Meningokoki – czym są i jak się przed nimi chronić? Objawy i leczenie choroby meningokokowej
Katarzyna Gmachowska

Meningokoki – czym są i jak się przed nimi chronić? Objawy i leczenie choroby meningokokowej

Meningokoki to groźne bakterie, które są przyczyną m.in. inwazyjnej choroby meningokokowej. W ciągu kilkunastu godzin od zakażenia może dojść do ciężkiego przebiegu choroby, które stanowi zagrożenie życia dziecka. Jak się chronić przed meningokokami? Po czym można rozpoznać, że doszło do zakażenia nimi? Podpowiadamy.

Meningokoki są bakteriami odpowiedzialnymi za rozwój ciężkich chorób, takich jak zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, sepsa, zapalenie serca i stawów. Zakażenia meningokokowe cechują się ciężkim przebiegiem i wysoką śmiertelnością. Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową i poprzez bezpośredni kontakt z chorym. Leczenie chorób meningokokowych wymaga podaży antybiotyków w warunkach szpitalnych.  

Meningokoki – czym są?  

Zakażenia meningokokowe są wywołane dwoinkami zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, które są zwane potocznie meningokokami (łac. Neisseria meningitidis). Wyróżnia się pięć serotypów (odmian) tych bakterii, które są odpowiedzialne za większość zakażeń (A, B, C, W, Y). Do zarażenia meningokokami dochodzi na skutek bezpośredniego kontaktu z osobą chorą lub będącą bezobjawowym nosicielem. Po dostaniu się bakterii do jamy nosowo-gardłowej dochodzi do kolonizacji błon śluzowych u nosicieli lub do rozwoju objawów choroby.  

Zakażenia meningokokowe występują we wszystkich grupach wiekowych, choć najczęściej obserwowane są u małych dzieci, zwłaszcza niemowląt, oraz u nastolatków.  

Meningokoki powodują choroby o ciężkim przebiegu, takie jak zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych lub sepsę. Mogą również wywoływać zapalenie płuc, ucha środkowego, serca lub stawów. 

Meningokoki a pneumokoki  

Zakażenia meningokokowe, podobnie jak te o etiologii pneumokokowej, należą do chorób zakaźnych przenoszonych drogą kropelkową. Wywołują one ciężkie choroby, które zagrażają życiu człowieka. Meningokoki są odpowiedzialne za rozwój inwazyjnej choroby meningokokowej (zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, sepsa), rzadziej zapalenie płuc, serca lub ucha środkowego. Natomiast pneumokoki wywołują infekcje dróg oddechowych, zapalenie zatok, ucha środkowego, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie płuc oraz sepsę.

Obie grupy bakterii mogą powodować bezobjawowe nosicielstwo, należy jednak pamiętać, że nosiciele mogą być zakaźni dla osób z otoczenia.  

Meningokoki – kto najbardziej jest narażony na zarażenie?  

Do zakażenia meningokokami może dojść u każdego człowieka, niezależnie od wieku i płci. Najczęściej jednak choroba występuje u dzieci w 1. roku życia. Zakażenia meningokokami częściej występują także u dzieci do 5. roku życia oraz u nastolatków. Na rozwój chorób wywołanych przez meningokoki narażone są osoby uczęszczające do skupisk ludzkich np. żłobków, przedszkoli, szkół lub dzieci mające starsze rodzeństwo w wieku szkolnym.  

W grupie ryzyka ciężkiego przebiegu zakażenia meningokokami są pacjenci z usuniętą śledzioną lub z chorobami układu odpornościowego.  

Powiązane produkty

Meningokoki – jak dochodzi do zarażenia? Nosicielstwo meningokoków  

Do zakażenia meningokokami dochodzi drogą kropelkową (katar, kaszel, kichanie) lub poprzez bezpośredni kontakt z chorym czy bezobjawowym nosicielem. Mianem nosiciela określa się osobę, która nie wykazuje objawów choroby, ale na jej błonie śluzowej gardła stwierdza się obecność meningokoków (zazwyczaj wykrywane przypadkowo np. podczas diagnostyki innych chorób).  

Meningokoki – objawy zarażenia 

Objawy choroby występują w okresie 2–10 dni od kontaktu z osobą chorą (średnio po 3–4 dniach). Zdarza się, że choroba rozwija się w bardzo szybkim tempie i ma ciężki przebieg. W początkowej fazie choroba przypomina przeziębienie (gorączka, osłabienie, bóle stawów i mięśni).  

W przebiegu zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych dodatkowo występują tzw. objawy oponowe, do których zalicza się silny ból głowy, wymioty i nudności, sztywność karku, światłowstręt, drgawki oraz apatię, senność.  

Sepsa meningokokowa jest jedną z najcięższych chorób zakaźnych u człowieka, która cechuje się wysoką śmiertelnością. Typowym objawem sepsy meningokokowej są wybroczyny na skórze, które nie zanikają pod wpływem ucisku.  

Meningokoki – jakie choroby wywołują?  

Do chorób wywoływanych przez meningokoki zalicza się: 

  • zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych,
  • sepsę meningokokową, 
  • zapalenie płuc, 
  • zapalenie ucha środkowego, 
  • zapalenie serca, 
  • zapalenie stawów. 
Mianem inwazyjnej choroby meningokokowej określa się zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych lub sepsę. Stanowi ona zagrożenie dla życia człowieka i zazwyczaj ma ciężki przebieg. Wymaga leczenia w szpitalu.  

Meningokoki – diagnostyka 

Początkowe objawy chorób wywoływanych przez meningokoki przypominają przeziębienie, dlatego szybkie postawienie trafnej diagnozy jest trudne. Objawami sugerującymi zakażenie meningokokowe są wybroczyny na skórze (żywoczerwone punkciki skórne, które nie zanikają pod wpływem ucisku). Choroby meningokokowe należy podejrzewać także u osób, które miały kontakt z chorym na meningokoki.  

W przypadku podejrzenia zakażenia meningokokowego zaleca się pobranie krwi, płynu mózgowo rdzeniowego lub moczu celem zbadania obecności w nich patogenów. Można także pobrać wymaz z nosogardła, należy jednak pamiętać, że dana osoba może być bezobjawowym nosicielem, a występujące objawy mogą być spowodowane inną przyczyną.  

Meningokoki – leczenie  

Leczenie chorób wywołanych meningokokami, ze względu na ich ciężki przebieg odbywa się w warunkach szpitalnych. Pacjenci z inwazyjną chorobą meningokokową często wymagają leczenia na oddziale intensywnej terapii. W leczeniu chorych na zakażenia meningokokowe wykorzystuje się antybiotyki, leki łagodzące objawy (przeciwbólowe, przeciwgorączkowe), a także leki regulujące zaburzenia krzepnięcia krwi i zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej. Niekiedy konieczne może być zastosowanie tlenoterapii.  

Powikłania po meningokokach 

Sepsa meningokokowa może prowadzić do rozwoju niewydolności wielonarządowej i śmierci. Według piśmiennictwa śmiertelność chorób wywołanych meningokokami wynosi około 10%. Najwięcej zgonów występuje w pierwszej dobie choroby.  

U osób, które przebyły choroby meningokokowe, mogą wystąpić powikłania takie jak niedosłuch, głuchota, deficyty neurologiczne, padaczka, amputacje palców lub kończyn, a także ubytki skórne wymagające przeszczepów skóry.  

Meningokoki – jak się przed nimi chronić? Szczepionka na meningokoki

Ze względu na stosunkowo dużą śmiertelność chorób wywołanych przez meningokoki, niezwykle istotne jest stosowanie zasad profilaktyki przed zachorowaniem.  

W Polsce dostępne są szczepionki przeciw meningokokom (serogrupy A, B, C, W, Y). Szczepienia zalecane są zwłaszcza osobom z grup ryzyka, czyli niemowlętom, młodzieży, pacjentom z zaburzeniami odporności, po usunięciu śledziony, personelowi medycznemu lub osobom wybierającym się do krajów zwiększonego ryzyka zakażeń meningokokowych.  

Warto pamiętać, że osoby, które miały bliski kontakt z chorym na meningokoki, powinny dostać profilaktycznie antybiotyk. Dotyczy to zwłaszcza domowników chorego, osób wspólnie podróżujących powyżej 8 godzin oraz osób, które miały bezpośredni kontakt z wydzielinami chorego np. w przypadku resuscytacji. W wyżej wymienionych przypadkach kontaktu z chorym, antybiotyk należy podać jak najszybciej, najlepiej przed upływem 14 dni od kontaktu. Profilaktyka antybiotykowa nie jest zalecana w przypadku podania ręki choremu, rozmowy z nim, wspólnego podróżowania w czasie krótszym niż 8 godzin.  

  1. D. M. Granoff, S. Pelton, L. H. Harrison, Meningococcal vaccines, [w:]: S. A. Plotkin, W. A. Orenstein, P. A. Offit, Vaccines, Wyd. VI. Elsevier, 2013. 
  2. W. Kawalec, R. Grenda, H. Ziółkowska, Pediatria, Wydawnictwo PZWL, Warszawa 2013. 

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Krztusiec – przyczyny, objawy, leczenie kokluszu

    Krztusiec (koklusz) jest ostrą chorobą zakaźną dróg oddechowych wywołaną przez pałeczki krztuśca. Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową. Na ciężki przebieg krztuśca narażone są zwłaszcza niemowlęta poniżej 6. miesiąca życia. Jak przebiega krztusiec i jak go rozpoznać? Jak wygląda leczenie kokluszu? W jaki sposób można się przed nim uchronić?

  • Zespół Retta – objawy, dziedziczenie i leczenie

    Zespół Retta to rzadkie zaburzenie neurorozwojowe. Dotyczy mutacji na chromosomie X, więc występuje głównie u dziewczynek. Szacuje się, że zespół Retta dotyka 1 na 10–15 tys. urodzonych dzieci płci żeńskiej. Może być jednak częstszy, gdyż bywa niezdiagnozowany. Zwykle nie ujawnia się od razu po urodzeniu. Dziecko z zespołem Retta przez wiele miesięcy może rozwijać się prawidłowo i dopiero z czasem zaczną się u niego pojawiać niepokojące objawy.

  • Przeziębienie, grypa, alergia czy COVID-19? Jak je od siebie odróżnić?

    Masz katar, kaszel i gorączkę? Czy to zwykłe przeziębienie, grypa czy może COVID-19? Objawy tych chorób mogą być bardzo podobne, co utrudnia samodzielne postawienie diagnozy. Dowiedz się, jakie są kluczowe różnice między tymi schorzeniami i kiedy warto skonsultować się z lekarzem.

  • Reumatoidalne zapalenie stawów – przyczyny, objawy i leczenie RZS

    Reumatoidalne zapalenie stawów (inaczej RZS lub gościec stawowy) to przewlekła choroba reumatyczna o podłożu autoimmunologicznym. Powszechnie określa się ją także jako reumatyzm. Początkowo atakuje najczęściej symetrycznie małe i średnie stawy rąk i nóg, ale w konsekwencji prowadzi do wielu zmian ogólnoustrojowych – jej najbardziej charakterystycznym objawem jest ból stawów, ich zaczerwienienie i obrzęk. Jak leczy się reumatoidalne zapalenie stawów? Czy istnieją domowe sposoby na RZS?

  • Pieczenie, upławy i swędzenie kobiecych okolic intymnych? To może być infekcja pochwy. Jak zapobiegać i leczyć stany zapalne?

    Upławy, pieczenie i swędzenie okolic intymnych to nie tylko uporczywe i często nawracające przypadłości, ale także objawy infekcji, która może doprowadzić do niepłodności, jeśli zostanie zaniedbana. Infekcje okolic intymnych mogą przydarzyć się kobiecie w każdym wieku, przed porodem, w trakcie ciąży i w połogu. Czy istnieje jedna uniwersalna odpowiedź na pytanie – jak skutecznie wyleczyć i zapobiegać zakażeniom pochwy? Otóż nie, nie istnieje. Można jednak postępować zgodnie z pewnymi wskazówkami, dzięki którym nawet przy pomocy domowych sposobów na infekcje intymne możliwe jest złagodzenie tych najbardziej dokuczliwych objawów. Więcej informacji na ten temat znajduje się w niniejszym artykule.

  • Uczulenie na słońce – przyczyny. Jak złagodzić objawy wysypki od słońca?

    Promienie słoneczne wykorzystywane są do produkowania witaminy D, która jest niezbędna do prawidłowego rozwoju kości oraz wzmacniania układu odpornościowego. Niestety zbyt długa bądź zbyt intensywna ekspozycja na słońce może powodować występowanie alergii. Uczulenie na słońce może dotknąć każdego z nas, dlatego też warto wiedzieć, jak postępować, gdy na ciele pojawi się wysypka od słońca.

  • Zespół słabości (kruchości) to nie zwykłe starzenie. Objawy, diagnoza, leczenie

    Proces starzenia jest nieodłącznym elementem życia każdego człowieka i ma znaczący wpływ zarówno na fizyczne, jak i psychiczne funkcjonowanie seniorów. Wśród zachodzących zmian wymienić można między innymi pogorszenie pracy poszczególnych narządów, podatność na choroby, zaburzenia poznawcze czy zespół kruchości. Ten ostatni jest zagadnieniem szczególnie badanym przez geriatrów – szacuje się, że w populacji polskiej dotyka on około 7% seniorów, wśród których ponad 50% to osoby po 80. roku życia.

  • Dieta w zaburzeniach lękowych. Co jeść, a czego unikać przy stanach lękowych?

    Zaburzenia lękowe dotykają znaczny odsetek dorosłych i dzieci. Osoby z zaburzeniami zmagają się z przewlekłym lękiem i stresem, który często powoduje cierpienie psychiczne i znaczne upośledzenie funkcjonowania pacjentów w wielu sferach ich życia. Tymczasem odpowiednia dieta w zaburzeniach lękowych może korzystnie wpływać na zdrowie układu nerwowego i pomagać w łagodzeniu objawów zaburzeń lękowych.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl