Kwas foliowy przed ciążą oraz w ciąży

Od kilku lat trwa akcja uświadamiająca młode kobiety o roli, jaką odgrywa kwas foliowy i jego suplementacja w okresie przed zajściem w ciążę i w pierwszych jej tygodniach w celu zapobiegania poważnym wadom wrodzonym u dziecka. Co to za związek i jakie jeszcze inne role pełni? Dowiedz się więcej!

Kwas foliowy czyli witamina B9 i jego pochodne należą do grupy folianów.

Kwas foliowy pełni wiele ról w organizmie człowieka. Warunkuje prawidłowe procesy metaboliczne. Odgrywa ważną rolę w tkankach, w których zachodzą liczne podziały komórkowe (układ krwiotwórczy, nabłonek przewodu pokarmowego, tkanki płodu), bierze udział w zachowaniu materiału genetycznego, w przekazywaniu cech dziedzicznych komórek. Zapobiega powstawaniu wad cewy nerwowej u płodu.

Kwas foliowy jest konieczny dla prawidłowego działania układu nerwowego, z jego udziałem powstają niezwykle ważne dla równowagi psychicznej związki serotonina i noradrenalina. Razem z witaminą B12 uczestniczy w regulacji tworzenia i dojrzewania czerwonych krwinek. Usprawnia także funkcjonowanie układu pokarmowego.

Jakie mogą być przyczyny niedoboru kwasu foliowego?

Przyczynami niedoborów tej witaminy może być niewłaściwa dieta, przewlekłe choroby wątroby, niektóre leki, alkoholizm.

Inne powody to zwiększone zapotrzebowanie – w ciąży, laktacji a także w chorobach zapalnych i nowotworowych.

Skutki niedoboru kwasu foliowego:

• Powstawanie ciężkich wad wrodzonych płodu,
• Niedokrwistość megaloblastyczna,
• Wzrost poziomu homocysteiny we krwi sprzyjający rozwojowi miażdżycy,
• Kłopoty z płodnością u obu płci,
• Spowolnienie syntezy DNA i podziału komórek, zahamowanie ich wzrostu i odbudowy,
• Uczucie przemęczenia i kłopoty z koncentracją, obniżenie nastroju,
• Zaburzenie przewodu pokarmowego – biegunki,
• Zaburzenia pigmentacji skóry i błon śluzowych,

Źródła kwasu foliowego

Foliany występują w większości produktów spożywczych, zarówno pochodzenia roślinnego jak i zwierzęcego.

Najbogatszymi źródłami folianów są surowe zielone warzywa (brokuły, brukselka, szpinak, kapusta włoska, szparagi, sałata, pietruszka), pełne ziarna zbóż, otręby, zarodki pszenne, rośliny strączkowe (groch, fasola, bób, soja), owoce cytrusowe (banany, pomarańcze), wątroba, drożdże.

Z produktów mlecznych sporo go jest w serach pleśniowych. Również bogatym źródłem są orzechy arachidowe, migdały.

Związki te są wrażliwe na działanie wysokiej temperatury, promieni słonecznych oraz kwasowość środowiska. Podczas przechowywania ulegają utlenieniu do mniej przyswajalnych pochodnych. Gotowanie powoduje straty folianów rzędu 50–90% ich zawartości wyjściowej.

Dlaczego kwas foliowy jest tak ważny dla kobiet?

Niezmiernie ważną rolę foliany odgrywają w żywieniu kobiet w okresie rozrodczym.

Niedobór kwasu foliowego ma szczególne znaczenie w okresie poprzedzającym ciążę i w pierwszych jej tygodniach. Sprzyja on powstawaniu wrodzonych wad cewy nerwowej u płodu. Należą do nich bezmózgowie, przepukliny układu nerwowego i rozszczep kręgosłupa. Są to wady letalne, czyli nie dające szans na przeżycie dziecka lub wiążące się z poważnym kalectwem.

Wyniki randomizowanych badań prowadzonych w wielu ośrodkach na świecie wykazały, że podawanie kwasu foliowego w okresie przed zajściem w ciążę i pierwszym trymestrze ciąży kobietom z grupy podwyższonego ryzyka wystąpienia tych wad obniżyło o 72 % liczbę wad cewy nerwowej u potomstwa.

Obserwacyjne na populacji 250 tys. kobiet nie obciążonych urodzeniem dziecka z wadą cewy nerwowej potwierdziły natomiast, że suplementacja kwasem foliowym w dawce 0,4 mg zmniejsza ryzyko wystąpienia wady cewy nerwowej od 41 do 79% w zależności od regionu.

Dlaczego kobiety powinny suplementować kwas foliowy?

Bardzo trudno jest osiągnąć odpowiednio wysoki poziom kwasu foliowego w organizmie wyłącznie poprzez spożywanie produktów naturalnie bogatych w kwas foliowy, co potwierdziło wiele badań.

Od wielu lat realizowany jest w Polsce Program Pierwotnej Profilaktyki Wad Cewy Nerwowej, mający na celu upowszechnienie spożycia kwasu foliowego wśród kobiet w wieku rozrodczym, które mogą zostać matkami.

Jaka jest zalecana dawka kwasu foliowego dla kobiet w ciąży?

Na podstawie wyników badań międzynarodowych Ministerstwo Zdrowia w Polsce zaleciło aby wszystkie kobiety w wieku rozrodczym spożywały 0,4 mg kwasu foliowego dziennie w celu zmniejszenia ryzyka urodzenia dziecka z wadą cewy nerwowej. Jest to dawka występująca w preparatach dostępnych bez recepty.

Kobiety, które urodziły już dziecko z wadą cewy nerwowej, powinny spożywać 10-krotnie większą dawkę kwasu foliowego tj. 4 mg, pod kontrolą lekarską, zaczynając na miesiąc przed poczęciem dziecka i przez pierwsze 3 miesiące ciąży.

Oprócz przyjmowania kwasu foliowego w postaci tabletek wskazane jest spożywanie produktów naturalnie bogatych w witaminy z grupy B i kwas foliowy, oraz produktów wzbogacanych w kwas foliowy (płatki śniadaniowe, soki owocowe, mąka, pieczywo).

Zalecenia suplementacji dotyczą również tych kobiet, które nie planują potomstwa w bliskiej przyszłości, codziennie dostarczała organizmowi odpowiednią ilość kwasu foliowego, ponieważ ponad 50% ciąż w Polsce jest nadal nieplanowanych i przypadkowych.

Dlatego tak ważne jest uświadomienie kobiet o codziennym, profilaktycznym zażywaniu kwasu foliowego przed ciążą, jak i w czasie jej trwania.