Meningokoki – czym są i jak się przed nimi chronić? Objawy i leczenie choroby meningokokowej
Katarzyna Gmachowska

Meningokoki – czym są i jak się przed nimi chronić? Objawy i leczenie choroby meningokokowej

Meningokoki to groźne bakterie, które są przyczyną m.in. inwazyjnej choroby meningokokowej. W ciągu kilkunastu godzin od zakażenia może dojść do ciężkiego przebiegu choroby, które stanowi zagrożenie życia dziecka. Jak się chronić przed meningokokami? Po czym można rozpoznać, że doszło do zakażenia nimi? Podpowiadamy.

Meningokoki są bakteriami odpowiedzialnymi za rozwój ciężkich chorób, takich jak zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, sepsa, zapalenie serca i stawów. Zakażenia meningokokowe cechują się ciężkim przebiegiem i wysoką śmiertelnością. Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową i poprzez bezpośredni kontakt z chorym. Leczenie chorób meningokokowych wymaga podaży antybiotyków w warunkach szpitalnych.  

Meningokoki – czym są?  

Zakażenia meningokokowe są wywołane dwoinkami zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, które są zwane potocznie meningokokami (łac. Neisseria meningitidis). Wyróżnia się pięć serotypów (odmian) tych bakterii, które są odpowiedzialne za większość zakażeń (A, B, C, W, Y). Do zarażenia meningokokami dochodzi na skutek bezpośredniego kontaktu z osobą chorą lub będącą bezobjawowym nosicielem. Po dostaniu się bakterii do jamy nosowo-gardłowej dochodzi do kolonizacji błon śluzowych u nosicieli lub do rozwoju objawów choroby.  

Zakażenia meningokokowe występują we wszystkich grupach wiekowych, choć najczęściej obserwowane są u małych dzieci, zwłaszcza niemowląt, oraz u nastolatków.  

Meningokoki powodują choroby o ciężkim przebiegu, takie jak zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych lub sepsę. Mogą również wywoływać zapalenie płuc, ucha środkowego, serca lub stawów. 

Meningokoki a pneumokoki  

Zakażenia meningokokowe, podobnie jak te o etiologii pneumokokowej, należą do chorób zakaźnych przenoszonych drogą kropelkową. Wywołują one ciężkie choroby, które zagrażają życiu człowieka. Meningokoki są odpowiedzialne za rozwój inwazyjnej choroby meningokokowej (zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, sepsa), rzadziej zapalenie płuc, serca lub ucha środkowego. Natomiast pneumokoki wywołują infekcje dróg oddechowych, zapalenie zatok, ucha środkowego, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie płuc oraz sepsę.

Obie grupy bakterii mogą powodować bezobjawowe nosicielstwo, należy jednak pamiętać, że nosiciele mogą być zakaźni dla osób z otoczenia.  

Meningokoki – kto najbardziej jest narażony na zarażenie?  

Do zakażenia meningokokami może dojść u każdego człowieka, niezależnie od wieku i płci. Najczęściej jednak choroba występuje u dzieci w 1. roku życia. Zakażenia meningokokami częściej występują także u dzieci do 5. roku życia oraz u nastolatków. Na rozwój chorób wywołanych przez meningokoki narażone są osoby uczęszczające do skupisk ludzkich np. żłobków, przedszkoli, szkół lub dzieci mające starsze rodzeństwo w wieku szkolnym.  

W grupie ryzyka ciężkiego przebiegu zakażenia meningokokami są pacjenci z usuniętą śledzioną lub z chorobami układu odpornościowego.  

Powiązane produkty

Meningokoki – jak dochodzi do zarażenia? Nosicielstwo meningokoków  

Do zakażenia meningokokami dochodzi drogą kropelkową (katar, kaszel, kichanie) lub poprzez bezpośredni kontakt z chorym czy bezobjawowym nosicielem. Mianem nosiciela określa się osobę, która nie wykazuje objawów choroby, ale na jej błonie śluzowej gardła stwierdza się obecność meningokoków (zazwyczaj wykrywane przypadkowo np. podczas diagnostyki innych chorób).  

Meningokoki – objawy zarażenia 

Objawy choroby występują w okresie 2–10 dni od kontaktu z osobą chorą (średnio po 3–4 dniach). Zdarza się, że choroba rozwija się w bardzo szybkim tempie i ma ciężki przebieg. W początkowej fazie choroba przypomina przeziębienie (gorączka, osłabienie, bóle stawów i mięśni).  

W przebiegu zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych dodatkowo występują tzw. objawy oponowe, do których zalicza się silny ból głowy, wymioty i nudności, sztywność karku, światłowstręt, drgawki oraz apatię, senność.  

Sepsa meningokokowa jest jedną z najcięższych chorób zakaźnych u człowieka, która cechuje się wysoką śmiertelnością. Typowym objawem sepsy meningokokowej są wybroczyny na skórze, które nie zanikają pod wpływem ucisku.  

Meningokoki – jakie choroby wywołują?  

Do chorób wywoływanych przez meningokoki zalicza się: 

  • zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych,
  • sepsę meningokokową, 
  • zapalenie płuc, 
  • zapalenie ucha środkowego, 
  • zapalenie serca, 
  • zapalenie stawów. 
Mianem inwazyjnej choroby meningokokowej określa się zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych lub sepsę. Stanowi ona zagrożenie dla życia człowieka i zazwyczaj ma ciężki przebieg. Wymaga leczenia w szpitalu.  

Meningokoki – diagnostyka 

Początkowe objawy chorób wywoływanych przez meningokoki przypominają przeziębienie, dlatego szybkie postawienie trafnej diagnozy jest trudne. Objawami sugerującymi zakażenie meningokokowe są wybroczyny na skórze (żywoczerwone punkciki skórne, które nie zanikają pod wpływem ucisku). Choroby meningokokowe należy podejrzewać także u osób, które miały kontakt z chorym na meningokoki.  

W przypadku podejrzenia zakażenia meningokokowego zaleca się pobranie krwi, płynu mózgowo rdzeniowego lub moczu celem zbadania obecności w nich patogenów. Można także pobrać wymaz z nosogardła, należy jednak pamiętać, że dana osoba może być bezobjawowym nosicielem, a występujące objawy mogą być spowodowane inną przyczyną.  

Meningokoki – leczenie  

Leczenie chorób wywołanych meningokokami, ze względu na ich ciężki przebieg odbywa się w warunkach szpitalnych. Pacjenci z inwazyjną chorobą meningokokową często wymagają leczenia na oddziale intensywnej terapii. W leczeniu chorych na zakażenia meningokokowe wykorzystuje się antybiotyki, leki łagodzące objawy (przeciwbólowe, przeciwgorączkowe), a także leki regulujące zaburzenia krzepnięcia krwi i zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej. Niekiedy konieczne może być zastosowanie tlenoterapii.  

Powikłania po meningokokach 

Sepsa meningokokowa może prowadzić do rozwoju niewydolności wielonarządowej i śmierci. Według piśmiennictwa śmiertelność chorób wywołanych meningokokami wynosi około 10%. Najwięcej zgonów występuje w pierwszej dobie choroby.  

U osób, które przebyły choroby meningokokowe, mogą wystąpić powikłania takie jak niedosłuch, głuchota, deficyty neurologiczne, padaczka, amputacje palców lub kończyn, a także ubytki skórne wymagające przeszczepów skóry.  

Meningokoki – jak się przed nimi chronić? Szczepionka na meningokoki

Ze względu na stosunkowo dużą śmiertelność chorób wywołanych przez meningokoki, niezwykle istotne jest stosowanie zasad profilaktyki przed zachorowaniem.  

W Polsce dostępne są szczepionki przeciw meningokokom (serogrupy A, B, C, W, Y). Szczepienia zalecane są zwłaszcza osobom z grup ryzyka, czyli niemowlętom, młodzieży, pacjentom z zaburzeniami odporności, po usunięciu śledziony, personelowi medycznemu lub osobom wybierającym się do krajów zwiększonego ryzyka zakażeń meningokokowych.  

Warto pamiętać, że osoby, które miały bliski kontakt z chorym na meningokoki, powinny dostać profilaktycznie antybiotyk. Dotyczy to zwłaszcza domowników chorego, osób wspólnie podróżujących powyżej 8 godzin oraz osób, które miały bezpośredni kontakt z wydzielinami chorego np. w przypadku resuscytacji. W wyżej wymienionych przypadkach kontaktu z chorym, antybiotyk należy podać jak najszybciej, najlepiej przed upływem 14 dni od kontaktu. Profilaktyka antybiotykowa nie jest zalecana w przypadku podania ręki choremu, rozmowy z nim, wspólnego podróżowania w czasie krótszym niż 8 godzin.  

  1. D. M. Granoff, S. Pelton, L. H. Harrison, Meningococcal vaccines, [w:]: S. A. Plotkin, W. A. Orenstein, P. A. Offit, Vaccines, Wyd. VI. Elsevier, 2013. 
  2. W. Kawalec, R. Grenda, H. Ziółkowska, Pediatria, Wydawnictwo PZWL, Warszawa 2013. 

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Wrzodziejące zapalenie jelita grubego – przyczyny, objawy, leczenie, żywienie przy WZJG

    Wrzodziejące zapalenie jelita grubego (WZJG, colitis ulcerosa) jest rozlanym nieswoistym zapaleniem błony śluzowej odbytnicy lub odbytnicy i okrężnicy, prowadzącym w niektórych przypadkach do powstania owrzodzeń. Należy do grupy nieswoistych zapaleń jelit o niewyjaśnionej etiologii. Jak rozpoznać wrzodziejące zapalenie jelita grubego?

  • Łuszczyca paznokci – przyczyny, objawy, leczenie

    Łuszczyca jest przewlekłą zapalną chorobą skóry, przebiegającą z okresami remisji i zaostrzeń, na którą w Polsce choruje prawie milion osób. Choroba najczęściej występuje u rasy białej i w umiarkowanej strefie klimatycznej. Pierwsze objawy łuszczycy mogą wystąpić w dowolnym wieku, jednak zwykle pojawiają się we wczesnym okresie dorosłego życia lub później, około 50–60 roku życia. Łuszczyca charakteryzuje się występowaniem zmian chorobowych zarówno na skórze gładkiej, jak i na owłosionej skórze głowy, a także zmianami w obrębie płytek paznokciowych dłoni i stóp. W cięższych postaciach łuszczyca może również zająć stawy. Zmianom paznokciowym z reguły towarzyszą zmiany w obrębie skóry, chociaż zdarza się, że zmiany chorobowe obejmujące aparat paznokciowy wyprzedzają pojawienie się zmian skórnych nawet o dziesiątki lat.

  • Cytomegalia (CMV) – co to za choroba? Jakie są objawy?

    Cytomegalia jest chorobą wirusową, która wywoływana jest przez wirusa o nazwie Cytomegalovirus hominis, w skrócie CMV. Zakażenie wirusem cytomegalii jest bardzo szeroko rozpowszechnione, natomiast zdecydowana większość infekcji (ponad 99%) przebiega bezobjawowo i pacjent przez przypadek dowiaduje się, że w przeszłości przebył takie zakażenie. Jednak u płodów i noworodków ze względu na niedojrzałość układu odpornościowego, jak również u osób z wrodzonymi lub nabytymi zaburzeniami odpowiedzi immunologicznej, cytomegalia może przebiegać w sposób ostry, a obraz choroby może być bardzo różny.

  • Zakrzepica – przyczyny, objawy, profilaktyka zakrzepowego zapalenia żył powierzchniowych i głębokich

    Zakrzepica (zakrzepowe zapalenie żył) polega na powstaniu w naczyniu żylnym zakrzepu w wyniku zaburzonego przepływu krwi. Nieleczona prowadzi do groźnych powikłań, m.in. do zatorowości płucnej. Wyróżnia się zapalenie żył głębokich i powierzchniowych. Jakie objawy daje zakrzepica i w jaki sposób się ją leczy? Czy istnieją sposoby na to, by jej zapobiec?

  • Nadżerka szyjki macicy (ektopia) – przyczyny, objawy, metody leczenia

    Termin „nadżerka szyjki macicy” oznacza ubytek błony śluzowej. Często jest on nieprawidłowo stosowany na określenie ektopii, która jest zupełnie innym schorzeniem. Rzekoma nadżerka szyjki macicy (tak brzmi inna nazwa ektopii) to zastępowanie nabłonka płaskiego, który fizjologicznie pokrywa tarczę szyjki macicy, nabłonkiem gruczołowym. Zazwyczaj nie daje ona żadnych objawów, a kobieta dowiaduje się o jej istnieniu podczas rutynowego badania ginekologicznego. Kiedy ektopia wymaga szerszej diagnostyki i leczenia? Jakie metody usunięcia „nadżerki” szyjki macicy stosuje się najczęściej?

  • Gastrolog – czym się zajmuje? Jakie choroby leczy?

    Lekarz gastroenterolog jest specjalistą w zakresie chorób układu pokarmowego. Gastrolog diagnozuje i leczy pacjentów z problemami gastrycznymi. Jakimi konkretnie dolegliwościami się zajmuje? Kiedy warto się do niego udać? Czy do gastrologa jest potrzebne skierowanie? Odpowiadamy.

  • Atak paniki – jak wygląda? Co robić, gdy się pojawia?

    Ataki paniki są jednymi z najczęściej występujących zaburzeń lękowych, tuż po zespole lęku uogólnionego oraz fobii społecznej. Objawiają się nagłymi napadami silnego lęku, którym towarzyszą symptomy, takie jak: kołatanie serca, zawroty głowy, duszności, nadmierne pocenie się czy strach przed śmiercią. Dowiedz się, w jaki sposób można sobie poradzić, gdy pojawia się atak paniki.

  • Czego nie można robić przy nadżerce szyjki macicy ? Jak postępować po jej usunięciu?

    Nadżerka szyjki macicy jest rozpoznaniem, które może usłyszeć wiele kobiet w gabinecie ginekologicznym. Warto podkreślić jednak, że określenie „nadżerka” używane jest najczęściej w nieprawidłowy i potoczny sposób. Czym jest nadżerka oraz jak postępować po zabiegu jej usunięcia?

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij