Czynniki ryzyka gruźlicy
Maciej Rek

Czynniki ryzyka gruźlicy

Gruźlica jest potencjalnie poważną chorobą zakaźną, która w 90% przypadków dotyczy płuc. Bakterie wywołujące gruźlicę tzw. prątki mogą rozprzestrzeniać się z jednej osoby na drugą drogą kropelkową poprzez kaszel i kichanie. Według danych WHO największa liczba zachorowań i zgonów jest obserwowana w krajach rozwijających się, w szczególności w Afryce i Azji. W Polsce w ostatnich latach obserwuję się niewielki stopniowy spadek zachorowalności na gruźlicę, niemniej jednak jest to nadal choroba często występująca.

Nasz organizm może być siedliskiem bakterii wywołujących gruźlicę, jednak układ odpornościowy zazwyczaj uniemożliwia zachorowanie.
Dlatego gruźlicę dzielimy na:

  • Utajoną, kiedy bakterie pozostają w organizmie w stanie nieaktywnym i nie powodują żadnych objawów. Utajona gruźlica nie jest chorobą zakaźną. Może natomiast przekształcić się w postać aktywną, dlatego leczenie jest jak najbardziej wskazane, gdyż szacuje się, że blisko 2 miliardy ludzi ma utajoną postać gruźlicy.
  • Aktywną, kiedy rozwijają się pewne objawy i choroba może przenosić się na innych ludzi. Może to nastąpić w ciągu kilku pierwszych tygodni po zakażeniu bakteriami gruźlicy lub może wystąpić nawet kilka lat później.

Do najczęstszych objawów aktywnej gruźlicy należą:

  • Kaszel, który trwa >3 lub więcej tygodni
  • Odkrztuszanie krwi
  • Ból w klatce piersiowej lub ból przy oddychaniu i kaszlu
  • Niezamierzona utrata masy ciała
  • Zmęczenie
  • Gorączka
  • Nocne poty
  • Dreszcze
  • Utrata apetytu

Gruźlica może również zajmować inne narządy takie jak nerki, kręgosłup, czy mózg. Jeśli występuje poza płucami charakterystyczne objawy różnią się w zależności od objętych organów. Na przykład, gruźlica kręgosłupa może być przyczyną bólów pleców, a gruźlica zajmująca nerki może być przyczyną pojawienia się krwi w moczu.

Pamiętaj! Każdy może zachorować na gruźlicę. Jeśli masz gorączkę, niewyjaśnioną utratę masy ciała, poty nocne lub uporczywy kaszel – skonsultuj się z lekarzem! Często są to objawy gruźlicy.

Czynniki ryzyka gruźlicy:

  • Osłabiony układ odpornościowy - stan ten może występować w: zakażeniu wirusem HIV, AIDS, cukrzycy, schyłkowej niewydolności nerek, niektórych nowotworach, w czasie chemioterapii, w wyniku stosowania niektórych leków np. w przebiegu reumatoidalnego zapalenia stawów, łuszczycy, chorobie Crohna; osłabienie układu odpornościowego może również występować w niedożywieniu, bardzo młodym lub podeszłym wieku.
  • Podróże lub długie pobyty w niektórych krajach - podróże do krajów, które mają wysoki wskaźnik zachorowania na gruźlicę oraz gruźlicę lekooporną, takie jak: Afryka Subsaharyjska,Indie, Chiny, Rosja, Pakistan.
  • Ubóstwo, używki, bezdomność - używanie narkotyków, palenie tytoniu, brak odpowiedniej opieki medycznej znacznie zwiększają ryzyko zachorowania na gruźlicę.
Bez leczenia, gruźlica może być śmiertelna. Nieleczona czynna choroba zazwyczaj zajmuje płuca, ale może rozprzestrzeniać się na inne narządy wewnętrzne za pośrednictwem układu krwionośnego.

Do powikłań gruźlicy należą:

  • Zmiany kostno-stawowe. Ból pleców i sztywność są częstymi powikłaniami gruźlicy.
  • Uszkodzenia w obrębie stawów. Gruźlica najczęściej dotyka stawy biodrowe i kolanowe.
  • Zapalenie opon mózgowych. Może spowodować trwałe lub przerywane bóle głowy utrzymujące się przez kilka tygodni. Oprócz tego mogą dołączać się dodatkowe objawy pod postacią różnych zaburzeń psychicznych.
  • Zaburzenia czynności wątroby lub nerek. Wątroba i nerki biorą udział m.in. w oczyszczaniu organizmu z toksyn. Funkcje te mogą zostać znacznie osłabione podczas zachorowania na gruźlicę.
  • Zaburzenia czynności serca. W pewnych rzadszych przypadkach gruźlica może zaatakować tkanki otaczające serce, powodując ich stan zapalny i w konsekwencji gromadzenie się płynu wokół serca (tzw. tamponada serca), co może doprowadzić do niebezpiecznych zaburzeń rytmu oraz niewydolności serca, która może być śmiertelna.

Badania pomocne przy rozpoznaniu:

W trakcie badania fizykalnego lekarz powinien zbadać węzły chłonne i osłuchać płuca. Najpowszechniej stosowanym narzędziem diagnostycznym gruźlicy jest prosty test skórny gdzie niewielką ilość substancji zwaną tuberkulinową wstrzykuje się tuż pod skórę, na wewnętrznej stronie przedramienia. Wynik oceniany jest po upływie 48h do 72h. Test ten nie jest doskonały. Zdarza się, że sugeruje zachorowanie na gruźlicę, gdy w rzeczywistości jej nie ma. Może również być pomyłką w drugą stronę (głównie dotyczy to dzieci, osób starszych i chorych na AIDS gdzie zostały zakażone, ale układ odpornościowy nie zdążył zareagować na bakterie.)

  • Badania krwi mogą być wykorzystywane w celu potwierdzenia lub wykluczenia utajonej lub czynnej gruźlicy. Badania te wykorzystują zaawansowaną technologię do pomiaru reakcji układu odpornościowego na bakterię wywołującą gruźlicę. Do testów tych zalicza się m.in. QuantiFERON i testy T-SPOT.
  • Badania obrazowe. Osoby z dodatnim wynikiem testu skórnego powinny mieć wykonane zdjęcie rentgenowskie klatki piersiowej lub tomografię komputerową.
  • Badania plwociny. Jeśli RTG klatki piersiowej nie wykazuje cech gruźlicy, lekarz może pobrać próbki plwociny – czyli śluzu, który pojawia się podczas kaszlu. Próbki badane są na gruźlicę bakterii. Próbki plwociny mogą być również wykorzystywane do testowania szczepów lekoopornych TB. Jest to bardzo pomocne przy wyborze odpowiedniego leczenia. Hodowla bakterii na specjalnych pożywkach jest długotrwała czasem od 4 do 8 tygodni.

Leczenie gruźlicy jest skomplikowanym i długotrwałym procesem. Jedynym sposobem wyleczenia jest systematyczność przyjmowania leków. Pominięcie dawki lub ich nieregularne zażywanie może przyczynić się do wytworzenia lekoopornych szczepów bakterii i znacznie utrudnić leczenie. Antybiotyki są podstawą leczenia gruźlicy. Do leków stosowanych należą: izoniazyd, ryfampicyna, etambutol, pyrazynamid, streptomycyna.

Schemat leczenia szpitalnego zawiera 2 leki, na które prątki uzyskane od chorego są wrażliwe. Na początku każdy chory musi zostać zgłoszony do Rejonowego Rejestru Gruźlicy oraz wykonuje się zestaw badań laboratoryjnych oceniających stan wątroby, czynność nerek oraz poziom płytek krwi.

W przypadku nowego zachorowania na gruźlicę, należy wstępnie przyjmować antybiotyki, przez co najmniej 2 miesiące. Następnie kontynuować przez okres 4 -12 miesięcy. Dokładne dawki i czas trwania leczenia zależy od wieku, ogólnego stanu zdrowia, oraz postaci gruźlicy (utajonej lub czynnej). W postaciach opornych na leczenie stosuje się fluorochinolony oraz takie leki jak: amikacyna, kanamycyna lub kapreomycyna.

Powiązane produkty

Szczepienia

W krajach, gdzie gruźlica jest bardziej powszechna, niemowlęta w ciągu 24h otrzymują szczepienie (BCG), ponieważ zapobiega ciężkiej gruźlicy u dzieci. Nie stosuje się dawek przypominających.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Tabletki antykoncepcyjne jedno- i dwuskładnikowe – które wybrać? Jaka jest różnica?

    Tabletki antykoncepcyjne to jedna z najpopularniejszych metod zapobiegania ciąży. Występują głównie w dwóch rodzajach: tabletki jednoskładnikowe, które zawierają wyłącznie progestagen, oraz tabletki dwuskładnikowe – mają w składzie estrogen i progesteron. Które są skuteczniejsze? Jakie mają zalety i wady?

  • Witamina B6 (pirydoksyna) – funkcja w organizmie, suplementacja, niedobór, nadmiar

    Witamina B6 jest związkiem, który wzmaga przyswajalność magnezu w organizmie. Bierze udział w wielu procesach metabolicznych, reguluje pracę układu nerwowego, a jej optymalny poziom wpływa na pozytywny nastrój. Pirydoksyna przyczynia się także do powstawania przeciwciał chroniących organizm przed infekcjami. Witamina B6 jest składnikiem zarówno produktów zwierzęcych, jak i roślinnych. Który suplement z wit. B6 wybrać, jaka jest jej optymalna dawka dobowa i jakie są skutki zaburzeń jej ilości w organizmie? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

  • Omega-3 – właściwości, źródła, zapotrzebowanie na kwasy tłuszczowe omega-3

    Kwasy tłuszczowe omega-3 zaliczane są do niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych (NNKT). Nie są wytwarzane w organizmie, dlatego muszą być dostarczane wraz z dietą. Do najważniejszych kwasów omega-3 zalicza się: EPA, DHA i ALA. Kwasy omega-3 zwykle są stosowane w celu prewencji chorób sercowo-naczyniowych.

  • Szczepionka na grypę 2024/2025 – kto i kiedy powinien się zaszczepić? Którą szczepionkę wybrać?

    Grypa to bardzo zakaźna choroba wirusowa. Przyjmuje się, że jedna chora osoba zaraża cztery kolejne. W zależności od grupy osób szczepionych i sezonu grypowego szczepionki na grypę chronią przed infekcją grypową ok. 40–70% zaszczepionych osób oraz zabezpieczają w znacznym stopniu przed powikłaniami pogrypowymi. WHO szacuje, że każdego roku na grypę choruje 10% dorosłej populacji i nawet 30% dzieci. Czym się szczepić na grypę w sezonie 2024/2025?

  • Przeciwdziałanie samobójstwom – gdzie szukać pomocy?

    Samobójstwa stanowią poważny problem zdrowia publicznego na całym świecie, w tym także w Polsce. Zgodnie z danymi Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), co roku życie odbiera sobie około 700 tysięcy osób, co oznacza, że co 40 sekund ktoś umiera w wyniku samobójstwa.

  • Jaka jest rola żywienia medycznego w chorobie nowotworowej?

    Optymalnie zbilansowana dieta u osób z chorobą nowotworową zmniejsza ryzyko rozwoju niedożywienia, co z kolei może ograniczać dolegliwości związane z chemio- i radioterapią czy występowanie powikłań pooperacyjnych. Wsparciem dla organizmu może być specjalne żywienie medyczne. Czym jest ten rodzaj żywności? Jakie ma zalety? Kiedy zacząć je stosować?

  • Nowe wytyczne w sprawie przyjmowania witaminy B6. Jak teraz ją dawkować?

    Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności wydał opinię naukową dotyczącą nowego schematu dawkowania witaminy B6. Badania EFSA wpłynęły na decyzję Zespołu ds. Suplementów Diety, o czym poinformował Główny Inspektorat Sanitarny. Jaka jest obecnie dopuszczalna maksymalna dawka witaminy B6, która może znaleźć się w suplementach diety?

  • Probiotyki i prebiotyki – kiedy je stosować? Czy trzeba to robić cały czas?

    Zgodnie z definicją Organizacji Narodów Zjednoczonych do spraw Wyżywienia i Rolnictwa oraz Światowej Organizacji Zdrowia probiotyki są żywymi mikroorganizmami, które przyjmowane w zalecanej i właściwej dawce przynoszą pozytywne rezultaty dla zdrowia gospodarza. Stosowanie probiotyków jest uznawane za bezpieczne i dobrze tolerowane.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

logo Telemedi

Usługę zdalnej konsultacji z lekarzem świadczy Telemedi.
Regulamin świadczenia usługi dostępny jest tutaj.