7 rzeczy, które pogarszają objawy przeziębienia

Gdy pojawia się ból gardła, głowy, zatok, częste kichanie i złe samopoczucie, mogą to być objawy przeziębienia, a nawet grypy. Warto wtedy zadbać o organizm, by nie pogarszać przebiegu infekcji, tylko podnieść swoją odporność i szybciej wrócić do zdrowia.

Infekcje układu oddechowego są tak powszechne, że większość z dorosłych łapie je co najmniej dwa razy w roku. U dzieci rozwijają się dużo częściej, bo nawet siedem do dziesięciu razy na rok. Zarówno przeziębienie, jak i grypa są wywoływane przez co najmniej 200 rodzajów wirusów. Ponieważ dają podobne objawy, a ich rodzaj i nasilenie są kwestią indywidualną, zwykle trudno jednoznacznie postawić diagnozę. Przeziębienie ma najczęściej lżejszy przebieg, trwa krócej, a jego symptomy pojawiają się stopniowo. Przeważnie można je wyleczyć bez odwiedzania lekarza w ciągu 7-10 dni. Grypa może natomiast rozwinąć się nawet w ciągu 3-6 godzin, trwa dłużej, a infekcji częściej towarzyszą gorączka, dreszcze i ból mięśni. Możliwe powikłania po grypie to zapalenie zatok, ucha środkowego i oskrzeli, ale również płuc, mięśnia sercowego i opon mózgowych. Dlatego w przypadku każdej infekcji układu oddechowego należy ze szczególną troską zadbać o swój organizm, by szybko wspomóc jego siły obronne i uniknąć groźnych komplikacji. Jeśli objawy zakażenia nie znikają w ciągu trzech tygodni lub nagle się pogarszają, masz wysoką temperaturę (powyżej 38^oC) lub czujesz gorączkę i dreszcze, albo doświadczasz nagłych trudności w oddychaniu czy bólu w klatce piersiowej, koniecznie zgłoś się do lekarza. 

Eksperci podkreślają znaczenie ośmiu najważniejszych nawyków, jednocześnie przestrzegając przed popełnianiem częstych błędów, które pogarszają objawy przeziębienia czy grypy. Jakie to błędy?

1. Zażywanie antybiotyków

Przeziębienie i grypa to infekcje wirusowe, dlatego nie zadziałają na nie antybiotyki – leki te są skuteczne tylko w zwalczaniu bakterii. Zakażenia bakteryjne występują zwykle jako następstwo tych wirusowych i stanowią niewielki procent przypadków. Zażywanie antybiotyków pozostałych z poprzednich kuracji lub nawet przepisanych rutynowo przez lekarza może w rzeczywistości wyrządzić w organizmie szkody, które pogorszą jego stan i spowolnią powrót do formy. Antybiotyki niszczą bowiem korzystną mikroflorę jelitową, od której w ogromnej mierze zależy funkcjonowanie układu immunologicznego. Przyjmowanie tych leków ogranicza wchłanianie ważnych składników niezbędnych dla zdrowia i ma wiele działań ubocznych, takich jak m.in. nudności, bóle brzucha, biegunka czy wysypka skórna. Przy infekcji zadziałać mogą natomiast probiotyki, czyli specjalnie wyselekcjonowane bakterie, które mają zdolność zasiedlania jelita i wywierania korzystnego wpływu na organizm. To m.in. szczepy Lactobacillus rhamnosus, L. helveticus, L. acidophilus, L. plantarum, L. paracasei, L. delbrueckii ssp. bulgaricus, Bifidobacterium longum, B. breve, B. infantis czy Streptococcus thermophilus zawarte w probiotycznych suplementach diety. Przyjmowane profilaktycznie pomagają rzadziej chorować, natomiast w trakcie infekcji mogą zmniejszać niekorzystne objawy, takie jak kaszel, katar i gorączka, oraz nieznacznie skracać czas trwania choroby.

2. Brak odpoczynku

Symptomy rozwijającej się infekcji wraz ze spadkiem poziomu energii i nastroju mają skłaniać nas do ograniczenia aktywności. Niestety wiele osób ignoruje te sygnały i pomimo choroby idzie do pracy albo szkoły. Tymczasem ignorowanie infekcji może nie tylko pogorszyć i wydłużyć jej przebieg, ale też skutkować powikłaniami (i zarażaniem innych). Nawet jeśli pierwszego dnia uda nam się w miarę normalnie funkcjonować, później zwykle nie jest to już możliwe. Dlatego zamiast liczyć na cuda, warto od razu zapewnić sobie optymalne warunki do rekonwalescencji – odpoczynek w cieple, a najlepiej sen. Jak dowiedziono, ilość i jakość snu mają decydujący wpływ na nasz układ odpornościowy. W badaniu opisanym na łamach „Archives of Internal Medicine” osoby sypiające krócej niż siedem godzin na dobę trzykrotnie częściej zapadały na przeziębienia niż te, które zapewniały sobie minimum osiem godzin nocnego wypoczynku. Im gorsza była jakość snu, tym objawy infekcji były silniejsze. Wyniki analiz nie pozostawiają wątpliwości: im krótszy jest sen, tym większe prawdopodobieństwo „złapania” choroby. Ponieważ zaburzenia snu wpływają na regulację reakcji zapalnych, wyspanie się w krytycznym momencie pomaga szybciej poczuć się lepiej.

3. Odwodnienie

Odpowiednie nawodnienie organizmu może łagodzić symptomy przeziębienia, m.in. zmniejszać niedrożność nosa i podrażnienie błon śluzowych. Natomiast odwodnienie pogłębia objawy infekcji – może zagęszczać wydzielinę w nosie czy drogach oddechowych, nasilać bóle głowy i pogłębiać złe samopoczucie.

Szczególnie polecane są napoje ciepłe i lekko słodkie (np. z miodem), ponieważ w największym stopniu pobudzają produkcję śliny i nawilżają błony śluzowe. Jednak przy silnym bólu gardła lepiej może zadziałać zimno (np. ssanie kostek lodu lub jedzenie lodów), które schładza tkanki objęte stanem zapalnym i znieczula nerwy zlokalizowane w gardle. Podczas infekcji można też używać nawilżacza powietrza lub wdychać parę pod ręcznikiem. Do naparu można dodać kilka kropli olejku eukaliptusowego lub miętowego, które ułatwiają oddychanie. Natomiast na nieżyt nosa (również na katar w ciąży) najlepszym sposobem będzie używanie sprayu do nosa z solą fizjologiczną, a najlepiej wodą morską zawierającą przeciwzapalnie działające pierwiastki, takie jak miedź i mangan.

4. Nadużywanie witaminy C

Łykanie witaminy C to zwykle pierwsza rzecz, od której zaczynamy leczenie przeziębienia. Przy rozwiniętej infekcji nie działa ona jednak niestety skuteczniej od placebo. Natomiast przyjmowana codziennie w ramach profilaktyki może najwyżej nieznacznie skrócić czas choroby i nieco zmniejszyć nasilenie objawów. Chociaż odpowiednie spożycie tej antyoksydacyjnej witaminy jest ważne dla układu immunologicznego, jej bezpośredni wpływ na podatność na infekcje odnotowano przede wszystkim u osób wykonujących intensywny wysiłek, zwłaszcza w niskich temperaturach. Zażywanie witaminy C na 2-3 tygodnie przed maratonem, wyjazdem na narty czy górską wyprawą może zmniejszyć ryzyko rozwoju przeziębienia o blisko 50 procent. Jeśli jednak przyjmujemy uderzeniowe dawki witaminy C w celu zapobiegania lub leczenia infekcji, możemy sobie zaszkodzić. Podczas gdy dzienne zapotrzebowanie na nią wynosi ok. 100 mg, popularne preparaty dostarczają nawet 1000 mg lub więcej. Organizm jej nie magazynuje, a nadmiar wydala przez nerki. Nadmiar może doprowadzić do powstawania bolesnych kamieni nerkowych i podrażniać układ trawienia, powodując biegunki, gazy i kolki.

Jest jednak pewien niezbędny składnik odżywczy o działaniu antyoksydacyjnym, który wspomaga leczenie w przeziębieniu. To cynk, który hamuje namnażanie się wirusów w organizmie i dzięki temu może skracać czas choroby i zmniejszać dotkliwość jej objawów. Działa szczególnie skutecznie, jeśli jego zażywanie rozpocznie się w pierwszej dobie infekcji. Najlepsza postać, w jakiej można go przyjmować, to tabletki do ssania. Nie należy ich jednak nadużywać ani stosować zbyt długo, a tym bardziej przyjmować profilaktycznie, bo nadmiar cynku może być szkodliwy – zwłaszcza gdy nie ma jego niedoboru.

5. Zbijanie niewysokiej temperatury

Przeziębieniu nie zawsze towarzyszy podwyższona ciepłota ciała, ale gdy temperatura przekracza 37^oC wiele osób odruchowo sięga po środek zbijający gorączkę. To nieodłączny składnik popularnych leków na przeziębienie, czasem nie tylko o działaniu przeciwbólowym, ale też przeciwzapalnym.

Jeśli więc stan podgorączkowy da się wytrzymać, warto ten moment przecierpieć. Co więc zażywać na przeziębienie czy grypę? Choć nie istnieje skuteczny lek (zadziałać mogą jedynie środki antywirusowe, ale tylko podane do drugiej doby infekcji), badacze szukają go wśród pochodnych kwasów tłuszczowych omega-3 obecnych w tłustych rybach morskich i tranie. Zbadano, że produkty ich metabolizmu nie tylko hamują stan zapalny, ale również replikację wirusów, a ponadto wspomagają aktywację białych krwinek i produkcję niektórych antygenów. Działają skutecznie nawet wtedy, gdy są przyjmowane przy rozwiniętej infekcji.

6. Unikanie jedzenia

Chociaż infekcji towarzyszy zwykle zmniejszone łaknienie, warto przełamać jadłowstręt i regularnie wspomagać organizm dawkami energii i składników stymulujących układ immunologiczny. W przeciwieństwie do infekcji bakteryjnych, przy których lepsze efekty daje post, w przypadku zakażenia wirusami ważne jest regularne jedzenie. Warto sięgać wtedy zwłaszcza po produkty roślinne, a szczególnie owoce i warzywa – jeśli nie surowe, to w postaci domowych zup czy świeżych soków albo koktajli. Oprócz cennych witamin zapewnią też inne składniki niezbędne do funkcjonowania leukocytów, a ponadto związki błonnikowe i sacharydy odżywiające obronną mikroflorę jelitową. Polecane są też ryby morskie, które oprócz przeciwzapalnych kwasów tłuszczowych omega-3 zapewniają cynk i witaminę D. Odpowiedni jej poziom jest niezbędny dla dobrej odporności. Razem z omega-3 występuje ona także w tranie i oleju z mięśni ryb sardynkowatych. Można je podawać również maluchom. Jeśli pociecha nie akceptuje rybnego smaku, warto wybrać aromatyzowany tran dla dzieci.

Poza tym dobrze jest wzbogacić menu w produkty bogate w rutynę. Ten antyoksydant usprawnia funkcjonowania śródbłonka i uszczelnia naczynia krwionośne, pomagając m.in. zmniejszyć wydzielanie wodnistej wydzieliny z nosa. Do najlepszych źródeł rutyny należą m.in. kapary, czarne oliwki, kasza gryczana, szparagi, jeżyny, maliny, a także inne owoce jagodowe, brzoskwinie oraz cytrusy.

7. Picie alkoholu

Domowe sposoby na przeziębienie to m.in. raczenie się mocnym trunkiem lub grzanym winem.

Takie połączenia obciążają wątrobę i mogą wywoływać złe samopoczucie, senność oraz zawroty głowy. Alkohol działa też odwadniająco, zaburza równowagę mikroflory jelitowej, a przede wszystkim osłabia odporność na wiele różnych sposobów. Nie tylko zmniejsza w płucach poziom wewnętrznych antyoksydantów organizmu, ale także powoduje zmiany w nabłonku i pęcherzykach płucnych, zaburza produkcję i funkcjonowanie limfocytów, jak również działanie wielu mechanizmów związanych z reakcją immunologiczną. Dlatego na czas przeziębienia najlepiej zrezygnować z procentowych trunków i rozgrzewać się ciepłymi napojami.

Źródła:

1. https://www.cdc.gov/features/rhinoviruses/index.html; Common Colds: Protect Yourself and Others.
2. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4979858/; Probiotics for prevention and treatment of respiratory tract infections in children; A systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials.
3. http://www.scielo.br/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S0021-75572015000500413; Probiotics for the treatment of upper and lower respiratory-tract infections in children: systematic review based on randomized clinical trials.
4. http://www.pnas.org/content/early/2018/05/09/1803609115; Temperature regulates NF-κB dynamics and function through timing of A20 transcription.
5. https://www.cell.com/cell/pdfExtended/S0092-8674(13)00216-X; The Lipid Mediator Protectin D1 Inhibits Influenza Virus Replication and Improves Severe Influenza.
6. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23180828; DHA-enriched fish oil targets B cell lipid microdomains and enhances ex vivo and in vivo B cell function.
7. https://www.cell.com/cell/fulltext/S0092-8674(16)30972-2?_returnURL=https%3A%2F%2Flinkinghub.elsevier.com%2Fretrieve%2Fpii%2FS0092867416309722%3Fshowall%3Dtrue; Opposing Effects of Fasting Metabolism on Tissue Tolerance in Bacterial and Viral Inflammation.
8. https://www.medicalnewstoday.com/releases/60612.php; Yes, Chicken Soup Can Help With Colds.
9. https://www.medicalnewstoday.com/articles/319896.php; Are hot drinks or ice pops better for sore throat?
10. https://www.medicalnewstoday.com/releases/235193.php; The Immune System May Be Responsible For Alcohol-Related Behavior Changes.
11. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3887500/; Focus On: Alcohol and the Immune System.
12. https://jamanetwork.com/journals/jamainternalmedicine/fullarticle/414701; Sleep Habits and Susceptibility to the Common Cold.
13. https://www.medicalnewstoday.com/articles/298785.php; Lack of sleep could increase common cold risk.
14. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4429650/; Zinc is an Antioxidant and Anti-Inflammatory Agent: Its Role in Human Health.
15. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/common-cold/in-depth/cold-remedies/art-20046403; Cold remedies: What works, what doesn't, what can't hurt.
16. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/1444472; Antioxidant effect of manganese.
17. https://pdfs.semanticscholar.org/ad36/49162391f4eec81ce360a5d494dc49a818c2.pdf; Nutritional Aspects of Essential Trace Elements in Oral Health and Disease: An Extensive Review.
18. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21036090; The seasonality of pandemic and non-pandemic influenzas: the roles of solar radiation and vitamin D.
19. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmedhealth/PMH0072728/; Common colds: Does vitamin C keep you healthy?