Naturalne metody leczenia bólu
Gdy ból się przedłuża, typowe leczenie przeciwbólowe nie przynosi już rezultatu, ponieważ zaczynają mu towarzyszyć objawy, które mogą go nasilać, np. zaburzenia snu, zmniejszenie aktywności życiowej, brak apetytu, zaparcie stolca, pogorszenie funkcji seksualnych, zmiany w osobowości, lęk czy depresja. Dlatego warto wówczas pokusić się o zastosowanie niefarmakologicznych metod leczenia bólu, które w większości są stosowane w pracowniach fizjoterapii działających na podstawie umowy z Narodowym Funduszem Zdrowia lub komercyjnie. Warto tym metodom przyjrzeć się z bliska.
Akupunktura
Jest to bardzo stara metoda łagodzenia bólu pochodząca z Chin, która z dobrym skutkiem propagowana jest w Polsce od lat siedemdziesiątych XX w. Ponad 1000 lekarzy w naszym kraju zajmuje się tą metodą leczenia, a Narodowy Fundusz Zdrowia refunduje zabiegi akupunktury wykonywane w poradniach leczenia bólu. Zabiegi akupunktury polegają na wkłuwaniu cieniutkich, metalowych igieł w tzw. punkty akupunkturowe na skórze. Podczas zabiegu nakłuwa się 4-10 punktów i pozostawia igły na 10-30 minut. Zabiegi powtarza się w rytmie ustalonym przez lekarza. Aby akupunktura zmniejszyła dolegliwości bólowe, konieczne jest prawidłowe wykonywanie nakłuć, co wymaga wiedzy, umiejętności i doświadczenia. W przeciwnym razie nie daje ona dobrego efektu.
Zabiegi akupunktury są bezpieczne, tym niemniej istnieją do niej przeciwwskazania, takie jak:
- ciąża,
- zaburzenia krzepliwości lub używanie leków przeciwkrzepliwych,
- uogólnione choroby zapalne skóry,
- choroby psychiczne,
- wszczepiony stymulator serca.
Akupresura
Akupresura jest to metoda stymulowania punktów akupunkturowych przez ucisk. Jest cennym uzupełnieniem akupunktury. Nadmierne lub nieumiejętne stosowanie akupresury, zwłaszcza u osób wrażliwych na nią, może powodować np. biegunkę, kołatanie serca lub wymioty.
Elektroterapia
TENS jest to metoda łagodzenia bólu przez przezskórną elektrostymulację nerwów. Jest to metoda prosta do wykonania i bardzo skuteczna, ponieważ u 40-60% pacjentów zmniejsza dolegliwości bólowe. Metoda TENS wskazana jest do leczenia przede wszystkim przewlekłych zespołów bólowych kręgosłupa, stawów, neuralgii, bólów głowy, bólów naczyniowych. Daje też dobre rezultaty w uśmierzaniu bólu ostrego, np. pooperacyjnego, pourazowego, w przebiegu stanów zapalnych dużych stawów, mialgii czy w zespołach mięśniowo-powięziowych lub bólach poporodowych.
Przeciwwskazania do stosowania TENS to m. in.:
- ciąża,
- brak równowagi psychicznej i emocjonalnej,
- wszczepiony stymulator serca.
Kinezyterapia
Kinezyterapia to inaczej leczenie ruchem. Celem kinezyterapii jest zapobieganie zniekształceniom, przykurczom oraz zanikom mięśniowym w obrębie narządu ruchu oraz zwalczanie już istniejących zniekształceń, a co za tym idzie - zmniejszanie dolegliwości bólowych. Obejmuje wprowadzane kolejno i odpowiednio dawkowane ćwiczenia ruchowe (w zależności od zaawansowania choroby): bierne – gdy fizjoterapeuta wykonuje ruch w stawie pacjenta; czynne wspomagane – gdy fizjoterapeuta prowadzi ruch odciążając kończynę; w odciążeniu – gdy kończyna jest umieszczona w tzw. podwieszkach i pacjent wykonując ruch nie odczuwa ciężaru swej kończyny; z obciążeniem – gdy wykonywany jest ruch z obciążeniem.
Ćwiczenia kinezyterapeutyczne są indywidualnie dobierane i dawkowane tak, aby „rozruszały” pacjenta i zmniejszyły jego dolegliwości bólowe. Ważne też jest ich poprawne wykonywanie.
Termoterapia
Jest to jedna z najczęściej stosowanych fizykalnych metod łagodzenia bólu. Ciepło oddziałujące na tkanki powoduje rozszerzenie naczyń, poprawę ukrwienia i szybsze usuwanie produktów przemiany materii. Jednocześnie ciepło obniża napięcie mięśniowe, co umożliwia przerwania tzw. błędnego koła bólu, w którym ból wywołuje wzrost napięcia mięśniowego, a bardziej napięte mięśnie nasilają doznania bólowe i koło bólowe się zamyka. Ciepło zwiększa też elastyczność struktur tworzących stawy. Termoterapia ułatwia więc przygotowanie pacjenta do zabiegów terapii manualnej. Działanie ciepła jest jednak dość krótkotrwałe, gdyż temperatura tkanek szybko wraca do normy.
Ciepło może oddziaływać powierzchniowo (gorące okłady, kompresy, elektryczna poduszka lub parafina) lub głębiej - dzięki diatermii, ultradźwiękom lub promieniom podczerwonym.
Przeciwwskazania do termoterapii to:
- ostre stany zapalne lub pourazowe,
- zaburzenia w krążeniu,
- zaburzenia krzepliwości lub używanie leków przeciwkrzepliwych,
- choroba nowotworowa,
- wszczepiony stymulator serca,
- implanty metalowe w ciele.
Krioterapia
Jest to metoda łagodzenia dolegliwości przy zastosowaniu zimna dzięki efektowi przeciwbólowemu, przeciwzapalnemu i przeciwgorączkowemu. Krioterapia wywołuje zwolnienie przewodzenia w nerwach obwodowych, zmniejszenie napięcia mięśniowego i działa rozkurczowo. Zimno działa więc podobnie jak ciepło, przerywając błędne koło bólowe. Działanie lecznicze krioterapii jest dłuższe niż działanie ciepła. Do krioterapii można używać kostek lodu, chlorku etylu lub ciekłego azotu.
Przeciwwskazania do leczenia zimnem to:
- zespół Raynauda,
- nadwrażliwość na niską temperaturę.
Masaż
Masaż polega na rozcieraniu, głaskaniu, ugniataniu i oklepywaniu mięśni. Zasadą jest wykonywanie ruchów od obwodu ku środkowi ciała zgodnie z kierunkiem przepływu krwi żylnej. Oprócz masażu ręcznego stosowane są masaże wirowe i podwodne wykonywane w kąpieli wodnej. Masaż usuwa uczucie zmęczenia, zmniejsza bolesność kości, stawów i mięśni. Jest wskazany przy chorobach narządu ruchu, układu nerwowego, przemiany materii oraz niektórych chorobach układu krążenia i naczyń obwodowych.
Przeciwwskazania do stosowania masażu:
- ostry proces zapalny,
- zmiany skórne,
- miażdżyca,
- zapalenie żył lub naczyń chłonnych,
- choroba nowotworowa.
Terapia manualna
Jest to jedna z najstarszych metod leczenia, ale zdania lekarzy na jej temat są podzielone. Jedni uważają, że nie jest skuteczniejsza niż inne metody leczenia, inni zalecają stosowanie leczenia manualnego w pierwszym miesiącu bólów np. krzyża i uważają tę metodą za skuteczną i bezpieczną.
Terapia manualna opiera się na zestawie „rękoczynów”. Jeśli są one wykonane poprawnie, pacjent uzyskuje natychmiastową ulgę i zwiększenie zakresu ruchów. Przed zabiegiem wskazany jest masaż lub zabieg termoterapii. Najczęściej zabiegi te są zalecane w przypadku bólów kręgosłupa.
Przeciwwskazania do stosowania „rękoczynów”:
- obustronna rwa kulszowa z objawami neurologicznymi,
- przeszczep naczyniowy aorty i tętnic biodrowych,
- ostatnie miesiące ciąży,
- zaburzenia psychiczne i emocjonalne.
Zarówno w terapii manualnej, jak i w akupunkturze konieczna jest doskonała znajomość powstawania zespołów bólowych kręgosłupa, wskazań i przeciwwskazań do zabiegu oraz praktyczna umiejętność stosowania technik manualnych, którą lekarz może nabyć szkoląc się pod kierunkiem uznanego specjalisty w tej dziedzinie. Dlatego podejmując decyzję o poddaniu się terapii manualnej należy mieć pewność, że osoba wykonująca ten zabieg ma pełne kwalifikacje.
Zioła
Zioła w leczeniu przeciwbólowym mają ograniczone znaczenie z uwagi na dostępność leków przeciwbólowych i zainteresowanie zabiegami fizjoterapeutycznymi. Tym niemniej mogą stać się jednym z elementów terapii – kąpiele, kąpiele połowiczne (gdy pacjent jest zanurzony do wysokości pępka) lub częściowe (np. jednej kończyny). W ciągu czterech tygodni można poddać się do 20 kąpielom, a po tym czasie musi nastąpić kilkumiesięczna przerwa. Po kąpieli i półkąpieli należy poleżeć przez godzinę, a po zabiegach częściowych - przez pół godziny. Do kąpieli ziołowych można używać wywaru z igliwia, z jałowca, tataraku lub mieszanek ziołowych.
Rozważając naturalne leczenie dolegliwości bólowych pamiętajmy, żeby skonsultować się ze swoim lekarzem podstawowej opieki zdrowotnej. On bowiem może skierować nas bezpośrednio na bezpłatne zabiegi fizjoterapeutyczne. Jeśli ma jednak wątpliwości co do wskazania do zabiegów, wyda skierowanie do lekarza rehabilitanta, który po dokładnym zbadaniu pacjenta podejmie decyzję o terapii. Jest to bardzo ważne, gdyż niewłaściwie dobrane zabiegi nie złagodzą dolegliwości, a nawet mogą wpłynąć na pogorszenie stanu zdrowia.