Niezapominajka – kwiat na piękną cerę, naturalny booster kolagenu

Właściwości niezapominajek wykorzystywane są w ziołolecznictwie oraz w przemyśle kosmetycznym. Kosmetyki zawierające wyciągi z ziela niezapominajki działają nawilżająco oraz antyoksydacyjnie. Wysoka zawartość krzemu w niektórych częściach rośliny pozwala na jej wykorzystanie jako środka przeciwzmarszczkowego. Ekstrakty z niezapominajek występują również w składzie specyfików poprawiających kondycję włosów i paznokci. Kremy oraz żele z niezapominajek są szczególnie polecane w przypadku suchej i zniszczonej skóry, zapewniając jej efekt odpowiedniego odżywienia i wygładzenia. Ze względu na swoje właściwości przeciwzapalne niezapominajkowe napary i toniki złagodzą podrażnienia skóry trądzikowej. Okłady z naparu zaleca się na worki i cienie pod oczami. Kąpiele mają właściwości relaksujące i przeciwpotne.
Obecnie naukowcy sprawdzają potencjalne, uspokajające właściwości wyciągów z ziela niezapominajki polnej, oraz pracują nad wykorzystaniem związków obecnych w surowcu jako potencjalnych środków do ochrony żywności przed roztoczami.

Z przekazów z medycyny ludowej i tradycyjnej fitoterapii pochodzą opisy wskazujące na wykrztuśne, przeciwwirusowe i przeciwbakteryjne działanie wyciągów z ziela niezapominajek. Stosowanie naparów, odwarów lub nalewki z ziela niezapominajki zaleca się przy krztuścu, zapaleniu oskrzeli oraz podczas przeziębienia, któremu towarzyszy kaszel. 

Niezapominajki są również cenione ze względu na walory ozdobne. Piękne, intensywnie zabarwione kwiaty stanowią dekoracyjny element naturalnego krajobrazu, ale również ogrodów, rabatek oraz kwietników. Kwiaty niezapominajek są chętnie wykorzystywane przez florystów do przygotowywania bukietów ślubnych.

Piękno kwiatów niezapominajki sprawiło, że o samej roślinie krąży bardzo wiele legend i historii dotyczących jej nazwy. Jedną z najciekawszych jest historia średniowiecznego rycerza, który chciał zebrać bukiet kwiatów dla wybranki swojego serca. Nieroztropny rycerz pochylając się po kwiaty, w ciężkim rynsztunku wpadł do rzeki, nad którą rosły piękne niebieskie kwiaty. Gdy był już w wodzie, a ciężka zbroja ciągnęła go ku dnie w okolicy podobno dało się słyszeć jedynie krzyk - nie zapomnij o mnie. W ten sposób, według tej legendy miała powstać nazwa tej pięknej rośliny. W Polsce 15 maja obchodzony jest Dzień Niezapominajki.

Niezapominajka (łac. Myosotis ang. Forget-me-not) jest rodzajem roślin zielnych występujących niemal na całym świecie. Nazwa niezapominajki w bezpośrednim przekładzie oznacza z greckiego – mysie uszko (mys-mysz i us-uszko). W niektórych regionach Polski niezapominajki są nazywane niezabudkami. Rodzaj ten należy do rodziny ogórecznikowatych – Boraginaceae i jest najczęściej uprawiany w celach ozdobnych, ze względu na piękne niebieskie kwiaty. Zależnie od warunków uprawy i szerokości geograficznej rośliny te mogą być jednoroczne, dwuletnie lub należeć do grupy bylin. Niezapominajki są również ważnymi roślinami dla pszczół, ponieważ dostarczają nektaru i pyłku. W Polsce można spotkać wiele gatunków niezapominajek, a do najczęściej spotykanych zaliczamy:

• niezapominajkę błotną – występująca najczęściej na obszarach wilgotnych;
• niezapominajkę polną – najbardziej pospolitą o charakterystycznych, drobnych niebieskich kwiatach;
• niezapominajkę gajową – roślinę rosnącą na obrzeżach lasów o największych kwiatach ze wszystkich gatunków obecnych w Polsce.

Niezapominajka, zależnie od gatunku może osiągać wysokość od 40 cm do 100 cm. Jej pędy są zwykle lekko owłosione, a na ich powierzchni wyrastają, ułożone najczęściej skrętolegle, siedzące liście. Na szczytach pędów znajdują się charakterystyczne wierzchotki – drobne kwiatostany składające się z niebieskich kwiatów. Płatki korony mogą mieć również kolor biały, różowy lub żółty. W centrum kwiatu znajdują się żółte punkty tzw. osklepek. Niezapominajki kwitną zazwyczaj wiosną lub na początku lata, w zależności od gatunku i warunków klimatycznych. Owocem niezapominajek są rozłupnie, rozpadające się na czarne drobne rozłupki.

Surowcem zielarskim jest całe ziele niezapominajki – Myosotis herba. W różnych rejonach świata wykorzystywane jest zarówno suche jak i świeże ziele tej rośliny. Ziele należy zbierać w czasie kwitnienia i suszyć w cieniu i przewiewie.

Ziele niezapominajek jest źródłem kwasów fenolowych, do których zaliczamy kwas chlorogenowy, kwas rozmarynowy oraz kwas kawowy. Ponadto, w ekstraktach z niezapominajki polnej potwierdzono obecność saponin triterpenowych, śluzów oraz krzemionki. Skład chemiczny wyciągów może różnić się zależnie od gatunku rośliny, a w ekstraktach z niektórych gatunków zaobserwowano obecność kwasu gammalinolenowego. 

Kwasy fenolowe obecne w wyciągach odpowiadają za działanie przeciwbakteryjne, przeciwzapalne oraz antyoksydacyjne. Saponiny wywierają działanie wykrztuśne, wykorzystywane podczas nieżytów górnych dróg oddechowych. Z kolei śluzy, dzięki swoim właściwościom powlekającym chronią błonę śluzową jamy ustnej i gardła przed podrażnieniami i przyspieszają proces rekonwalescencji podczas przeziębień.
Krzem jest substancją niezbędną w procesie syntezy kolagenu, który m.in. odpowiada za elastyczność i jędrność skóry. Obecność tego związku jest konieczna do prawidłowego funkcjonowania hydroksylazy proliny, która bierze udział w procesie hydroksylacji proliny i lizyny, a te aminokwasy są kluczowe w strukturze kolagenu. Prolina i lizyna podlegają procesowi hydroksylacji, który jest krokiem niezbędnym do prawidłowego skręcania się włókien kolagenu i utrzymania jego stabilności. Ponadto, krzem jest zaangażowany w proces tworzenia mostków dwusiarczkowych między cząstkami kolagenu, co wpływa na jego trwałość. Ze względu na wysoką zawartość krzemu oraz nienasyconych kwasów tłuszczowych ekstrakty z ziela niezapominajek dają efekt nawilżenia i wygładzenia naskórka oraz zapewniają odpowiednią jędrność skóry, a także poprawiają stan włosów i paznokci.

Ziele niezapominajki to cenny surowiec, który możemy wykorzystać do przygotowania naparu, odwaru, nalewki i domowych kosmetyków.

Herbatka niezapominajkowa

W celu przygotowania herbatki czyli naparu należy: 2 łyżeczki suszu niezapominajki zalać szklanką wrzątku i pozostawić pod przykryciem przez kilkanaście minut. Gotowy, letni napar możemy wzbogacić miodem lub sokiem malinowym. Filiżanka naparu wypita 2-3 razy dziennie pomoże walczyć z uporczywym kaszlem, chrypką i bólem gardła
Herbatkę można też przygotować inaczej: 1 łyżkę rozdrobnionego ziela należy zalać szklanką zimnej wody i gotować kilka minut na małym ogniu pod przykryciem. Gotowy odwar można pić kilka razy dziennie. 

Nalewka z niezapominajek

1 część rozdrobnionego ziela zalewamy 5 częściami alkoholu 40-60 %, dodajemy miód i odstawiamy w ciemne miejsce na 7 dni. Tak przygotowaną nalewkę po siedmiu dniach przecedzamy. W przypadku silnego kaszlu osoba dorosła może przyjąć pół łyżeczki nalewki 4-5 razy dziennie, po rozcieńczeniu w wodzie.

Kwiaty niezapominajki można również wykorzystać do przygotowania domowych, naturalnych kosmetyków wygładzających oraz nawilżających skórę.

Tonik z niezapominajek

Przygotowujemy podobnie do nalewki. Świeże kwiaty niezapominajki należy zalać octem jabłkowym. Po tygodniu filtrujemy nalew przez gazę, dodajemy kilka kropli ulubionego olejku eterycznego i stosujemy do przemywania skóry. Tonik łagodzi podrażnienia, zmniejsza stany zapalne i zaczerwienienia oraz ujędrnia skórę.

Napar i odwar z ziela niezapominajki można również wykorzystać do przygotowania relaksującej kąpieli, która nie tylko ukoi skórę, ale zmniejszy również potliwość.