Zespół Huntera – czym jest? Objawy, rozpoznanie

Czym jest zespół Huntera?

Zespół Huntera to mukopolisacharydoza typu II (MPS II), czyli choroba genetyczna, której przyczyną jest zaburzenie metabolizmu mukopolisacharydów. Mukopolisacharydy (glikozaminoglikany) to związki chemiczne, które stanowią podstawowy budulec tkanek organizmu. Prawidłowe funkcjonowanie organizmu wymaga wielokrotnego rozkładania i syntezy glikozaminoglikanów przez odpowiednie enzymy. Niewłaściwe działanie któregoś z enzymów prowadzi do upośledzenia przemian mukopolisacharydów i ich nadmiernego nagromadzenia w komórkach organizmu. Mukopolisacharydozy są więc niedoborem enzymów rozkładających glikozaminoglikany, prowadzącym do nagromadzenia się tych substancji w komórkach organizmu i upośledzeniem ich funkcji. MPS II jest związany z głębokim niedoborem sulfatazy iduronianu, który prowadzi do nadmiernego gromadzenia się siarczanu dermatanu oraz siarczanu heparanu.

Zespół Huntera jest chorobą rzadką, występującą u 1:100 000 do 1:150 000 żywych urodzeń. MPS II jest dziedziczony w sposób recesywny, sprzężony z płcią (dokładnie z chromosomem X). Oznacza to, iż dziewczynki (układ XX) najczęściej są nosicielkami choroby, a chłopcy (układ XY) posiadający mutację genu w chromosomie X zawsze rozwijają zespół Huntera.

Objawy zespołu Huntera

Istnieją dwie postaci choroby – ze znacznym lub niewielkim upośledzeniem umysłowym. Najczęściej występuje MPS II ze znacznym upośledzeniem umysłowym, wiążący się z zajęciem ośrodkowego układu nerwowego i postępującą niepełnosprawnością zarówno ruchową, jak i psychiczną. Znacznie rzadziej występuje zespół Huntera bez lub z niewielkim upośledzeniem umysłowym, oznaczający również dużo lepsze rokowanie dla chorych.

Kumulacja mukopolisacharydów w komórkach prowadzi do powiększenia komórek i tkanek, co jest przyczyną powiększenia rysów twarzy u chorych. Charakterystyczny wygląd pacjentów obejmuje pełne usta, duże okrągłe policzki, szeroki i spłaszczony nos, przerośnięte dziąsła oraz pełniejszy język. Z powodu poszerzenia strun głosowych głos staje się niski i ochrypły. Powiększenie tkanek w obrębie głowy i szyi prowadzi bezpośrednio do pojawienia się świszczącego oddechu oraz bezdechów sennych. U pacjentów z MPS II obserwuje się również powiększenie wątroby i śledziony (hepatosplenomegalia).

Jednym z najbardziej charakterystycznych objawów dla zespołu Huntera jest pojawienie się zmian skórnych o barwie kości słoniowej w okolicy ramion i górnej części pleców. Ponadto pacjenci są niskorośli, zmagają się z licznymi przykurczami stawowymi i w konsekwencji zaburzeniami chodu. Następnie pojawiają się zaburzenia ukrwienia (zimne stopy i dłonie) oraz zaniki mięśniowe. Zauważalne są również zmiany zachowania chorych zwane fenotypem behawioralnym. Wraz z pierwszymi objawami pojawia się nadruchliwość, trudności w koncentracji uwagi oraz utrudniony kontakt społeczny – zarówno z rówieśnikami, jak i rodzicami. Następnie, wraz z upływem czasu, narasta upośledzenie umysłowe, pojawia się niedosłuch, opóźnienie, a następnie brak rozwoju mowy oraz zaburzenia snu.

Rozpoznanie zespołu Huntera

Podejrzenie choroby może wysunąć każdy lekarz, do którego trafi rodzic z dzieckiem przedstawiającym niepokojące objawy. W przypadku wysunięcia podejrzenia zespołu Huntera wykonuje się analizę moczu w kierunku stężenia glikozaminoglikanów oraz badania krwi pod kątem aktywności enzymu – sulfatazy iduronianu. Można również wykonać biopsję (pobrać wycinek) skóry i zbadać zawartość oraz aktywność enzymu w fibroblastach (komórkach tkanki łącznej występujących m.in. w skórze). Diagnostyka jest również pogłębiana o badania obrazowe, głównie USG jamy brzusznej i przestrzeni zaotrzewnej oraz RTG nadgarstka.

Leczenie zespołu Huntera

Aktualnie dostępne jest celowane leczenie przyczynowe dedykowane pacjentom cierpiącym na zespół Huntera. Enzymatyczna terapia zastępcza (ERT – enzyme replacement therapy) polega na dożylnym podawaniu brakującego enzymu. Ta metoda leczenia wymaga regularnych wizyt w oddziale szpitalnym celem wykonania wlewu enzymu. Od 2009 roku lek jest refundowany w Polsce dla dzieci powyżej 5. roku życia. Czynnikiem bezpośrednio decydującym o skuteczności zastosowanego leczenia jest czas podania leku.

Przewidywana długość życia z zespołem Huntera

Długość życia pacjentów z zespołem Huntera jest różna i ściśle zależy od postaci choroby oraz czasu rozpoczęcia leczenia. Dzieci z ciężką postacią choroby żyją średnio około 15 lat. W sytuacji mniejszego zajęcia centralnego układu nerwowego, lżejszych objawów i dobrej odpowiedzi na leczenie pacjenci mogą dożyć nawet czwartej dekady życia.