Balneologia – wskazania, przeciwwskazania i zabiegi stosowane w balneoterapii
Mateusz Burak

Balneologia – wskazania, przeciwwskazania i zabiegi stosowane w balneoterapii

Balneologia to dziedzina medycyny uzdrowiskowej. Leczenie balneologiczne polega na wykorzystaniu surowców naturalnych, takich jak wody mineralne czy peloidy (błota lecznicze, wśród których najpopularniejsza jest borowina). Balneoterapia to dziedzina fizjoterapii, która pomaga osobom z rozmaitymi schorzeniami, np. cukrzycą, nerwicą, chorobami układu krążenia, problemami trawiennymi czy chorobami stawów i kręgosłupa. Jakie mogą być rodzaje balneoterapii? Jakie zabiegi stosuje się w balneologii?

Czym zajmuje się balneologia? Co to jest balneoterapia?

Balneologia (z łac. balneum – kąpiel, łaźnia) jest nauką o wykorzystywaniu naturalnych surowców i bodźców leczniczych w terapii chorób o charakterze przewlekłym. Polega na zastosowaniu w sprzyjających warunkach klimatycznych, takich czynników jak: gazy lecznicze, wody mineralne czy peloidy (błota lecznicze), co indukuje powstawanie reakcji, które przywracają zdrowie oraz sprawność funkcjonalną. Poddawanie chorego tego typu zabiegom z wykorzystaniem surowców mineralnych określa się mianem balneoterapii. Dbałość o poprawę jakości życia, chęć zdobywania sprawności i wydolności powinny skierować naszą uwagę właśnie na medycynę uzdrowiskową. Źródła naukowe podają, że procedury lecznicze wykonywane w sprzyjających warunkach klimatycznych mają znacznie bardziej dobroczynny, ogólnoustrojowy wpływ na rewitalizację niż terapia w zwykłych warunkach. 

W Polsce są 43 uzdrowiska prowadzące terapię o określonych kierunkach leczniczych. W każdym uzdrowisku znajduje się zazwyczaj od kilku do kilkunastu sanatoriów, w których wykonywane są procedury medyczne według wytycznych lekarza balneologa, którego rolą jest odpowiednia diagnostyka oraz kwalifikacja do zabiegów z bogatej oferty usług balneoterapeutycznych.

Prowadzenie tego typu leczenia może odbywać się także w innych placówkach: szpitalu uzdrowiskowym, zakładzie przyrodoleczniczym, poradni zdrojowej. 

Rodzaje balneoterapii

W leczeniu balneologicznym bardzo ważna jest kompleksowość oraz łączenie kilku metod zabiegowych. Pozwala to na spotęgowany efekt usprawniania, dzięki wzajemnemu współoddziaływaniu i uzupełnianiu działania różnorakich bodźców. Bardzo często stosuje się protokoły zabiegowe w postaci programów terapeutycznych obejmujących najbardziej efektywne procedury lecznicze w przypadku danych schorzeń. Wśród najczęściej stosowanych działów balneoterapii oraz metod uzdrowiskowych znajdują się:

  1. Hydroterapia – inaczej wodolecznictwo – wykorzystuje wodę o różnym zakresie temperatur i ciśnienia. Oddziałuje poprzez trzy rodzaje mechanizmów: termiczny, mechaniczny i fizykochemiczny. Takie oddziaływanie pozwala na rozluźnienie mięśni, poprawę ukrwienia, poprawę cyrkulacji chłonki oraz krwi żylnej w kierunku serca. Hydroterapia w odróżnieniu od klasycznie rozumianej balneoterapii wykorzystującej wody mineralne, stosuje jedynie wodę zwykłą. 
  2. Krenoterapia – to stosowanie kuracji pitnych wodami zdrojowymi, które zawierają pierwiastki oraz związki chemiczne. Działają one zarówno miejscowo, jak i ogólnie. Popularna w leczeniu kamicy nerkowej, schorzeń nerek i dróg moczowych, miażdżycy czy cukrzycy jest woda mineralna JAN. Dobry rezultat przynosi również kuracja pitna z wykorzystaniem wody mineralnej ZUBER – stosowana w nadkwasocie, schorzeniach wątroby i dróg żółciowych oraz przykrych objawach nadużycia alkoholu (popularnie nazywanych kacem).
  3. Aerozoloterapia – polega na wykorzystaniu środka rozproszonego w postaci gazu, wprowadzanego do układu oddechowego w formie kąpieli w wodzie lub inhalacji. Gazy lecznicze stosowane w balneoterapii to: dwutlenek węgla, radon, siarkowodór, tlen, powietrze, ozon. Za inhalację uznaje się również oddychanie powietrzem indukowanym przez tzw. tężnie solankowe oraz wdychanie aerozolu morskiego zawierającego jod. 
  4. Irygacja – inaczej płukanka, to zastosowanie środków farmakologicznych, mieszanek ziołowych oraz mineralnych wód leczniczych do przepłukiwania jam ciała w przypadku infekcji. Najczęściej są to: pochwa, jelita, jama ustna oraz nos.

Powiązane produkty

Wskazania do balneoterapii

Głównymi wskazaniami do zabiegów balneoterapii są:

  • przewlekłe schorzenia narządu ruchu,
  • nerwobóle,
  • migrena,
  • stwardnienie rozsiane,
  • choroby reumatyczne,
  • bóle mięśni i stawów,
  • zaburzenia krążenia krwi,
  • upośledzenie odporności,
  • chroniczne zmęczenie,
  • menopauza,
  • zaburzenia rytmu dobowego,
  • nadciśnienie tętnicze I i II stopnia,
  • niektóre choroby dermatologiczne,
  • niektóre schorzenia ginekologiczne,
  • nerwice,
  • depresja,
  • miażdżyca,
  • cukrzyca,
  • astma i niektóre choroby układu oddechowego,
  • bielactwo,
  • łuszczyca.

Zabiegi stosowane w balneoterapii

Zabiegi uzdrowiskowe wykorzystują wspomniane wcześniej wody mineralne, gazy lecznicze oraz peloidy. Wody są stosowane w formie kąpieli w wannach, basenach, w postaci nasiadówek oraz irygacji.

Kąpiele lecznicze

Zdecydowanie najbardziej popularne są kąpiele kwasowęglowe, radoczynne i siarczkowo–siarkowodorowe. Kąpiel kwasowęglowa, wykorzystując właściwości kwasu węglowego rozszerza naczynia krwionośne, usprawnia krążenie oraz elastyczność naczyń. Jest dedykowana osobom z cukrzycą, a w szczególności z jej powikłaniami w postaci stopy cukrzycowej. Dobre rezultaty przynosi także w przypadku żylaków, poprawiając krążenie obwodowe. Kąpiel radoczynna jest przeznaczona m.in. dla pacjentów ze schorzeniami reumatycznymi, radon emituje promieniowanie jonizujące wywołujące szereg korzystnych reakcji pobudzeniowych. Dochodzi wtedy do zwiększenia ilości erytrocytów i zawartości hemoglobiny. Poprawie ulegają także procesy przemiany komórkowej. Kąpiele siarczkowo–siarkowodorowe wykorzystują natomiast chemiczne związki siarki, która, przenikając przez skórę, syntetyzuje kwas chondroityno-siarkowy. To z kolei podstawowy budulec chrząstek stawowych przyczyniający się do poprawy uwapnienia kości, co ma wybitne znaczenie przy osteoporozie. W przypadku takich schorzeń, jak reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) czy upośledzenie odporności poleca się z kolei kąpiele solankowe. Zawarty w nich brom wykazuje działanie relaksujące, regenerujące, uspokajające i detoksykacyjne. Wśród kąpieli leczniczych wyróżnia się także kąpiel ziołową, stosowaną w stanach przewlekłego zmęczenia czy schorzeniach dermatologicznych. Jest to aromatyczny zabieg wykorzystujący olejki zapachowe i eteryczne wchodzące w skład wielu roślin i ziół. Ich działanie jest kompleksowe – współoddziaływuje tutaj ciśnienie wody, jej temperatura oraz aromat olejków wchłanianych przez skórę. 

Borowina – okłady i plastry borowinowe

Popularne w schorzeniach reumatycznych, ale także wykorzystywane w kosmetyce – w kuracji antycellulitowej – są peloidy. Peloidoterapia wykorzystuje działanie błota leczniczego, zwłaszcza borowiny – ciemnobrązowej masy o ziemistym zapachu, powstałej w wyniku rozkładu szczątków roślin, wykazującej właściwości lecznicze. Borowina jest aplikowana w różnych formach, w zależności od potrzeb. Okłady borowinowe wykonywane są miejscowo lub (zdecydowanie rzadziej) całościowo. 

Kupując w aptece plastry borowinowe, zabieg z ich użyciem można wykonać samodzielnie w domu. Najpierw należy rozgrzać je w wodzie do 45°C, a następnie trzeba ułożyć plaster na skórze, umożliwiając wymianę ciepła i swobodne przenikanie składników mineralnych. Aby utrzymać temperaturę, trzeba zawinąć dodatkowo plaster folią i ręcznikiem lub kocem. Ułatwia to utrzymanie właściwej temperatury, można też użyć poduszki elektrycznej. Orientacyjny czas pojedynczego zawijania to 30 minut – może się różnić w zależności od okolicy ciała i wskazań. Zaleca się 4 okłady tygodniowo, a pełna kuracja to 10 plastrów. Pozwala to na miejscowe ogrzanie danej okolicy ciała oraz przenikanie składników mineralnych z tego cennego surowca. Plastry z borowiną działają przeciwbólowo i przeciwzapalnie. Kąpiel borowinowa to wymieszana z wodą borowina, tworząca papkę o temperaturze 45°C. Jej użycie podczas zabiegu pozwala przede wszystkim na absorbowanie przez surowiec zbędnych produktów przemiany materii – działanie oczyszczające. Zalecane w chorobach degeneracyjnych stawów, podobnie jak jonoforeza borowinowa. Ciekawe wydaje się być wykorzystanie borowiny w postaci tamponów. Bakteriobójcze i bakteriostatyczne właściwości pomagają leczyć schorzenia ginekologiczne u kobiet. Dodatkowo działają sprzyjająco estrogennie.

Należy podkreślić, iż najlepsze efekty lecznicze uzyskuje się, łącząc metody balneoterapeutyczne, np. peloidoterapię z innymi z metodami zabiegowymi, np. kinezyterapią – ćwiczeniami ruchowymi. 

Przeciwwskazania do balneoterapii

Głównymi przeciwwskazaniami do balneoterapii są:

  • choroby zakaźne i pasożytnicze,
  • ciąża i okres karmienia,
  • zaburzenia rytmu serca,
  • nadciśnienie tętnicze III stopnia,
  • niektóre choroby niedokrwienne serca,
  • nowotwory,
  • padaczka,
  • uzależnienia od alkoholu i substancji psychoaktywnych,
  • skazy krwotoczne,
  • niewydolność wątroby,
  • nietrzymanie moczu,
  • choroby psychiczne w zaawansowanym stadium.
  1. I. Ponikowska (red.), Encyklopedia Balneologii i Medycyny Fizykalnej, Wydawnictwo ALUNA, 2015.
  2. J. Alkiewicz, Aerozoloterapia w chorobach układu oddechowego u dzieci, „Przewodnik Lekarza” 2001, vol. 6, s.106–111.
  3. W. Samborski, I. Ponikowska, Choroby reumatyczne – standardy lecznicze w medycynie uzdrowiskowej, Balneologia Polska 2005; nr 47(1–2), s. 14–23.
  4. T. Olejniczak, E. Głyda, Leczenie balneologiczne, [w:] T. Opala, Ginekologia. Podręcznik dla Położnych, Pielęgniarek i Fizjoterapeutów, PZWL, Warszawa 2003, s. 348–349.
  5. I. Ponikowska, M. Chełstowska, J. Chojnowski i in., Ocena kliniczna metodą podwójnej ślepej próby leczenia chorych z zespołem bólowym kręgosłupa za pomocą wybranych preparatów borowinowych firmy TORF CORPORATION, „Balneologia Polska” 2004, nr 46, s. 30–41.
  6. E. Głyda, Leczenie uzdrowiskowe chorób kobiecych – wskazania i przeciwwskazania, „Medycyna Rodzinna” 2004, nr 3, s. 131–134.
  7. E. Banaszak–Żyżnewska, H. Mosiejczuk, P. Cichocki, Fizjoterapia i odnowa biologiczna – czy dla wszystkich?, „Roczniki PAM w Szczecinie” 2010, nr 3, s.113–120.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Ospa wietrzna u dorosłych i dzieci – objawy ospy wietrznej, przebieg choroby, powikłania, szczepionka

    Ospa wietrzna, nazywana potocznie wiatrówką, jest wysoce zakaźną chorobą o etiologii wirusowej. Wywoływana jest przez wirusa Varicella-zoster virus (VZV), który jest identyczny z wirusem półpaśca. Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową. Jak rozpoznać chorobę, ile trwa, jak ją leczyć i jakie mogą być powikłania ospy?

  • Rwa kulszowa (ischialgia). Przyczyny, objawy i leczenie.

    Rwa kulszowa jest schorzeniem zaliczanym do tzw. „zespołów korzeniowych”, jej przyczyną jest podrażnienie lub uszkodzenie korzeni nerwów rdzeniowych lub nerwu korzeniowego. Głównym objawem ischialgii jest ból dolnej części pleców promieniujący od okolicy lędźwiowo–krzyżowej do pośladka, a także dalej wzdłuż kończyny dolnej, sięgając nawet do stopy. Leczenie  obejmuje łagodzenie objawów bólowych przy pomocy metod farmakologicznych oraz zabiegów fizjoterapeutycznych. 

  • Marihuana medyczna – na czym polega leczenie konopiami?

    U schyłku okresu PRL, w 1985 roku, wprowadzono przepisy karne, które zakazały używania w Polsce marihuany. Kontrowersje wywoływał pogląd, że wykorzystanie tej substancji do celów medycznych stało się również niedostępne, a wręcz karalne. Dopiero po 32 latach (w 2017 roku) stworzono przepisy, które formalnie zezwoliły na legalne wprowadzanie marihuany do obrotu jako surowca farmaceutycznego, a także na zastosowanie jej w leczeniu i łagodzeniu objawów towarzyszących określonym chorobom. Co warto wiedzieć o marihuanie medycznej?

  • Szczepionka na grypę – kto i kiedy powinien się zaszczepić? Którą szczepionkę wybrać?

    W zależności od sezonu epidemicznego w Polsce liczba zachorowań i podejrzeń zachorowań na grypę osiąga od kilkuset tysięcy do nawet kilku milionów. Zazwyczaj największą liczbę zachorowań odnotowuje się pomiędzy styczniem a marcem. W zależności od grupy osób szczepionych i sezonu grypowego szczepionki na grypę chronią przed infekcją grypową ok. 40–70% zaszczepionych osób oraz zabezpieczają w znacznym stopniu przed powikłaniami pogrypowymi.

  • Silikony w kosmetykach – czy są bezpieczne?

    Silikony to składniki zaliczające się do tych niesłusznie uznawanych za niebezpieczne. Przybliżamy fakty i obalamy mity z nimi związane. Podpowiadamy: jakie właściwości mają silikony? W których kosmetykach znajdziemy silikony? Czy są bezpieczne? Dla kogo kosmetyki z silikonami są wskazane, a kto powinien od nich stronić?

  • Kolagen w proszku – czym jest i jak stosować?

    https://www.doz.pl/czytelnia/a17707-Najmocniejszy_kolagen_do_picia__jaki_jest_najlepiej_przyswajalnyKolagen w proszku jest jedną z postaci suplementów diety zawierających hydrolizowany kolagen. Peptydy kolagenowe naturalnie występują w organizmie człowieka – w skórze, kościach, ścięgnach i tkankach łącznych. Kolagen pozyskiwany jest najczęściej ze źródeł zwierzęcych: skóry, kości, tkanek krów, świń, ryb. W procesie hydrolizy kolagen jest rozkładany do mniejszych peptydów, które są łatwiej wchłaniane i przyswajane przez organizm. Kolagen w proszku stanowi suplement diety rekomendowany zazwyczaj w celu poprawy stanu skóry, włosów, paznokci, stawów i kości.

  • Nadmiar antyoksydantów wywołuje raka?

    Nowe badanie wykazało, że przeciwutleniacze, takie jak witaminy C i E, aktywują mechanizm stymulujący wzrost nowych naczyń krwionośnych w guzach nowotworowych, pomagając im rosnąć i dawać przerzuty. Naukowcy twierdzą, że ich odkrycia podkreślają potencjalne ryzyko przyjmowania suplementów przeciwutleniających wtedy, gdy nie są one potrzebne.

  • Jeden zastrzyk zamiast chemioterapii – nowa metoda leczenia raka

    Pierwszymi pacjentami na świecie, którzy skorzystają z terapii onkologicznej w formie zastrzyku, będą Anglicy. Jest to alternatywa dla klasycznego wlewu wykorzystywanego w leczeniu nowotworów. Na czym polega ten rodzaj leczenia? Czy pacjenci w Polsce także będą mogli uczestniczyć w takiej terapii?

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij