kryształki octanu sodu
Joanna Orzeł

Octan sodu (E262) – właściwości, zastosowanie, szkodliwość

Konserwant, stabilizator, sekwestrant to przykładowe wykorzystanie prostego związku chemicznego, jakim jest octan sodu. Do czego jeszcze jest używany? W jakich produktach występuje? Jak zrobić go w domu? Co ma wspólnego z ogrzewaczami do dłoni? Czy octan sodu jest szkodliwy? Odpowiadamy.

Octan sodu (E262) – co to za związek? Jak się go otrzymuje?

Octan sodu jest związkiem chemicznym zaliczanym do grupy substancji organicznych. Jest pochodną kwasu octowego – prostym połączeniem anionu octanowego i kationu sodowego. Alternatywne nazwy octanu sodu to sól sodowa kwasu octowego, sól sodowa kwasu etanowego, etanian sodu. Jego wzór chemiczny standardowo zapisuje się jako CH3COONa.

Ze względu na jego stosowanie w przemyśle spożywczym kryje się także pod kodem E262. W przemyśle kosmetycznym oznaczany zgodnie z obowiązującymi regulacjami jest jako INCI: sodium acetate (octan sodu).

Jest substancją naturalnie występującą w niektórych roślinach.

Otrzymywanie octanu sodu nie jest skomplikowane. W laboratorium lub nawet w domowym zaciszu wystarczy zmieszać roztwór kwasu octowego z wodorotlenkiem sodu, węglanem lub wodorowęglanem sodu (soda oczyszczona, E500). Otrzymany wówczas roztwór należy odparować do uzyskania białych lub przezroczystych kryształów. Choć stworzenie domowego laboratorium może być świetną zabawą, octan sodu możemy stosunkowo łatwo nabyć.

Gdzie kupić octan sodu? Przykładowo u internetowych dostawców. Znajdziemy go jako octan bezwodny – zawierający w kryształach wyłącznie octan sodu – lub trójwodny, w którym na jedną cząsteczkę octanu przypadają trzy cząsteczki wody. Takie produkty otrzymywane są na skalę przemysłową np. z substratu, jakim jest aldehyd octowy. Cena octanu sodu nie jest wysoka. Jak w przypadku każdej substancji będzie uwarunkowana stopniem czystości. Techniczny odczynnik można kupić już na nieco ponad 20 zł. 

Właściwości octanu sodu (E262)

Octan sodu występuje w postaci drobnego białego proszku lub dużych przezroczystych kryształów. W postaci ciała stałego jest substancją bezwonną, natomiast jego roztwory pachną octem oraz charakteryzują się pH słabo zasadowym. Wykazuje zdolność do wiązania jonów metali – jest sekwestrantem.

Octan sodu jest dobrze rozpuszczalny w wodzie, a podczas krystalizacji wydziela ciepło. Jest substancją higroskopijną – chłonie wilgoć z otoczenia.

Powiązane produkty

Octan sodu (E262) – zastosowanie

Octan sodu znajduje zastosowanie w wielu gałęziach przemysłu. Używany jest w produkcji żywności i kosmetyków, o czym szerzej piszemy poniżej. Jest składnikiem wykorzystywanym w garbarstwie, w przemyśle tekstylnym podczas barwienia tkanin, w produkcji gumy. Octan sodu jest dodatkiem do cementu zabezpieczającym przed wnikaniem wilgoci, a przez to przedłużającym jego trwałość.

W przemyśle spożywczym octan sodu używany jest jako regulator kwasowości, stabilizator, substancja konserwująca, substancja kompleksująca niepożądane jony metali. Dodany do produktu niweluje niepożądane zmiany organoleptyczne (zmiany smaku, barwy, konsystencji). Zmiękcza również wodę używaną w przemyśle spożywczym.  

Stosuje się go do produkcji przetworów owocowych – dżemów, galaretek, przetworów zbożowych – płatków śniadaniowych, cukierków, sosów i koncentratów do zup, marynat (do sałatek, grzybów czy ryb), majonezu, przetworów mięsnych i rybnych. 

W przemyśle kosmetycznym również pełni funkcję konserwantu, hamując rozwój niepożądanych drobnoustrojów. Maskuje nieprzyjemny zapach i pozwala zachować pożądane pH produktów. Również w produkcji kosmetyków jego działanie jako sekwestrant jest z powodzeniem wykorzystywane. 

Zjawisko wydzielania ciepła podczas krystalizacji octanu sodu jest wykorzystywane w produkcji wielorazowych ogrzewaczy np. przeznaczonych do dłoni lub stóp. Zamknięty w elastycznym polimerowym opakowaniu roztwór octanu sodu po mechanicznej indukcji (np. „złamaniu” specjalnej blaszki) samorzutnie krystalizuje. Do otoczenia wydzielane jest ciepło, dzięki czemu w chłodny dzień możemy przykładowo ogrzać zmarznięte dłonie. Podobne kompresy używane są w praktyce fizjoterapeutycznej. Proces jest odwracalny. Wystarczy ponownie rozpuścić wykrystalizowany octan sodu np. poprzez ogrzanie go w ciepłej wodzie. 

Nasycony roztwór octanu sodu wykorzystuje się do przeprowadzenia efektownego eksperymentu chemicznego o popularnej nazwie „ciepły lód”. Polega ono na wsadzeniu przedmiotu do naczynia z roztworem lub powolnym wylewaniu go z naczynia, wówczas ciecz spektakularnie zastyga, tworząc „lód”.

Octan sodu – szkodliwość, wpływ na zdrowie

Octan sodu jest uznany za substancję bezpieczną. Amerykański organ FDA (ang. Food and Drug Administration, Agencja żywności i leków) nadała mu status GRAS (ang. Generally Recognized As Safe) – ogólnie uznany za bezpieczny. Z tego powodu nie ma dla niego określonej dziennej bezpiecznej dawki (ang. acceptable daliy intake, ADI). Bezpieczeństwo składnika zostało potwierdzone badaniami. Może on być stosowany zarówno w ciąży, jak i podczas karmienia piersią. Jest również dopuszczony do użycia w produktach przeznaczonych dla niemowląt.

Jedynym przeciwwskazaniem do spożywania lub użytkowania produktów zawierających octan sodu E262 jest uczulenie na kwas octowy (ocet).
  1. H.Zhang, i in., Effects of dietary sodium acetate on food intake, weight gain, intestinal digestive enzyme activities, energy metabolism and gut microbiota in cultured fish: Zebrafish as a model, „Aquaculture”, nr 523 2020.
  2. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 22 listopada 2010 r. w sprawie dozwolonych substancji dodatkowych, Dz.U. 2010 nr 232 poz. 1525.
  3. Octan sodu – Karta charakterystyki, „chempur.pl” [online], http://chempur.pl/pliki/karty_charakterystyk/sodu_octan.pdf, [dostęp:] 02.06.2022.
  4. Sodium acetate,„ kosmopedia.org” [online] https://www.kosmopedia.org/encyklopedia/sodium-acetate/, [dostęp:] 02.06.2022.
  5. Octan sodu w bazie PubChem, „pubchem.ncbi.nlm.nih.gov” [online] https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/Sodium-acetate#section=Related-CAS, [dostęp:] 02.06.2022.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Blue Monday – co to jest? Kiedy wypada? Czy Blue Monday to mit?

    Blue Monday to termin określający rzekomo najbardziej depresyjny dzień w roku. Według wyliczeń twórcy tej teorii przypada on na trzeci poniedziałek stycznia. To właśnie w tym dniu we wszystkich mediach słyszymy o niebieskim poniedziałku. Wiele osób zastanawia się wówczas, ile jest prawdy w teorii Blue Monday.

  • Leczenie promieniami podczerwonymi – czym jest i jak korzystać z infrared (IR)?

    Terapia infrared (IR) opiera się na wykorzystaniu światła podczerwonego, którego zastosowanie jest poparte badaniami naukowymi. Jego właściwości są dobrze znane i wykorzystywane już od pewnego czasu. Jedne z najciekawszych możliwości zastosowania terapii infrared, opisywane w wielu różnych źródłach naukowych, to przede wszystkim leczenie bólu i pobudzanie wzrostu komórek w organizmie.

  • Czy kot domowy powinien wychodzić na dwór?

    Kot domowy to jedno z najbardziej tajemniczych i fascynujących zwierząt, które towarzyszy człowiekowi od tysięcy lat. Choć dzisiaj postrzegany jest głównie jako zwierzę domowe, zachował swoje drapieżne instynkty, które niejednokrotnie stają się wyzwaniem – zarówno dla jego opiekunów, jak i dla lokalnych ekosystemów. Jakie są korzenie jego współpracy z człowiekiem i jakie zagrożenia wiążą się z jego swobodnym wypuszczaniem?

  • Dieta niskosodowa – dla kogo? Przepisy od dietetyka

    Sód to pierwiastek niezbędny do życia i prawidłowego funkcjonowania organizmu. Jego podstawową rolą jest kontrola objętości płynów pozakomórkowych oraz utrzymanie równowagi kwasowo-zasadowej. Sód jest niezwykle ważny, jednak jego nadmiar spożywany głównie w postaci soli kuchennej może wpływać na wzrost ciśnienia tętniczego krwi, niewydolność nerek oraz na wiele innych patologicznych procesów w organizmie. Czym jest dieta niskosodowa? Jakie niesie za sobą korzyści? Kto szczególnie powinien stosować dietę niskosodową? 

  • Jak się przygotować do sylwestra? Twarz, ciało i... nawodnienie

    Sylwestrowa noc to wyjątkowa okazja, by z radością pożegnać stary rok i przywitać nowy. Aby zabawa była udana, a poranek 1 stycznia okazał się łaskawszy, warto pamiętać o kilku zasadach i wprowadzić je w życie jeszcze przed szampańską imprezą.

  • Jak oczyścić organizm w 3 dni – przepisy dietetyka

    W okresie świątecznym często spożywamy więcej ciężkostrawnych, słodkich i tłustych posiłków niż zazwyczaj, co może prowadzić do zaburzeń trawiennych i gorszego samopoczucia. Czy po takim czasie powinniśmy oczyścić organizm specjalną dietą? Jak racjonalnie oczyścić organizm w 3 dni? Kto nie powinien korzystać z detoksów?

  • Jak skutecznie chronić psa lub kota przed pasożytami? Praktyczne porady

    Pasożyty stanowią poważne zagrożenie dla zdrowia naszych pupili - psów i kotów. Zarażenie nimi może prowadzić do groźnych chorób, a nawet do stanów zagrażających życiu – szczególnie u młodych zwierząt. Dowiedz się, jak skutecznie dbać o profilaktykę, regularne odrobaczanie oraz ochronę przed pchłami i kleszczami.

  • Trening w parach to nie tylko bieganie. Co jeszcze można wspólnie ćwiczyć?

    Walentynki to czas, kiedy celebrujemy miłość i bliskość z naszymi ukochanymi. Warto wykorzystać ten dzień, aby nie tylko obdarować się prezentami, ale także wspólnie zatroszczyć się o zdrowie i kondycję fizyczną. Jednym ze wspaniałych sposobów na to są ćwiczenia we dwoje. Nie tylko umacniają więzi, ale również wprowadzają do naszego życia ruch i radość. W poniższym artykule omówimy korzyści płynące ze wspólnego treningu, sporty, które można uprawiać w tej formie oraz praktyczne wskazówki dotyczące ćwiczeń razem.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

logo Telemedi

Usługę zdalnej konsultacji z lekarzem świadczy Telemedi.
Regulamin świadczenia usługi dostępny jest tutaj.