Hemofobia – czym jest fobia krwi i jak sobie z nią radzić?

Badania na temat hemofobii, czyli lęku przed krwią wskazują na to, że dotyczy on około 3–4 proc. populacji ogólnej. W Klasyfikacji Zaburzeń Psychicznych Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego (DSM-5) hematofobia została zaś sklasyfikowana w kategorii „fobii swoistej” typu krew-iniekcja-rana (ang. BIIP; blood-injury-injefction phobia).

Hemofobia – co to jest?

Termin hemofobia po raz pierwszy został użyty przed amerykańskiego psychiatrę George’a Weinberga w 1972 roku. Pochodzi on od greckich słów „haima” oznaczającego „krew” i „phobos” oznaczającego fobię. Czym jest w istocie hemofobia? To irracjonalny lęk przed krwią oraz wszelkimi sytuacjami, instytucjami i przedmiotami z nią związanymi. Może ona przybierać formę napadu paniki lub innego doznania lękowego.

Hemofobia to także lęk przed pobieraniem krwi, który może być przyczyną omdlenia na jej widok. Osoby cierpiące na fobię krwi odczuwają ciągły strach przed skaleczeniem się, przed pobieraniem krwi i innymi badaniami, w wyniku których może dojść do bezpośredniego kontaktu z krwią. W efekcie unikają one zabiegów medycznych, operacji, badań profilaktycznych, a nawet codziennych czynności, podczas których mogłyby się zranić.

Charakterystyczną cechą hematofobii, wyróżniającą ją na tle innych fobii specyficznych jest tzw. omdlenie wazowagalne. W odpowiedzi na stres ciśnienie krwi spada, co następnie powoduje spowolnienie pracy serca i uniemożliwienie przetransportowania do mózgu krwi bogatej w tlen. Skutkiem tego jest omdlenie, które może mieć miejsce m.in. przy pobieraniu krwi.

Jakie są objawy hemofobii?

Objawy hemofobii pojawiają się w momencie, kiedy dana osoba nie tylko widzi krew, ale i znajduje się w miejscu skojarzonym z krwią, czy nawet pojawiają się myśli z nią związane. Fobii towarzyszą wówczas symptomy, takie jak:

• zaburzenia oddychania,
• bóle głowy i brzucha,
• wymioty,
• przyspieszenie akcji serca,
• ucisk w klatce piersiowej,
• drżenie rąk,
• nadmierna potliwość.

Lęk przed krwią – czy istnieje test na hemofobię?

Aby zdiagnozować fobię przed krwią, w pierwszej kolejności należy udać się do psychologa lub psychiatry, który przeprowadzi odpowiednią diagnozę. Diagnoza opierać będzie się na wywiadzie z pacjentem o objawach i o tym, jak długo występują. W postawieniu diagnozy brane pod uwagę są również kryteria diagnostyczne DSM-5. Zgodnie z nimi o fobii specyficznej można mówić wtedy, kiedy:

• dana sytuacja lub przedmiot powoduje nagły i nieuzasadniony lęk,
• objawy utrzymują się przez co najmniej 6 miesięcy,
• symptomy przyczyniają się do cierpienia rozumianego jako m.in. ograniczenie funkcjonowania zawodowego, szkolnego, społecznego lub osobistego.

Jak leczyć hemofobię?

Podstawą w terapii hemofobii jest przede wszystkim uświadomienie sobie przez pacjenta istnienia problemu. Diagnozą i leczeniem natomiast zajmuje się psycholog i/lub psychiatra. Forma terapii zależna będzie zaś od stopnia występowania objawów.

Najskuteczniejszą metodą w leczeniu hematofobii jest psychoterapia poznawczo-behawioralna, w trakcie której specjalista stosuje techniki dopasowane do nasilenia problemu pacjenta. Jedną z technik jest systematyczna desensytyzacja, która polega na oswojeniu się z lękiem poprzez stopniową ekspozycję na czynniki wywołujące strach. Procedura rozpoczyna się od ekspozycji na najłagodniejsze stresory, których nasilenie jest stopniowo zwiększane wraz z preferowanym przez pacjenta tempem. Takie działanie ma na celu oswoić się ze stresorem i odzyskać nad nim kontrolę.

Podczas psychoterapii poznawczo-behawioralnej specjalista uczy również rozpoznawania czynników wywołujących stres oraz zapoznaje pacjenta ze sposobami radzenia sobie w sytuacjach stresowych. Kluczowe znaczenie mają techniki relaksacyjne, takie jak ćwiczenia oddechowe, które pozwalają opanować emocje, zrelaksować się, a tym samym zapanować nad reakcją stresową. Aby zapobiec omdleniom na widok krwi, zalecane są napięcia stosowane, czyli napinanie mięśni celem zwiększenia ciśnienia krwi.

W cięższych przypadkach i przy wysokim nasileniu objawów stosowana jest zaś farmakoterapia w formie leków przeciwlękowych i uspokajających. W leczeniu hemofobii i złagodzeniu silnych symptomów lęku wykorzystywane są m.in. inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI), trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne, inhibitory monoaminooksydazy, leki anksjolityczne oraz selektywne inhibitory wychwytu serotoniny i noradrenaliny.

Hemofobia – przyczyny

Początków fobii specyficznej dopatruje się głównie w dzieciństwie lub w okresie adolescencji. Hematofobia często występuje już u dzieci, które charakteryzuje silny strach przed pobieraniem krwi. Wystąpienie symptomów związanych z lękiem przed krwią może być również spowodowane traumatycznymi wydarzeniami, np. uczestnictwem w wypadku lub w działaniach wojennych, czy też doświadczeniem trudnej i bolesnej operacji.

Zdaniem badaczy przyczyny hemofobii mogą mieć także podłoże genetyczne, bowiem niektóre osoby będą bardziej wrażliwe i podatne na rozwój fobii specyficznej. Źródła lęku przed krwią doszukuje się również w podłożu ewolucjonistycznym, zgodnie z którym ludzie wykształcają lęk w celu uchronienia się przed niebezpieczeństwem.