Choroba Ménière’a (Meniere’a) – przyczyny, objawy i leczenie nagłych ataków zawrotów głowy
Piotr Janik

Choroba Ménière’a (Meniere’a) – przyczyny, objawy i leczenie nagłych ataków zawrotów głowy

Do charakterystycznych objawów choroby Meniere'a należą m.in. szumy w uchu, zawroty głowy i postępująca utrata słuchu. Jakie są przyczyny schorzenia i jak postępować w trakcie ostrych napadów zawrotów głowy? W jaki sposób leczy się chorobę Meniere'a? 

Choroba Ménière’a jest chorobą narządu przedsionkowo-ślimakowego. W Polsce dotyka około 10% chorych na zawroty głowy. Średnia wieku zapadalności wynosi 40–60 lat, ale występuje również u dzieci i osób w wieku podeszłym. Rodzinne występowanie tej przypadłości waha się od 10% do 20%. W 70% występuje jednostronnie, tzn. dotyczy jednego ucha. 

Choroba Ménière’a – przyczyny 

Przyczyn choroby Ménière’a upatruje się w zaburzeniach równowagi płynów ucha wewnętrznego, spowodowanych czynnikami mechanicznymi, czynnościowymi lub autoimmunologicznymi. 

Za główną przyczynę choroby Meniere'a natury mechanicznej uznaje się wodniaka błędnika błoniastego – jest to przestrzeń płynowa otoczona strukturami ucha wewnętrznego, która powstaje w wyniku nagromadzenia śródchłonki, czyli płynu wypełniającego błędnik błoniasty oraz wzrostu ciśnienia w uchu wewnętrznym.

Do zwiększenia objętości śródchłonki dochodzi z powodu zablokowania ujścia lub zbyt dużej produkcji płynu w stosunku do zdolności jego wypływu. Śródchłonka wytwarzana przez sieć naczyń krwionośnych, tzw. prążek naczyniowy, jest bogata w potas, a uboga w sód. Przepływając przez struktury ucha wewnętrznego, odpowiada za pobudzanie układu równowagi. Gdy przepływ ten zostaje zablokowany i tworzy się wodniak, dochodzi do nagłego pęknięcia tzw. błony Meissnera oddzielającej dwie przestrzenie w obrębie ucha środkowego i wymieszania się dwóch płynów o różnym składzie jonowym. Powoduje to porażenie nerwu słuchowego i przedsionkowego. Na początkowym etapie zjawisko to jest odwracalne, co tłumaczy ustępowanie upośledzenia słuchu po ustaniu zawrotów głowy. 

Według teorii czynnościowej wodniak błędnika błoniastego jest nie tyle przyczyną, co konsekwencją poprzedzających go zaburzeń biochemicznych i komórkowych. Śródchłonka przyczynia się do ciągłej filtracji tego środowiska, dzięki czemu utrzymywany jest odpowiedni skład jonowy. Ze względu na wrażliwość komórek nerwowych na poszczególne jony, niezbędne jest utrzymywanie ich stałego stężenia do prawidłowego pobudzania zakończeń nerwowych. Gdy dochodzi do skurczu naczyń doprowadzających krew do prążka naczyniowego, następuje niedotlenienie w przestrzeni śródchłonki i akumulacja produktów przemiany materii, zanim zdążą one zostać wydalone. W wyniku tego powstaje wodniak.  

U 6-30% pacjentów za chorobę Ménière’a odpowiadają czynniki autoimmunologiczne. W okolicy worka śródchłonki badacze odnaleźli charakterystyczne dla chorób autoimmunologicznych komórki zapalne. Za teorią tą przemawia także fakt, że choroba niekiedy występuje obustronnie (u około 30% chorych) i następuje dobra odpowiedź na glikokortykosteroidy, co jest typowe dla chorób o podłożu autoimmunologicznym. 

Choroba Ménière’a (Meniere’a)– objawy 

Jakie są objawy choroby Meniere’a? Charakteryzują ją co najmniej dwa epizody napadowych zawrotów, trwających minimum 20 minut, szumy uszne oraz uczucie ucisku w uchu. Ponadto pacjenci skarżą się na zaburzenia równowagi, uczucie napięcia w dotkniętym chorobą uchu i uczucie zatkania watą (uczucie pełności w uchu).

Zazwyczaj pierwszym objawem napadu choroby są szumy w uchu, które przypominają szeleszczenie. Może ono pojawiać się nawet w zupełnie głuchym uchu, co pacjenci określają jako „szum ze środka głowy”. Natężenie szumu może utrudniać rozumienie mowy.

Aż u 70% pacjentów dochodzi do zjawiska diploakuzji, czyli wrażenia podwójnego słyszenia. Zawroty głowy wraz z pogorszeniem słuchu stanowią najczęstszy objaw, bo występujący aż u 50% chorych. U 19% jedynym objawem są zawroty głowy. Pacjenci podczas napadów przybierają pozycję przynoszącą ulgę – zazwyczaj pozycję leżącą, z chorym uchem skierowanym w kierunku ziemi.  

Powiązane produkty

Choroba Ménière’a – diagnostyka 

Podstawą diagnostyki choroby Meniere’a jest wywiad lekarski. Lekarz w badaniu określa stan laryngologiczny chorego, m.in. wyklucza uszkodzenia w obrębie samej błony bębenkowej. W ocenie fizykalnej obserwuje się u pacjentów: 

  • oczopląs – czyli szybkie ruchy gałek ocznych skierowanych w schorzeniu Meniere’a w chorą stronę; objaw ten wygasa zazwyczaj w ciągu kilku godzin lub kilku dni po napadzie, a po ustaniu napadu oczopląs może być skierowany w stronę zdrową. W celach diagnostycznych można sprowokować oczopląs w badaniu zwanym elektronystagmografią; 
  • zawroty głowy, czyli uczucie niestabilności i „kręcenia się w głowie” typu horyzontalnego, tzn. w kierunkach poziomych (prawo–lewo lub lewo–prawo); 
  • wymioty związane z zawrotami głowy,  
  • ból ucha poprzedzony uczuciem rozpierania, wynikający ze wzrostu ciśnienia w obrębie ucha i ucisku struktur wewnątrz niego. 

Podczas badania lekarz może wykonać następujące testy: 

  • próba Romberga – pacjent staje z rękoma wyciągniętymi przed siebie (w asyście lekarza stojącego obok), zamyka oczy i stara się utrzymać równowagę; chory, z powodu zawrotów głowy, upada lub chwieje się w kierunku strony zdrowej, 
  • próba Unterbergera – badanie polega na dreptaniu, czyli marszu w miejscu z zamkniętymi oczami, u chorych obserwuje się dreptanie dookoła własnej osi w kierunku zdrowego ucha. 
Poza badaniem fizykalnym lekarz może posiłkować się innymi metodami diagnostycznymi. 

W celu określenia stanu kości skalistej, kąta mostowo-móżdżkowego i opony twardej oraz wykluczenia guza kąta mostkowo-móżdżkowego i stwardnienia rozsianego wykonuje się tomografię komputerową lub rezonans magnetyczny głowy.  

Audiometria mowy pozwala ocenić zdolność rozumienia mowy, która w chorobie Ménière’a jest obniżona, a audiometria tonalna progowa określić próg słyszenia w zakresie częstotliwości 125–12 000 Hz. W początkowej fazie choroby dominuje niedosłuch w obrębie średnich i niskich częstotliwości. Gdy napady się powtarzają, dochodzi do stałego i nieodwracalnego osłabienia. 

Audiometria nadprogowa jest badaniem decydującym w wykryciu „głuchoty ślimakowej”. U chorych tony o dużym natężeniu są równie głośno słyszane w uchu chorym co zdrowym. 

W diagnostyce choroby Ménière’a wykorzystuje się też test glicerolowy – pacjentom podawany jest glicerol z sokiem owocowym w dawce 1,5 g/kg m.c. do wypicia. Po 3 godzinach wykonywane są audiogramy i audiometria mowy, w których w wyniku obniżenia ciśnienia śródchłonki w błędniku błoniastym obserwuje się właściwe dla tej jednostki chorobowej zmiany.  

Chorobę Ménière’a lekarz różnicuje z: 

  • zespołem menierowskim, 
  • chorobami ucha wewnętrznego, takimi jak zespół Lermoyeza, ostre zaburzenia ukrwienia, toksyczne uszkodzenie błędnika, zapalenie błędnika, 
  • chorobami pozabłędnikowymi odcinka nerwu VIII, takimi jak zapalenie nerwu przedsionkowego, opryszczka uszna – zakażenie wirusem Herpes zoster oticus, guz nerwu VIII, 
  • chorobami ośrodkowego układu nerwowego, takimi jak zaburzenia krążenia mózgowego w obrębie unaczynienia kręgowo-podstawnego, guzy mózgu – pnia i móżdżku, stwardnienie rozsiane, urazy mózgu i kręgosłupa szyjnego, neuroinfekcje, padaczka, kiła układu nerwowego, 
  • wrodzonymi i nabytymi wadami anatomicznymi ucha. 

Choroba Ménière’a – leczenie 

Ze względu na brak dokładnej znajomości przyczyny choroby leczenie jest objawowe. Celem leczenia choroby Ménière’a jest zahamowanie zawrotów głowy, zniesienie szumów usznych i wymiotów oraz poprawa słuchu, a także profilaktyka zapobiegająca ostrym napadom zawrotów głowy. Stałym zaleceniem jest unikanie kawy, wyrobów tytoniowych, alkoholu i stresu. 

W czasie napadu ważne jest zapewnienie choremu spokoju i pozycji dla niego najwygodniejsza (zazwyczaj ułożenie na boku z chorym uchem skierowanym ku dołowi). Jeśli obecne są wymioty, należy je zwalczać lekami przeciwwymiotnymi i zapobiegać odwodnieniu.  

W okresie międzynapadowym wdraża się profilaktykę polegającą na obniżaniu ciśnienia endolimfy w błędniku błoniastym poprzez stosowanie dietę ograniczającą płyny i sól oraz dostosowane do chorego leczenie farmakologiczne. Zazwyczaj podaje się leki rozszerzające naczynia krwionośne mózgu, zwłaszcza antagonistów kanału wapniowego, betahistynę, preparaty z grupy leków nootropowych lub hamujących czynność układu przedsionkowego, a także neuroleptyki lub anksjolityki. Jeżeli działania te nie przyniosły spodziewanego rezultatu, do wcześniejszych leków dodaje się leki moczopędne oraz zleca się ćwiczenia mające na celu przyspieszenie adaptacji układu przedsionkowego.

Można rozważyć podanie bezpośrednio do jamy bębenkowej gentamycyny, streptomycyny lub glikokortykosteroidów. Takie leczenie należy zakończyć, gdy dojdzie do ubytku słuchu w zakresie 8 kHz oraz nastąpi obniżenie tzw. potencjałów ślimakowych, co wykazuje badanie elektrofizjologiczne słuchu. 

Brak poprawy po leczeniu farmakologicznym, postępujące upośledzenie słuchu i zawroty głowy uniemożliwiające wykonywanie podstawowych czynności życiowych stanowią wskazania do zastosowania leczenia chirurgicznego, które jest zależne od stopnia zaawansowania choroby.  

Chorych kwalifikujących się do leczenia chirurgicznego można podzielić na 3 grupy: 

  • pacjenci z zawrotami głowy i zaburzeniami słuchu – w tej grupie stosuje się drenaż jamy bębenkowej lub operacyjne otwarcie ucha środkowego, co pomaga około 82% chorych, 
  • pacjenci z zawrotami głowy i średniego stopnia upośledzeniem słuchu – pacjentom tym proponuje się drenaż worka śródchłonki lub pozabłędnikowe przecięcie nerwu przedsionkowego, 
  • pacjenci z zawrotami głowy i głuchotą jednostronną – zaleca się wykonanie tzw. „labiryntektomii”, czyli otwarcie błędnika kostnego i zniszczenie błędnika błoniastego, co przynosi ulgę. 
  1. K. Niemczyk, D. Jurkiewicz, J. Składzienia i in., Otolaryngologia kliniczna, "Medipage," Warszawa 2015. 
  2. W. Narożny, W.M. Nyka, J. Siebert, Etiopatogeneza, diagnostyka i leczenie choroby Méniére’a, „Forum Medycyny Rodzinnej”, nr 1 (2) 2007. 
  3. W. Arnold, U. Ganzer, Otolaryngologia, red. n. wyd. pol. T. Kręcicki, Medpharm Polska, Wrocław 2014. 

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Lukrecja – co to za roślina? Właściwości, działanie, przeciwwskazania

    Któż z nas chociaż jeden raz w życiu nie zetknął się z niezwykłymi, czarnymi cukierkami o ślimakowatym kształcie? Ponoć albo się je kocha, albo nienawidzi. Charakterystyczny kolor i smak słodycze te zawdzięczają zawartości ekstraktu z lukrecji – rośliny, nad której bogactwem zastosowań warto się pochylić. Czym zatem jest lukrecja, jakie ma właściwości i jaki może mieć wpływ na nasze zdrowie?

  • Co to jest colostrum bovinum (siara bydlęca)? Colostrum na odporność – dla dzieci i dorosłych

    Colostrum, inaczej siara, to naturalne bogactwo związków wspomagających nie tylko odporność, ale również wpływających pozytywnie na poziom żelaza. Ostatnio zyskuje na popularności względem tradycyjnych środków na odporność, mogą ją przyjmować także niemowlęta i dzieci. Rodzaje siary są różne – od bydlęcej, przez owczą, po kozią. Kiedy warto zastosować colostrum? Jakie preparaty znajdziemy na aptecznej półce?

  • Tran – właściwości. Czy tran wpływa na odporność?

    Tran to olej otrzymywany z dorsza atlantyckiego lub innych ryb dorszowatych (olej z wątroby rekina nie jest tranem, ma bowiem inny skład i inne właściwości). Tran zawiera witaminę D i A, a także kwasy omega-3 (DHA i EPA), które mają korzystny wpływ na układ odpornościowy, nerwowy oraz krwionośny. Kiedy stosować olej z wątroby dorsza? Jak wybrać najlepszy tran dla dziecka i dla osoby dorosłej?

  • Domowe sposoby na wzmocnienie odporności – jak w prosty sposób wzmocnić organizm?

    Stosowanie domowych sposobów na odporność może okazać się bardzo dobrym rozwiązaniem, które z jednej strony pomoże w uniknięciu rozwoju infekcji, a z drugiej wspomoże terapię lekami, poprzez pobudzenie układu immunologicznego. W poprawie kondycji układu odporności istotne jest przestrzeganie kilku zasad, zaczynając od codziennego obowiązku zjedzenia pożywnego śniadania, kończąc na suplementacji żelaza i kwasów omega-3, których być może w pełni nie dostarczamy wraz z posiłkami. Dbając o naszą odporność niezmiernie istotne jest dbanie o nasz układ pokarmowy. Jakie suplementy przyjmować, czego unikać, a nad czym popracować w trosce o odporności? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

  • Kreatyna – właściwości, działanie, efekty. Jak ją dawkować?

    Kreatyna – jakie pełni funkcje? Czy ma potencjał, aby stać się suplementem kojarzonym nie tylko z odżywkami dla sportowców? Czym różnią się jej formy? Odpowiedzi na te i wiele innych pytań znajdziecie w poniższym artykule.

  • Suplementy i witaminy na odporność – jak uniknąć infekcji?

    Suplementy na odporność stały się bardzo popularne szczególnie w okresie pandemii COVID-19. Sięgamy po nie równie często w okresie zmieniających się pór roku, licząc, że pomogą nam uniknąć infekcji bakteryjnych, wirusowych i grzybiczych. Preparaty na odporność mają przede wszystkim stymulować układ immunologiczny tak, aby ten szybciej i mocniej odpowiadał na atakujące go patogeny chorobotwórcze. Jak wybrać najlepsze suplementy zwiększające odporność, jak je dawkować i czy można je zażywać będąc w ciąży?

  • Dlaczego profilaktyczne picie płynu Lugola jest niebezpieczne dla zdrowia?

    W ostatnich dniach bardzo wzrosło zainteresowanie płynem Lugola. Niektórzy próbują stosować go profilaktycznie, a nie z powodu wyraźnych wskazań zdrowotnych. Wprawdzie płyn Lugola wykazuje działanie antyseptyczne, a znajdujący się w nim jod wpływa korzystnie na pracę tarczycy, ale zażywanie go na „własną rękę” może mieć bardzo negatywne, a wręcz tragiczne w skutkach konsekwencje. Dlaczego nie powinniśmy stosować płynu Lugola bez wyraźnych wskazań lekarskich i czym jest trądzik jodowy? 

  • Szczepionka na grypę 2023/2024 – kto i kiedy powinien się zaszczepić? Którą szczepionkę wybrać?

    W zależności od sezonu epidemicznego w Polsce liczba zachorowań i podejrzeń zachorowań na grypę osiąga od kilkuset tysięcy do nawet kilku milionów. Zazwyczaj największą liczbę zachorowań odnotowuje się pomiędzy styczniem a marcem. W zależności od grupy osób szczepionych i sezonu grypowego szczepionki na grypę chronią przed infekcją grypową ok. 40–70% zaszczepionych osób oraz zabezpieczają w znacznym stopniu przed powikłaniami pogrypowymi.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij