Acerola – co to za owoc? Właściwości i zastosowanie aceroli

Acerola Malpighia glabra z powodzeniem może być stosowana w celu uzupełnienia codziennej diety w witaminę C, ponieważ w 100 gramach świeżych owoców rośliny zawarte jest między 1500 a 4500 mg kwasu askorbinowego. Dla porównania zawartość witaminy C w popularnej cytrynie to jedynie 40- 60 mg na 100 g świeżego owocu. Jest to szczególnie istotne w okresie jesienno - zimowym, który sprzyja rozwojowi infekcji układu oddechowego. W roślinie obecnych jest wiele naturalnych antyoksydantów (m.in. kwasów fenolowych, antocyjanów, flawonoidów), które neutralizują wolne rodniki i w rezultacie zmniejszają niekorzystne efekty stresu oksydacyjnego wywołanego infekcją. Z uwagi na ten fakt, suplementacja aceroli przyczynia się do skrócenia czasu trwania choroby, przyspiesza regenerację organizmu i wspiera w całkowitym powrocie do zdrowia. Związki czynne rośliny pomagają niwelować uczucie znużenia i zmęczenia, które często towarzyszą nam jesienią i zimą. Zawarte w ekstrakcie z Malpighia glabra rutyna i witamina C uszczelniają naczynia krwionośne błony śluzowej nosa, przez co zmniejszają jej obrzęk i redukują wodnisty katar. Dodatkowo roślina wzmacnia mikroflorę jelit, która pełni ważną rolę w budowaniu odporności organizmu. Suplementy diety z acerolą przeznaczone dla dzieci od 3 roku życia, młodzieży i osób dorosłych można zakupić w aptekach. Są to różnego rodzaju soki, syropy, płyny doustne, krople, ale także tabletki, kapsułki, proszki czy pastylki do ssania bazujące na wyciągu z owoców Malpighia glabra. Poleca się je jako preparaty immunostymulujące, wspomagające odporność i skracające czas przeziębienia. Suszone owoce aceroli zawarte w mieszankach ziołowych wraz z innymi roślinami o działaniu immunostymulującym (przykładowo dziką różą, maliną, jeżówką, lipą, czarnym bzem) mogą być przyjmowane również w postaci naparu.

Co ciekawe, acerola jest dobrym wyborem dla sportowców oraz osób pracujących fizycznie. Intensywny wysiłek fizyczny stanowi źródło stresu oksydacyjnego, a dodatkowo może doprowadzać do rozwoju stanów zapalnych w obrębie mięśni i stawów. Badania dowiodły, że bioflawonoidy aceroli pomagają ograniczać powstawanie cytokin prozapalnych takich jak interleukiny IL-1β i IL-6 oraz czynnik martwicy nowotworów TNF-α. Z tego względu producenci często umieszczają acerolę w żywności funkcyjnej oraz w suplementach diety dla osób uprawiających sport.

Ze względu na właściwości przeciwzapalne suplementacja Malpighia glabra jest korzystna w diecie osób obciążonych chorobami zapalnymi (choroby układu ruchu, stany zapalne jelit). Suplementy z Malpighia glabra mogą być również stosowane w ramach prewencji schorzeń sercowo - naczyniowych ze względu na swoje właściwości przeciwzapalne, antyrodnikowe i hipolipemiczne. Dowiedziono, że acerola obniża poziom lipidów osocza (cholesterolu LDL, trójglicerydów), co odgrywa ważną rolę w zapobieganiu narastania blaszek miażdżycowych. Wypijanie soku z aceroli przed spożyciem posiłków pomaga ograniczać ilość tłuszczy wchłanianych z pożywienia. Jest to działanie szczególnie korzystne dla osób odchudzających się. Dodatkowo owoce aceroli mają pewien potencjał hipoglikemiczny i mogą pomóc osobom z podwyższonym poziomem cukru we krwi. Roślina wykazuje właściwości ochronne na wątrobę, a współcześnie przeprowadzone badania wykazały, że polisacharydy aceroli wykazują działanie gastroprotekcyjne i chronią śluzówkę przewodu pokarmowego przed czynnikami drażniącymi (m.in. etanolem). Przypuszcza się, że właściwości gastroochronne aceroli wynikają również z wysokiej zawartości kwasu askorbinowego i związków fenolowych w roślinie. Suplementacja Malpighia glabra jest korzystna dla wszystkich osób, u których występuje zwiększone zapotrzebowanie na witaminę C. Są to przykładowo osoby palące papierosy i spożywające alkohol, pacjenci z niedoborem żelaza (ponieważ kwas askorbinowy zwiększa wchłanianie tego pierwiastka) oraz pacjenci z trudno gojącymi się ranami.

Kwas askorbinowy oraz bioflawonoidy zawarte w aceroli zwiększają syntezę kolagenu w skórze. Z tego względu ekstrakt z owoców Malpighia Punicifolia (Acerola) Fruit Extract jest składnikiem kosmetyków anti-aging. Znajdziemy go w kremach i balsamach, a także produktach przeznaczonych do codziennej higieny tj. żelach do mycia, tonikach i szamponach do włosów. Produkty te poprawiają kondycję skóry wiotkiej, mało elastycznej, z oznakami starzenia się. Ekstrakt roślinny rozjaśnia przebarwienia na skutek hamowania procesu melanogenezy i dodaje skórze blasku. Dzięki właściwością przeciwzapalnym acerola łagodzi zmiany na skórze (wypryski, zaczerwienienia) oraz tonizuje naskórek. 

Acerola jako naturalny przeciwutleniacz jest dodawana do produktów spożywczych oraz suplementów diety, gdzie pełni rolę środka konserwującego, chroniącego np. przed zmianą koloru i smaku.

Acerola Malpighia emarginata to wieloletnia roślina należąca do rodziny malpigiowatych Malpighiaceae. Bywa nazywana również malpigią granatolistną, wiśnią z Barbados lub nadgwiazdką granatolistną. Pochodzi z południowych terenów Ameryki Północnej, Ameryki Środkowej oraz północnej części Ameryki Południowej, gdzie w stanie naturalnym występuje w lasach tropikalnych oraz w dolinach rzek. Obecnie acerolę uprawia się w różnych krajach świata o ciepłym klimacie, głównie ze względu na smaczne owoce zasobne w witaminę C. Roślina najlepiej wzrasta na stanowisku słonecznym oraz na suchej i piaszczystej glebie o odczynie zbliżonym do obojętnego (pH w zakresie od 6,5 do 7,5).

Malpigia ma postać niskiego drzewa lub rozłożystego krzewu dorastającego zwykle do 2 - 3 metrów wysokości. Początkowo zielonkawa kora pokrywająca młode osobniki z czasem staje się szarobrązowa i spękana. Acerola jest rośliną zimozieloną, posiadającą ulistnienie naprzeciwległe. Blaszka liściowa ma kształt jajowaty lub eliptyczno-lancetowaty oraz wymiary: długość 2 - 8 cm i szerokość: 1 - 4 cm. Liście posiadają krótkie ogonki liściowe oraz pełny i lekko pofałdowany brzeg. Blaszki liściowe są pokryte delikatnym owłosieniem. Okres kwitnienia aceroli jest długi i przypada na miesiące kwiecień - listopad. Obupłciowe kwiaty rośliny mają średnicę 1 - 2 cm. Korona kwiatowa w kolorze bladoróżowym lub białym zbudowana jest z 5 płatków, zawiera pojedynczy słupek kwiatowy i 10 pręcików. Owoce to jasnoczerwone pestkowce o średnicy 1 - 3 cm i masie 3 - 5 gramów. Są soczyste, mają żółtawy miąższ o kwaśno słodkim smaku. Owoce po zerwaniu nadają się do spożycia krótko, przez około 2 - 3 dni więc najczęściej są przerabiane na przetwory (konfitury, soki, dżemy).

Acerola jest bogatym źródłem witaminy C. Przyjmuje się, że 100 gramów świeżych owoców Malpighia emarginata dostarcza średnio 1500 mg kwasu askorbinowego (choć wartość ta może wynosić nawet 4500 mg). Zawartość witaminy C w owocach aceroli jest różna, ponieważ zmniejsza się w miarę ich dojrzewania (jest najwyższa w owocach jeszcze zielonych). Witaminę C zawierają również liście rośliny (ok. 34 mg/100 gramów świeżego surowca). Ponad to w owocach  zidentyfikowano do tej pory 17 karotenoidów (371-1881 mg/100 g surowca), z czego niemal 75% stanowił beta- karoten. Roślina obfituje w związki polifenolowe, w tym barwniki antocyjanowe (3,79-59,74 mg/100 g) m.in. cyjanidyno-3-ramnozyd. W aceroli znajdują się flawonoidy z grupy katechiny i epikatechiny, kwasy organiczne (kwas winowy, kwas bursztynowy, kwas ferulowy, kumarowy, jabłkowy), rutozyd czy naryngenina. Poza tym owoce zawierają substancje mineralne (wapń, żelazo, cynk, potas, fosfor) i witaminy z grupy B (tiaminę, ryboflawinę, niacynę).

W badaniach in vitro wykazano, że mieszaniny polifenoli i terpenoidów wyekstrahowane z liści i owoców aceroli mają właściwości przeciwzapalne. Aktywność ta jest wynikiem różnych mechanizmów m.in. selektywnego hamowania aktywności enzymu cyklooksygenazy typu 2. COX-2 ulega w organizmie aktywacji na skutek działania czynników prozapalnych i bierze udział w syntezie prostanoidów. Ekstrakt z Malpighia emarginata zmniejsza stan zapalny i pomaga złagodzić skutki chorób o charakterze zapalnym, w tym skutecznie ogranicza rozwój infekcji dróg oddechowych. Acerola wzmacnia odporność również poprzez bezpośredni wpływ na zmniejszanie wydzielania cytokin, takich jak IL-1β, IL-6, IL-10 i TNF-α. Ekstrakt z różnych części rośliny (liści, nasion, owoców) posiada właściwości przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze, co potwierdzono w doświadczeniach z wykorzystaniem częstych ludzkich patogenów tj. Bacillus subtilis, Streptococcus aureus, Escherichia coli, Pseudomonas aeruginosa oraz drożdżaków Candida albicans i Candida glabrata.

Acerola zmniejsza ryzyko chorób układu sercowo - naczyniowego poprzez regulację poziomu lipidów osocza. Polisacharydy otrzymane z owoców aceroli hamowały wzrost frakcji LDL cholesterolu oraz frakcji trójglicerydów w badaniach na zwierzętach karmionych pokarmem wysokotłuszczowym. Dodatkowo leczenie polisacharydami normalizowało stres oksydacyjny w komórkach i zmniejszało ekspresję cytokin prozapalnych. Uwzględnienie aceroli w diecie może więc skutecznie zapobiegać wystąpieniu niealkoholowej stłuszczeniowej choroby wątroby (NAFLD). Związki czynne Malpighia emarginata hamują peroksydację lipidów błonowych w hepatocytach oraz zapobiegają uszkodzeniu DNA komórek narządu.

Polifenole aceroli hamują enzym komórek rąbka szczoteczkowego jelit tj. alfa-glukozydazę, która odpowiada za rozkład dostarczanych z pożywieniem wielocukrów do cukrów prostych. Inhibicja enzymu hamuje poposiłkowy wzrost poziomu glukozy we krwi. Odkryto, że związki Malpighia emarginata to naturalne inhibitory alfa- glukozydazy, które dodatkowo powodują spowolnienie jelitowego transportu glukozy. Włączenie suplementów diety z acerolą pomaga więc normalizować stężenie glukozy we krwi, co jest szczególnie istotne dla osób z zaburzeniami metabolizmu węglowodanowo - tłuszczowego. 

Badania wskazują, że acerola może pomagać obniżać poziom cukru u chorych na cukrzycę typu 2. Dzięki zawartości witamin z grupy B oraz właściwościami regulującymi poziom glukozy może być także pomocna w odchudzaniu. Nie wolno zapomnieć o bardzo ważnej właściwości witaminy C – obecna w posiłku zawierającym żelazo zwiększa jego wchłanianie. Może więc pomóc osobom z anemią lub z tendencją do niższego poziomu żelaza w organizmie.

Ekstrakty z aceroli obfitujące w witaminę C oraz związki fenolowe wykazują dużą aktywność przeciwutleniającą oraz przeciwzapalną, a także wywołują efekt antybakteryjny wobec najczęstszych patogenów jamy ustnej tj. 
Streptococcus mutans, Streptococcus oralis i Streptococcus rattus. Z tego względu wyciąg z owoców aceroli np.
w postaci tabletek do ssania pomaga w zachowaniu zdrowia zębów i dziąseł.
Polifenole zawarte w aceroli mają właściwości przeciwnowotworowe. W badaniach in vitro frakcje polifenolowe Malpighia emarginata wykazywały aktywność cytotoksyczną wobec linii komórek nowotworowych ludzkiego raka płaskonabłonkowego jamy ustnej (HSC-2) i ludzkiego raka gruczołu podżuchwowego (HSG).  Roślina działała antymutagennie poprzez hamowanie powstawania reaktywnych form tlenu ROS w komórkach wywoływanych przykładowo nadtlenkiem wodoru. W badaniach na myszach karmionych pokarmem bogatym w tłuszcze i węglowodany podawanie soku z aceroli odwróciło uszkodzenia komórkowego DNA w obrębie wątroby, nerek i szpiku kostnego.

Acerola jest dostępna w aptekach pod postacią preparatów o statusie suplementu diety. Najczęściej jest to sok pozyskiwany z owoców Malpighia glabra, który można spożywać bezpośrednio lub po rozcieńczeniu z wodą/ sokiem jabłkowym. Wyciąg z owoców aceroli występuje również w formie tabletek, kapsułek, tabletek do ssania, kropli, syropów, herbatki fix oraz proszku.

Suplementy diety z acerolą są przeznaczone głównie dla osób dorosłych, ze względu na wysoką zawartość witaminy C. Na rynku istnieją jednak preparaty skierowane dla dzieci powyżej 3 roku życia. 

Brakuje badań bezpieczeństwa odnośnie stosowania aceroli u kobiet ciężarnych i karmiących piersią, dlatego należy zachować ostrożność.

Acerola ze względu na wysoką zawartość witaminy C może wchodzić w interakcje z warfaryną (lekiem przeciwzakrzepowym) osłabiając jej działanie. Zwiększa się w ten sposób ryzyko wystąpienia zakrzepów.

Acerola może zmieniać działanie cytostatyków z grupy leków alkilujących m.in. chlorambucylu, cyklofosfamidu, ifosfamidu, estramustyny, chlormetyny, melfalanu, karmustyny, lomustyny, streptozocyny, cisplatyny, karboplatyny, oksaliplatyny, busulfanu, dekarbazyny, prokarbazyny, temozolomidu i obniżać ich skuteczność.

Należy zachować ostrożność podczas suplementacji aceroli i jednoczesnego stosowania leków estrogenowych (m.in. środków antykoncepcyjnych). Roślina może osłabiać proces eliminacji hormonów przez co zwiększa się ryzyko wystąpienia działań niepożądanych estrogenów.  

Witamina C zawarta w aceroli może zwiększać wchłanianie związków glinu. Z uwagi na to działanie należy unikać suplementacji aceroli w razie regularnego stosowania leków zawierających związki glinu (m.in leki zobojętniające kwas solny w żołądku z wodorotlenkiem glinu).

Spożywanie owoców aceroli dostarcza wysokich dawek witaminy C (ok.1500 mg na 100 g świeżego surowca). Należy wziąć to pod uwagę, ponieważ duże ilości kwasu askorbinowego mogą stać się przyczyną wystąpienia dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego (zgagi, rozstroju żołądka, bólu brzucha, nudności i biegunki), a także powodować odkładanie się kamieni w nerkach.

Jak każdy surowiec roślinny acerola może stać się przyczyną wystąpienia reakcji alergicznej. Produkty zawierające miąższ aceroli – dżemy, konfitury mogą także powodować reakcje alergiczne u osób uczulonych, szczególnie jeśli mają zdiagnozowaną alergię na lateks (krzew aceroli produkuje ten związek)