Zwichnięcie stawu – na czym polega i kiedy do niego dochodzi? Pierwsza pomoc przy zwichnięciach

Zwichnięcie stawu – na czym polega? 

Co to jest zwichnięcie? Zwichnięcie jest rodzajem urazu obejmującym stawy, czyli miejsca, w których spotykają się dwie lub więcej struktury kostne. W warunkach fizjologicznych ich końce, wraz z torebką stawową oraz innymi elementami, tworzą naturalne połączenie pozwalające na wykonanie określonego ruchu. W sytuacji patologicznej, najczęściej będącej rezultatem kontuzji, może dojść do zwichnięcia. Powoduje to długotrwałe przemieszczenie końców stawowych kości poza obręb stawu. To z kolei doprowadza do deformacji i uniemożliwia wykonywanie ruchów.  

Zwichnięcie stawu – przyczyny 

Opisywany rodzaj dyslokacji stawowych występuje najczęściej u sportowców, mowa tutaj o sportach kontaktowych, takich jak: hokej, piłka nożna, siatkówka, ale również koszykówka czy piłka ręczna. Poza wymienionymi dyscyplinami podaje się także zwiększone ryzyko zwichnięcia podczas gry w tenisa ziemnego, uprawiania narciarstwa zjazdowego czy podnoszenia ciężarów. Wówczas wspomniane struktury stawowe narażone są na duże obciążenia oraz poddawane działaniu czynników stresowych.

Potencjalnie niebezpieczne mogą być również uderzenia w staw podczas wypadków komunikacyjnych i upadku z podparciem na wyprostowanej kończynie górnej. Wśród czynników ryzyka wymienia się podatność na opisane wyżej upadki, zwiększoną wiotkość aparatu więzadłowego, czy w pewnym stopniu genetycznie uwarunkowane tendencje do takich kontuzji.  

Zwichnięcie stawu – objawy 

Stopień zaawansowania urazu jest uzależniony od kilku czynników. Przede wszystkim od rodzaju i mechanizmu kontuzji, ale również miejsca, w którym do niego doszło. Związany z tym jest także stopień nasilenia objawów, do których zaliczamy: 

• widoczną deformację w obrębie stawu poddanego urazowi, 
• zatarcie obrysów stawu, opuchliznę, 
• silny ból,  
• zaczerwienienie i ocieplenie skóry nad stawem, 
• zasinienie,  
• utratę możliwości wykonywania ruchów, 
• ból podczas obciążania kończyny, 
• olbrzymią tkliwość palpacyjną, 
• krwiaki, 
• występowanie bólu nawet podczas biernego poruszania kończyną urazową. 

Bardzo groźne powikłania zwichnięcia stawu mogą obejmować zerwanie więzadeł, mięśni, uszkodzenie nerwów oraz elementów naczyniowych zaopatrujących pobliskie struktury w krew i substancje odżywcze. Często obserwuje się podatność na ponowny uraz w tym samym miejscu (ponowne zwichnięcie, podwichnięcie stawu). Niejednokrotnie dochodzi do rozprzestrzeniania się stanu zapalnego. Rozległe uszkodzenie powstałe w następstwie opisywanego procesu traumatyzacji tkanek może wymagać ich leczenie operacyjnego z wykorzystaniem zaawansowanych technik chirurgicznych.  

Zwichnięcie stawu – pierwsza pomoc i leczenie 

W razie zwichnięcia stawu należy natychmiast unieruchomić staw i dwie sąsiednie kości. Pozwoli to uniknąć groźnych powikłań lub przynajmniej zminimalizować ich skutki. Do skonstruowania unieruchomienia mogą posłużyć meble, ubrania, sztywne paliki. Po ułożeniu poszkodowanego w wygodnej pozycji należy pozbyć się biżuterii oraz elementów mogących utrudniać usztywnienie kończyny. Nie wolno samodzielnie podejmować prób nastawiania stawu. Grozi to poważnymi konsekwencjami zdrowotnymi.  

W dalszej kolejności należy skupić się na jak najszybszym transporcie do szpitala. Tam pacjent zostaje poddany diagnostyce obrazowej – RTG, następnie lekarz doprowadza do przywrócenia fizjologicznego ustawienia kości w obrębie stawu w znieczuleniu miejscowym. Potem odbywa się założenie opatrunku gipsowego lub szyny na okres kilku tygodni. W ciężkich przypadkach konieczne bywa leczenie operacyjne. Warto poddawać się systematycznej kontroli w okresie unieruchomienia kończyny oraz systematycznie monitorować na niej tętno, temperaturę, zabarwienie skóry. Pomoże to uniknąć powikłań. Poza tym rekomenduje się środki przeciwbólowe oraz okłady i maści zmniejszające obrzęk.  

Zwichnięcie stawu – rehabilitacja 

Rehabilitacja rozpoczyna się na bardzo wczesnym etapie, jeszcze podczas założonego unieruchomienia. Można w tym okresie wykonywać okłady chłodzące z użyciem woreczków z lodem lub kompresów typu cold pack. Dodatkowo wykorzystuje się przeciwbólowe, przeciwobrzękowe i poprawiające stabilizację kończyny właściwości aplikacji z użyciem kinesiotpingu. Fizykoterapia oferuje szeroką gamę zabiegów z wykorzystaniem pola magnetycznego, krioterapii, laseroterapii czy prądów leczniczych. W późniejszym okresie stosuje się terapie, takie jak: flossing, suche igłowanie, mobilizacje stawów, tkanek, masaż głęboki oraz ćwiczenia wykonywane także w domu. Często, nawet po powrocie do aktywności sprzed kontuzji, zaleca się noszenie usztywnienia podczas narażenia na największe przeciążenia. Jest to specjalistyczny sprzęt ortotyczny w postaci stabilizatorów, ortez oraz elastycznych neoprenowych skarpetek. 

Chcąc zapobiegać zwichnięciu stawów, warto dbać o właściwą technikę podczas uprawiania sportu, odpowiednie obuwie, zabezpieczenie w postaci ochraniaczy. Ważne jest także unikanie poddawania struktur kostno-stawowych działaniom czynników stresowych. Odpowiednia rozgrzewka, rozsądnie zaplanowane obciążenia treningowe i aktywności bez gwałtownego, zrywnego przebiegu także pomogą zmniejszyć ryzyko objęcia tego typu kontuzją.