości w kosmetykach warto również wspomnieć o możliwych modyfikacjach: 

• PEG Almond Glycerides (oksyetylenowane monoglicerydy z oleju ze słodkich migdałów), 
• PEG Babassu Glycerides (oksyetylenowane monoglicerydy z oleju babassu), 
• PEG Castor Oil (oksyetylenowane oleje rycynowe),  
• PEG (wosk pszczeli oksyetylenowany), 
• PEG Corn Glycerides (monoglicerydy z oleju kukurydzianego oksyetylenowane), 
• PEG Distearate (distearyniany glikolu polietylenowego), 
• PEG Laurate (kwasy laurynowe oksyetylenowane), 
• PEG Oleate (kwasy oleinowe oksyetylenowane). 

W przypadku każdej z modyfikacji po skrócie PEG dodana jest liczba charakteryzująca polimer. 

Glikol polietylenowy (PEG) – szkodliwość 

Glikol polietylenowy uznawany jest za składnik bezpieczny. Nie ma większych przeciwwskazań do jego stosowania. Informacje o możliwej szkodliwości PEG-ów związane są z możliwością występowania w surowcach zanieczyszczeń pochodzących z nieodpowiednio oczyszczonego produktu. Mowa tu o 1,4-dioksanie, który ma właściwości rakotwórcze. Jednak z przeprowadzonych w 2015 roku badań wynika, że w dawce poniżej 10 ppm (ang. parts per million – liczba części na milion) jest dla zdrowia bezpieczny. Dodatkowo pamiętajmy, że wszystkie produkty wprowadzane na rynek powinny być wcześniej testowane pod względem bezpieczeństwa ich użytkowania.  

Uczulenie na PEG – objawy. Kto powinien unikać PEG? 

Badania populacyjne z końca XX w. wykazały, że u około 70% populacji występują przeciwciała związane z PEG. Oznacza to, że składniki z tej grupy mogą w przyszłość stanowić problem immunologów.  

Objawy uczulenia na PEG-i wiążą się z wysypką, świądem, kichaniem czy nudnościami. Co ciekawe, alergia ta diagnozowana jest najczęściej wówczas, gdy pacjent zgłasza się z podobnymi reakcjami alergicznymi występującymi po użyciu różnych, pozornie ze sobą niezwiązanych produktów.