Meningokoki – czym są i jak się przed nimi chronić? Objawy i leczenie choroby meningokokowej
Meningokoki to groźne bakterie, które są przyczyną m.in. inwazyjnej choroby meningokokowej. W ciągu kilkunastu godzin od zakażenia może dojść do ciężkiego przebiegu choroby, które stanowi zagrożenie życia dziecka. Jak się chronić przed meningokokami? Po czym można rozpoznać, że doszło do zakażenia nimi? Podpowiadamy.
Meningokoki są bakteriami odpowiedzialnymi za rozwój ciężkich chorób, takich jak zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, sepsa, zapalenie serca i stawów. Zakażenia meningokokowe cechują się ciężkim przebiegiem i wysoką śmiertelnością. Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową i poprzez bezpośredni kontakt z chorym. Leczenie chorób meningokokowych wymaga podaży antybiotyków w warunkach szpitalnych.
Meningokoki – czym są?
Zakażenia meningokokowe są wywołane dwoinkami zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, które są zwane potocznie meningokokami (łac. Neisseria meningitidis). Wyróżnia się pięć serotypów (odmian) tych bakterii, które są odpowiedzialne za większość zakażeń (A, B, C, W, Y). Do zarażenia meningokokami dochodzi na skutek bezpośredniego kontaktu z osobą chorą lub będącą bezobjawowym nosicielem. Po dostaniu się bakterii do jamy nosowo-gardłowej dochodzi do kolonizacji błon śluzowych u nosicieli lub do rozwoju objawów choroby.
Meningokoki powodują choroby o ciężkim przebiegu, takie jak zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych lub sepsę. Mogą również wywoływać zapalenie płuc, ucha środkowego, serca lub stawów.
Meningokoki a pneumokoki
Zakażenia meningokokowe, podobnie jak te o etiologii pneumokokowej, należą do chorób zakaźnych przenoszonych drogą kropelkową. Wywołują one ciężkie choroby, które zagrażają życiu człowieka. Meningokoki są odpowiedzialne za rozwój inwazyjnej choroby meningokokowej (zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, sepsa), rzadziej zapalenie płuc, serca lub ucha środkowego. Natomiast pneumokoki wywołują infekcje dróg oddechowych, zapalenie zatok, ucha środkowego, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie płuc oraz sepsę.
Meningokoki – kto najbardziej jest narażony na zarażenie?
Do zakażenia meningokokami może dojść u każdego człowieka, niezależnie od wieku i płci. Najczęściej jednak choroba występuje u dzieci w 1. roku życia. Zakażenia meningokokami częściej występują także u dzieci do 5. roku życia oraz u nastolatków. Na rozwój chorób wywołanych przez meningokoki narażone są osoby uczęszczające do skupisk ludzkich np. żłobków, przedszkoli, szkół lub dzieci mające starsze rodzeństwo w wieku szkolnym.
Meningokoki – jak dochodzi do zarażenia? Nosicielstwo meningokoków
Do zakażenia meningokokami dochodzi drogą kropelkową (katar, kaszel, kichanie) lub poprzez bezpośredni kontakt z chorym czy bezobjawowym nosicielem. Mianem nosiciela określa się osobę, która nie wykazuje objawów choroby, ale na jej błonie śluzowej gardła stwierdza się obecność meningokoków (zazwyczaj wykrywane przypadkowo np. podczas diagnostyki innych chorób).
Meningokoki – objawy zarażenia
Objawy choroby występują w okresie 2–10 dni od kontaktu z osobą chorą (średnio po 3–4 dniach). Zdarza się, że choroba rozwija się w bardzo szybkim tempie i ma ciężki przebieg. W początkowej fazie choroba przypomina przeziębienie (gorączka, osłabienie, bóle stawów i mięśni).
W przebiegu zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych dodatkowo występują tzw. objawy oponowe, do których zalicza się silny ból głowy, wymioty i nudności, sztywność karku, światłowstręt, drgawki oraz apatię, senność.
Meningokoki – jakie choroby wywołują?
Do chorób wywoływanych przez meningokoki zalicza się:
- zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych,
- sepsę meningokokową,
- zapalenie płuc,
- zapalenie ucha środkowego,
- zapalenie serca,
- zapalenie stawów.
Meningokoki – diagnostyka
Początkowe objawy chorób wywoływanych przez meningokoki przypominają przeziębienie, dlatego szybkie postawienie trafnej diagnozy jest trudne. Objawami sugerującymi zakażenie meningokokowe są wybroczyny na skórze (żywoczerwone punkciki skórne, które nie zanikają pod wpływem ucisku). Choroby meningokokowe należy podejrzewać także u osób, które miały kontakt z chorym na meningokoki.
W przypadku podejrzenia zakażenia meningokokowego zaleca się pobranie krwi, płynu mózgowo rdzeniowego lub moczu celem zbadania obecności w nich patogenów. Można także pobrać wymaz z nosogardła, należy jednak pamiętać, że dana osoba może być bezobjawowym nosicielem, a występujące objawy mogą być spowodowane inną przyczyną.
Meningokoki – leczenie
Leczenie chorób wywołanych meningokokami, ze względu na ich ciężki przebieg odbywa się w warunkach szpitalnych. Pacjenci z inwazyjną chorobą meningokokową często wymagają leczenia na oddziale intensywnej terapii. W leczeniu chorych na zakażenia meningokokowe wykorzystuje się antybiotyki, leki łagodzące objawy (przeciwbólowe, przeciwgorączkowe), a także leki regulujące zaburzenia krzepnięcia krwi i zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej. Niekiedy konieczne może być zastosowanie tlenoterapii.
Powikłania po meningokokach
Sepsa meningokokowa może prowadzić do rozwoju niewydolności wielonarządowej i śmierci. Według piśmiennictwa śmiertelność chorób wywołanych meningokokami wynosi około 10%. Najwięcej zgonów występuje w pierwszej dobie choroby.
U osób, które przebyły choroby meningokokowe, mogą wystąpić powikłania takie jak niedosłuch, głuchota, deficyty neurologiczne, padaczka, amputacje palców lub kończyn, a także ubytki skórne wymagające przeszczepów skóry.
Meningokoki – jak się przed nimi chronić? Szczepionka na meningokoki
Ze względu na stosunkowo dużą śmiertelność chorób wywołanych przez meningokoki, niezwykle istotne jest stosowanie zasad profilaktyki przed zachorowaniem.
Warto pamiętać, że osoby, które miały bliski kontakt z chorym na meningokoki, powinny dostać profilaktycznie antybiotyk. Dotyczy to zwłaszcza domowników chorego, osób wspólnie podróżujących powyżej 8 godzin oraz osób, które miały bezpośredni kontakt z wydzielinami chorego np. w przypadku resuscytacji. W wyżej wymienionych przypadkach kontaktu z chorym, antybiotyk należy podać jak najszybciej, najlepiej przed upływem 14 dni od kontaktu. Profilaktyka antybiotykowa nie jest zalecana w przypadku podania ręki choremu, rozmowy z nim, wspólnego podróżowania w czasie krótszym niż 8 godzin.