kryształki octanu sodu
Joanna Orzeł

Octan sodu (E262) – właściwości, zastosowanie, szkodliwość

Konserwant, stabilizator, sekwestrant to przykładowe wykorzystanie prostego związku chemicznego, jakim jest octan sodu. Do czego jeszcze jest używany? W jakich produktach występuje? Jak zrobić go w domu? Co ma wspólnego z ogrzewaczami do dłoni? Czy octan sodu jest szkodliwy? Odpowiadamy.

Octan sodu (E262) – co to za związek? Jak się go otrzymuje?

Octan sodu jest związkiem chemicznym zaliczanym do grupy substancji organicznych. Jest pochodną kwasu octowego – prostym połączeniem anionu octanowego i kationu sodowego. Alternatywne nazwy octanu sodu to sól sodowa kwasu octowego, sól sodowa kwasu etanowego, etanian sodu. Jego wzór chemiczny standardowo zapisuje się jako CH3COONa.

Ze względu na jego stosowanie w przemyśle spożywczym kryje się także pod kodem E262. W przemyśle kosmetycznym oznaczany zgodnie z obowiązującymi regulacjami jest jako INCI: sodium acetate (octan sodu).

Jest substancją naturalnie występującą w niektórych roślinach.

Otrzymywanie octanu sodu nie jest skomplikowane. W laboratorium lub nawet w domowym zaciszu wystarczy zmieszać roztwór kwasu octowego z wodorotlenkiem sodu, węglanem lub wodorowęglanem sodu (soda oczyszczona, E500). Otrzymany wówczas roztwór należy odparować do uzyskania białych lub przezroczystych kryształów. Choć stworzenie domowego laboratorium może być świetną zabawą, octan sodu możemy stosunkowo łatwo nabyć.

Gdzie kupić octan sodu? Przykładowo u internetowych dostawców. Znajdziemy go jako octan bezwodny – zawierający w kryształach wyłącznie octan sodu – lub trójwodny, w którym na jedną cząsteczkę octanu przypadają trzy cząsteczki wody. Takie produkty otrzymywane są na skalę przemysłową np. z substratu, jakim jest aldehyd octowy. Cena octanu sodu nie jest wysoka. Jak w przypadku każdej substancji będzie uwarunkowana stopniem czystości. Techniczny odczynnik można kupić już na nieco ponad 20 zł. 

Właściwości octanu sodu (E262)

Octan sodu występuje w postaci drobnego białego proszku lub dużych przezroczystych kryształów. W postaci ciała stałego jest substancją bezwonną, natomiast jego roztwory pachną octem oraz charakteryzują się pH słabo zasadowym. Wykazuje zdolność do wiązania jonów metali – jest sekwestrantem.

Octan sodu jest dobrze rozpuszczalny w wodzie, a podczas krystalizacji wydziela ciepło. Jest substancją higroskopijną – chłonie wilgoć z otoczenia.

Polecane dla Ciebie

Octan sodu (E262) – zastosowanie

Octan sodu znajduje zastosowanie w wielu gałęziach przemysłu. Używany jest w produkcji żywności i kosmetyków, o czym szerzej piszemy poniżej. Jest składnikiem wykorzystywanym w garbarstwie, w przemyśle tekstylnym podczas barwienia tkanin, w produkcji gumy. Octan sodu jest dodatkiem do cementu zabezpieczającym przed wnikaniem wilgoci, a przez to przedłużającym jego trwałość.

W przemyśle spożywczym octan sodu używany jest jako regulator kwasowości, stabilizator, substancja konserwująca, substancja kompleksująca niepożądane jony metali. Dodany do produktu niweluje niepożądane zmiany organoleptyczne (zmiany smaku, barwy, konsystencji). Zmiękcza również wodę używaną w przemyśle spożywczym.  

Stosuje się go do produkcji przetworów owocowych – dżemów, galaretek, przetworów zbożowych – płatków śniadaniowych, cukierków, sosów i koncentratów do zup, marynat (do sałatek, grzybów czy ryb), majonezu, przetworów mięsnych i rybnych. 

W przemyśle kosmetycznym również pełni funkcję konserwantu, hamując rozwój niepożądanych drobnoustrojów. Maskuje nieprzyjemny zapach i pozwala zachować pożądane pH produktów. Również w produkcji kosmetyków jego działanie jako sekwestrant jest z powodzeniem wykorzystywane. 

Zjawisko wydzielania ciepła podczas krystalizacji octanu sodu jest wykorzystywane w produkcji wielorazowych ogrzewaczy np. przeznaczonych do dłoni lub stóp. Zamknięty w elastycznym polimerowym opakowaniu roztwór octanu sodu po mechanicznej indukcji (np. „złamaniu” specjalnej blaszki) samorzutnie krystalizuje. Do otoczenia wydzielane jest ciepło, dzięki czemu w chłodny dzień możemy przykładowo ogrzać zmarznięte dłonie. Podobne kompresy używane są w praktyce fizjoterapeutycznej. Proces jest odwracalny. Wystarczy ponownie rozpuścić wykrystalizowany octan sodu np. poprzez ogrzanie go w ciepłej wodzie. 

Nasycony roztwór octanu sodu wykorzystuje się do przeprowadzenia efektownego eksperymentu chemicznego o popularnej nazwie „ciepły lód”. Polega ono na wsadzeniu przedmiotu do naczynia z roztworem lub powolnym wylewaniu go z naczynia, wówczas ciecz spektakularnie zastyga, tworząc „lód”.

Octan sodu – szkodliwość, wpływ na zdrowie

Octan sodu jest uznany za substancję bezpieczną. Amerykański organ FDA (ang. Food and Drug Administration, Agencja żywności i leków) nadała mu status GRAS (ang. Generally Recognized As Safe) – ogólnie uznany za bezpieczny. Z tego powodu nie ma dla niego określonej dziennej bezpiecznej dawki (ang. acceptable daliy intake, ADI). Bezpieczeństwo składnika zostało potwierdzone badaniami. Może on być stosowany zarówno w ciąży, jak i podczas karmienia piersią. Jest również dopuszczony do użycia w produktach przeznaczonych dla niemowląt.

Jedynym przeciwwskazaniem do spożywania lub użytkowania produktów zawierających octan sodu E262 jest uczulenie na kwas octowy (ocet).
  1. H.Zhang, i in., Effects of dietary sodium acetate on food intake, weight gain, intestinal digestive enzyme activities, energy metabolism and gut microbiota in cultured fish: Zebrafish as a model, „Aquaculture”, nr 523 2020.
  2. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 22 listopada 2010 r. w sprawie dozwolonych substancji dodatkowych, Dz.U. 2010 nr 232 poz. 1525.
  3. Octan sodu – Karta charakterystyki, „chempur.pl” [online], http://chempur.pl/pliki/karty_charakterystyk/sodu_octan.pdf, [dostęp:] 02.06.2022.
  4. Sodium acetate,„ kosmopedia.org” [online] https://www.kosmopedia.org/encyklopedia/sodium-acetate/, [dostęp:] 02.06.2022.
  5. Octan sodu w bazie PubChem, „pubchem.ncbi.nlm.nih.gov” [online] https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/Sodium-acetate#section=Related-CAS, [dostęp:] 02.06.2022.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Roztocza kurzu domowego wywołujące alergię – jak sobie z nimi radzić?

    Objawy związane z alergią na roztocza kurzu domowego są najbardziej odczuwalne w okresie jesienno-zimowym, który dla większości alergików jest czasem wytchnienia związanym z przekwitnięciem roślin. Charakterystyczne dla alergii na roztocza jest również nasilanie się dolegliwości w trakcie zamiatania i ścierania kurzu.

  • Zdrowe i lekkie grillowanie – czy to możliwe?

    Sezon grillowy kocha chyba każdy. Niezależnie od tego, czy jesteśmy smakoszami wege, czy z uwielbieniem wcinamy mięso, z niecierpliwością oczekujemy pierwszej sprzyjającej biesiadowaniu pod chmurką pogody! Co jednak, gdy dbamy o figurę, a żołądek niekoniecznie przyjmuje cięższą dietę? Czy da się grillować zdrowo?

  • 5 zasad grillowania bez problemów z trawieniem

    Wraz z nadejściem wyższych temperatur coraz chętniej spędzamy czas na świeżym powietrzu. Przy tej okazji często decydujemy się na przygotowanie i zjedzenie posiłku w ogrodzie, w towarzystwie zaproszonych gości. Największą popularnością cieszą się potrawy przyrządzane na grillu. Czy możemy przygotować potrawy grillowane, które będą wyglądać apetycznie, smakować gościom i jednocześnie nie będą szkodziły ich zdrowiu?

  • Co kupić mamie na Dzień Matki?

    Wielkimi krokami zbliża się Dzień Matki. To szczególne święto jest doskonałą okazją, aby podziękować mamom za ich bezwarunkową miłość i akceptację, trud wychowania, okazywane serce. Tego dnia każda mama powinna czuć się doceniona. Produkty pomagające zachować zdrowie i dbać o urodę to świetne inspiracje na wyjątkowy prezent dla najukochańszej mamy.

  • Jak obliczyć ilość promili po spożytym alkoholu?

    Alkohol rozluźnia ciało, wprowadza w błogi stan relaksu i radości. Nic dziwnego, że dla wielu osób jest to niezbędny element udanej zabawy czy spotkania ze znajomymi. Mając jednak na uwadze bezpieczeństwo swoje i innych, warto wiedzieć, jak szybko organizm metabolizuje wypity alkohol. Jazda pod wpływem alkoholu to nie tylko naruszenie prawa, ale przede wszystkim skrajna nieodpowiedzialność.

  • Piramida Maslowa – co to jest?

    Piramida Abrahama Maslowa to jedna z najpopularniejszych koncepcji odnoszących się do mechanizmu zaspokajania ludzkich potrzeb. Hierarchia potrzeb Maslowa została rozpowszechniona na całym świecie i do dziś znajduje szerokie zastosowanie w różnych dziedzinach. Według amerykańskiego psychologa każdy człowiek ma pięć podstawowych potrzeb, które determinują jego codzienne funkcjonowanie. Co wchodzi w skład piramidy Maslowa?

  • Czy makowiec jest wskazany dla cukrzyków?

    Mak, a zatem również makowiec, jest nieodzownym elementem Świąt Bożego Narodzenia. Zgodnie z ludowymi wierzeniami jego spożycie podczas wieczerzy wigilijnej miało zapewnić szczęście i uchronić przed złymi siłami. W tej legendzie jest zapewne ziarnko prawdy, ponieważ aktualnie mak jest uznawany za „superfoods” z racji swoich właściwości odżywczych i prozdrowotnych.

  • Terapia tańcem (choreoterapia) – na czym polega?

    Choreoterapia, czyli terapia tańcem, stosowana jest zarówno wśród dzieci, jak i dorosłych, zdrowych i chorych. Na czym polega? Jakie korzyści z niej wynikają?

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij