Fizjoterapia w ciąży – wskazania i przeciwwskazania do zabiegów fizjoterapeutycznych w ciąży

Fizjoterapia w ciąży pomaga zapobiegać i łagodzić stany związane ze zmianami, które zachodzą w ciele przyszłej mamy przez dziewięć kolejnych miesięcy. Są to np. bóle bioder, bóle kręgosłupa czy rozstęp mięśnia prostego brzucha, a także nietrzymanie moczu oraz bolesne stosunki seksualne. Nie wszystkie metody wykorzystywane w fizjoterapii można jednak stosować u ciężarnych. Jakie zabiegi są wskazane, a jakich należy unikać w ciąży?

Fizjoterapia w ciąży – wskazania. Kiedy warto iść do fizjoterapeuty? 

Okres ciąży oraz samego porodu to niezwykle ważne i trudne wydarzenia dla ciała kobiety, może wówczas dochodzić do pojawiania się różnego rodzaju dysfunkcji i problemów w obrębie narządu ruchu. Ból pośladka w ciąży, ból krzyża, ból stawów czy ból pleców we wczesnej ciąży to jedne z najczęściej spotykanych dolegliwości u kobiet spodziewających się dziecka. Pojawiające się problemy mają zazwyczaj związek z dysbalansem mięśni brzucha, nadmiernym rozluźnieniem aparatu więzadłowego dna miednicy. Może to objawiać się: nietrzymaniem moczu w ciąży, bolesnymi stosunkami seksualnymi, uczuciem zwiększonego ciśnienia w kroczu, rozejściem spojenia łonowego czy rozstępem mięśnia prostego brzucha. Niezwykle pomocna w tych przypadłościach może okazać się wizyta u fizjoterapeuty uroginekologicznego.

Fizjoterapia w ciąży – rodzaje zabiegów 

W czasie ciąży zmianie ulega postawa kobiety, sposób poruszania się, zwiększa się obciążenie stawów, mięśni, więzadeł oraz innych struktur miękkotkankowych, które stają się dużo bardziej elastyczne. Większość tych modyfikacji powstaje na skutek wahań hormonalnych. Fizjoterapeuta korzysta z szerokiej gamy możliwości, jakie dają współcześnie stosowane metody postępowania. W oparciu o wiedzę i doświadczenie dobiera bezpieczne ćwiczenia mięśni dna miednicy w ciąży. Edukuje w zakresie strategii postępowania oraz przyjmowania właściwej postawy ciała czy pozycji podczas snu. Stosowanie się do takich zaleceń pomaga zmniejszyć ryzyko ewentualnych przeciążeń, dyskomfortu w dolnej części pleców, miednicy czy w obrębie stawów (np. ból bioder w ciąży, ból krzyża we wczesnej ciąży, ból w pośladku w ciąży). 

Rodzaje bezpiecznych zabiegów, wykorzystywanych w czasie ciąży to m.in.  masaż,

• kinesiotaping,
• ćwiczenia oddechowe,
• ćwiczenia w wodzie,
• ćwiczenia rozciągające, 
• ćwiczenia wzmacniające,
• ćwiczenia przeciwzakrzepowe. 

Zastosowanie miejscowe niektórych zabiegów fizykalnych rozpatruje się całkowicie indywidualnie, choć raczej stara się tego unikać. Wynika to z faktu możliwego niekorzystnego wpływu na rozwijający się płód. Bardzo ważne jest udzielanie ciężarnym wskazówek odnośnie przyjmowania prawidłowej postawy podczas wypoczynku, wspólne wypracowywanie strategii radzenia sobie z bólem. 

Fizjoterapia w ciąży – ćwiczenia odpowiednie dla ciężarnych 

Dysfunkcje, takie jak ból miednicy w ciąży przy chodzeniu, rwa kulszowa czy ból pleców w 3 trymestrze to wyraźne wskazania do skorzystania z konsultacji fizjoterapeuty. Podczas takiej wizyty specjalista przeprowadza wywiad i badanie. Pomaga to określić przyczynę oraz źródło bólu. Następnie dobiera się właściwe postępowanie, którego fundamentem najczęściej są ćwiczenia ukierunkowane na poprawę funkcjonowania narządu ruchu. 

Przykłady ćwiczeń w ciąży mogą być: 

1. Pozycja: klęk podparty. Ruch polega na jednoczesnym unoszeniu prawej kończyny górnej oraz lewej kończyny dolnej. Po wykonaniu 15 powtórzeń w wolnym tempie należy zrobić to samo wykorzystując przeciwne kończyny. 
2. Pozycja: siad na piętach, szeroko rozstawione kolana, ręce oparte o matę, wyprostowane. Ruch polega na powolnym przesuwaniu rąk po macie, wykonując w ten sposób rozciąganie kręgosłupa. Na koniec należy przyjąć pozycję klęku podpartego i utrzymać chwilę, oddychając spokojnie. Ćwiczenie powtarzamy 10–15 razy. 
3. Pozycja: podpór bokiem na przedramieniu, druga ręka oparta przed tułowiem o podłoże. Kończyny dolne zgięte w stawach kolanowych. Ruch polega na powolnym uniesieniu bioder w górę, z zachowaniem liniowości tułowia. Następnie utrzymujemy pozycję przez kilka sekund. Ćwiczenie wykonujemy na obydwie strony, powtarzając je po 10–15 razy. 
4. Pozycja: leżenie bokiem, ręka leżąca na materacu wyprostowana i umieszczona pod głową. Druga kończyna górna oparta o matę. Kończyny dolne ustawione jedna na drugiej, wyprostowane. Ruch polega na wykonaniu zgięcia grzbietowego stopy, która jest ułożona wyżej i odwiedzeniu kończyny dolnej w stawie biodrowym. Ćwiczenie wykonujemy powoli, stosując 10–15 powtórzeń na każdą stronę. 
5. Pozycja: leżenie tyłem. Kończyny dolne ugięte w stawach biodrowych i kolanowych. Ręce ułożone wzdłuż tułowia. Ruch polega na wykonaniu delikatnego ruchu miednicą, unosząc ją i napinając pośladki i natychmiastowym przejściu do pozycji wyjściowej. Po 10 powtórzeniach biodra należy unieść wyżej, do linii łączącej kolana i barki, wykonując 10–15 powtórzeń. 
6. Pozycja: leżenie tyłem. Kończyny dolne zgięte w stawach biodrowych i kolanowych, ustawione tak, aby stopy łączyły się ze sobą od strony podeszwowej. Rękami chwytamy w okolicy kostek. Ruch polega na wykonywaniu w tej pozycji kołyski na boki. Ćwiczenie powtarzamy 15–20 razy. 

Sumienne stosowanie się do zaleceń pomoże bólu pleców w ciąży w 1 trymestrze, 2 trymestrze i 3 trymestrze. Jest to niezwykle ważne dla zachowania dobrego samopoczucia, zdrowia fizycznego i jakości życia. Warto podkreślić, że intensywność ćwiczeń oraz ich dobór są uzależnione od okresu ciąży, np. ćwiczenia w ciąży w 3 trymestrze będą się nieco różniły od tych stosowanych we wcześniejszym okresie, chociażby pod względem intensywności czy stosowanych pozycji. 

Fizjoterapia w ciąży – przeciwwskazania. Jakich zabiegów i ćwiczeń nie wolno wykonywać w ciąży? 

Rehabilitacja w ciąży powinna być prowadzona w sposób niezwykle ostrożny z zachowaniem wszelkich środków bezpieczeństwa. Niewłaściwa klasyfikacja do prowadzonych zabiegów może bowiem skutkować nieprawidłowościami u rozwijającego się płodu oraz wpłynąć negatywnie na dalszy przebieg ciąży. W opisywanym okresie przeciwwskazane są głównie procedury fizykoterapeutyczne. Mowa tutaj o zastosowaniu czynników termicznych, jak np. ciepłolecznictwo czy krioterapia z wykorzystaniem par ciekłego azotu – szczególnie w formie ogólnoustrojowej.